Rivisitazione dei concetti di fame e sazietà secondo S. Caterina da Siena [Nowe rozumienie pojęć głodu i nasycenia u św. Katarzyny Sieneńskiej]
Alcune riflessioni sopra il lessico mistico del Dialogo della Divina Provvidenza [Kilka refleksji na temat słownictwa mistycznego w Dialogu o Bożej Opatrzności]
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie sposobu konceptualizacji pojęć głodu i sytości w Dialogu o Bożej Opatrzności św. Katarzyny Sieneńskiej. Przedstawiono zarys stanu badań nad językiem mistycznym oraz wskazano jego cechy charakterystyczne, a następnie dokonano analizy zwrotów i kolokacji odnoszących się do sposobu rozumienia ww. pojęć przez tę czternastowieczną mistyczkę. Analizowany korpus składa się z przykładów metafor zawierających słowa związane znaczeniowo z domeną głodu i sytości, takie jak: kosztować, głód, pokarm, spożywać, stół, karmić (się), głodny, sytość i nienasycenie. Zwroty i wyrażenia odnoszące się do zaspokajania głodu lub do nasycenia, obok metafor związanych ze światłem i ogniem, należą do najliczniej reprezentowanych w całym dziele. Ponieważ mistycy nie są w stanie opisać w pełni swoich doświadczeń duchowych, korzystają ze słownictwa codziennego, rozszerzając zakres semantyczny wyrazów. Św. Katarzyna kieruje swą myśl ku rzeczywistości nadprzyrodzonej, zatem słów wyrażających głód i sytość używa ona przede wszystkim w kontekście duchowym.
Słowa kluczowe
słownictwo mistyczne; metafora; św. Katarzyna Sieneńska
Bibliografia
Fonti
Benincasa, C. (S. Caterina da Siena), (ed. 1912). Libro della divina dottrina volgarmente detto Dialogo della Divina Provvidenza. Nuova edizione secondo un inedito codice senese, M. Fiorilli (a cura di), Laterza.
La Bibbia (2014). Edizioni San Paolo.
Dizionari
Grande dizionario della lingua italiana di Aldo Gabrielli. Tratto il 24 agosto 2023 da: https://www.gdli.it/
Vocabolario online Treccani. Tratto il 24 agosto 2023 da: https://www.treccani.it/vocabolario/
Letteratura
Baldini, M. (1986). Le parole del silenzio. Edizioni Paoline.
Bartolomei Romagnoli, A. (2006). Il linguaggio del corpo in Santa Caterina da Siena. In: L. Leonardi, P. Trifone (a cura di), Dire l’ineffabile. Caterina da Siena e il linguaggio della mistica (pp. 205–229). Edizioni del Galluzzo per la Fondazione Ezio Franceschini.
Baruzi, J. (1932). Introduction à des recherches sur le langage mystique. In: Recherches philosophiques (pp. 66–82), 1. Ed. Boivin & Cie.
Bell, R. M. (1985). Holy Anorexia. University of Chicago Press.
Bizzicari, A. (1976). Linguaggio e stile delle Lettere di Caterina da Siena, Italica, 53/3, 320–346.
Cavagnoli, S. (2022). Prefazione. In: A. M. Rossi, Linguaggio mistico e soggetto femminile. La forza della metafora in Chiara Lubich e nella letteratura mistica del primo ‘900, Edizioni Città Nuova, ebook.
Certeau, M. de (1964). “Mystique” au XVIIe siècle. Le probleme du langage “mystique”. In: L’homme devant Dieu. Mélanges offerts au père Henri de Lubac, vol. II (pp. 267–291). Aubier.
Crystal, D. (1997). The Cambridge Encyclopedia of Language. Cambridge University Press.
Długosz-Kurczabowa, K. (2007). Szkice z dziejów języka religijnego, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Fresu, R. (2011). La rappresentazione della donna attraverso la lingua degli scritti di S. Caterina. In: D. Giunta (a cura di), La donna negli scritti cateriniani. Dagli stereotipi del tempo all’infaticabile cura della vita (pp. 93–132). Nerbini.
Giannini, A. (1948). Poesia ed oratoria di S. Caterina da Siena, Aevum, Anno 22, n. 1,18–39.
Galofaro, F. (2019). Mistica e linguaggio ai primi del ‘900. Teresa di Lisieux e Gemma Galgani. In: J. Ponzo, F. Galofaro (a cura di), Semiotica e santità. Prospettive interdisciplinari (pp. 85–106). CIRCe.
Giertych, W. (1987). Przedmowa. In: św. Katarzyna ze Sieny, Dialog o Bożej Opatrzności, czyli Księga Boskiej Nauki (pp. 5–17). Trad. L. Staff. W Drodze.
Kucharska-Dreiss, E. (2013). Theolinguistik. Ein Plädoyer für religiöse Sprache als Forschungsgegenstand der germanistischen Sprachwissenschaft. In: I. Bartoszewicz, M. Hałub, E. Tomiczek (a cura di), Sprache – Literatur – Kultur im interdisziplinären Gefüge (pp. 157–168). ATUT.
Librandi, R. (2006). Dal lessico delle Lettere di Santa Caterina da Siena. In: L. Leonardi, P. Trifone (a cura di), Dire l’ineffabile. Caterina da Siena e il linguaggio della mistica (pp. 19–40). Edizioni del Galluzzo per la Fondazione Ezio Franceschini.
Makuchowska, M. (1998). Modlitwa jako gatunek języka religijnego. Tit.
Makuchowska, M. (2013). Styl religijny. In: E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk (a cura di), Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny (pp. 487–528). Universitas.
Pozzi, G. (2006). Il linguaggio della scrittura mistica: Santa Caterina. In: L. Leonardi, P. Trifone (a cura di), Dire l’ineffabile. Caterina da Siena e il linguaggio della mistica (pp. 3–18). Edizioni del Galluzzo per la Fondazione Ezio Franceschini.
Rossi, A. M. (2022). Linguaggio mistico e soggetto femminile. La forza della metafora in Chiara Lubich e nella letteratura mistica del primo ‘900. Edizioni Città Nuova, ebook.
Rutkowska, I. (2005). “Umieram, bo nie umieram” – paradoks w wypowiedziach mistyków. In: S. Mikołajczak, T. Węcławski (a cura di), Język religijny dawniej i dziś II (pp. 518–527). Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne”.
Rutkowska, I. (2017). Niepojęty świat duszy. Język doświadczeń mistycznych św. Faustyny Kowalskiej, Biblos.
Śliwa, D. (2006). ‘Usta świętego pragnienia’. Metaforyczne wyrażenia pragnienia w języku mistycznym św. Katarzyny ze Sieny. Roczniki Humanistyczne, vol. LIV-LV, 3 (2006–2007), 187–201.
Tagliafico, A. (2013). Elementi peculiari della dottrina spirituale di Caterina da Siena. Alpha Omega, 16(3), 453–470.
Van Noppen, J.-P., Lum, J. (2009). Prayers and the presidency. In: S. Slembrouck, M. Taverniers, M. van Herreweghe (a cura di), From will to well. Studies in linguistics, offered to Anne-Marie Simon Vandenbergen (pp. 451–460). Academia Press.
Walker Bynum, C. (2001). Sacro convivio, sacro digiuno. Il significato religioso del cibo per le donne del Medioevo. Trad. S. Lombardini. Feltrinelli.
Wierzbicka, A. (1996). Między modlitwą a przekleństwem. Etnolingwistyka, 8, 8–39.
Wojtak, M. (2011). Współczesne modlitewniki w oczach językoznawcy. Studium genologiczne. Biblos.
Wojtak, M. (2015). Modlitewnik jako lekarstwo. Analiza genologiczna. Roczniki Humanistyczne, 63(6) 241–261.
Wojtak, M. (2021). Styl religijny we współczesnych tekstach modlitewnych – analizy egzemplaryczne SŁOWO. Studia językoznawcze, 12/2021, 212–225.
Zambruno, E. (2016). Teologia negativa. In: L. Borriello, E. Caruana, M. R. Del Genio, R. Di Muro (a cura di), Nuovo dizionario di mistica (pp. 2059–2067). Libreria Editrice Vaticana.
Żmuda, E. (2012). Nominacje istot duchowych w pismach wybranych mistyków. Studium teolingwistyczne. Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
Sitografia
https://ccat.sas.upenn.edu/romance/spanish/219/06oro/santateresamuero.html (accesso: 24.08.2023).
Grande dizionario della lingua italiana. Tratto il 23 agosto 2023 da: https://www.gdli.it/sala-lettura/vol-ii/2
Grande dizionario della lingua italiana. Tratto il 23 agosto 2023 da: https://www.gdli.it/sala-lettura/vol-v/5
Grande dizionario della lingua italiana. Tratto il 23 agosto 2023 da: https://www.gdli.it/sala-lettura/vol-vi/6
Grande dizionario della lingua italiana. Tratto il 23 agosto 2023 da: https://www.gdli.it/sala-lettura/vol-vii/7
Grande dizionario della lingua italiana. Tratto il 24 agosto 2023 da: https://www.gdli.it/sala-lettura/vol-x/10
Grande dizionario della lingua italiana. Tratto il 24 agosto 2023 da: https://www.gdli.it/sala-lettura/vol-xi/11
Grande dizionario della lingua italiana. Tratto il 24 agosto 2023 da: https://www.gdli.it/sala-lettura/vol-xvii/17
Vocabolario online Treccani. Tratto il 24 agosto 2023 da: https://www.treccani.it/vocabolario/crescere/
Vocabolario online Treccani. Tratto il 23 agosto 2023 da: https://www.treccani.it/vocabolario/lume/
Vocabolario online Treccani. Tratto il 24 agosto 2023 da: https://www.treccani.it/vocabolario/scoppiare1/
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3580-3589
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
