Postrzeganie poprawności wybranych innowacji leksykalnych występujących w języku potocznym przez rodzimych użytkowników języka polskiego
Abstrakt
Celem podjętym w artykule jest przedstawienie wyników badania na temat postrzegania poprawności wybranych innowacji leksykalnych (czasowników zadziać się, zadziewać się, ogarnąć (się) i ogarniać (się)) przez rodzimych użytkowników języka polskiego na podstawie ich idiolektów. Badanie łączyło dwie metody: analizę źródeł internetowych i drukowanych w poszukiwaniu przykładów użycia tych czasowników w kontekście oraz ankietę przeprowadzoną wśród użytkowników języka polskiego o różnym wykształceniu i wykonujących różne zawody. Wyniki pokazują, że czasowniki te nabierają popularności w mediach, jednak postawy wobec nich znacznie się różnią. Jednakże te innowacje leksykalne postrzegane są głównie jako dopuszczalne jedynie w potocznej polszczyźnie, co stanowi odbicie świadomości językowej respondentów
Słowa kluczowe
słowotwórstwo; język potoczny; czasowniki; idiolekt; poprawność; świadomość językowa
Bibliografia
Źródła
Agnieszka (b.n.). (2018). Ogarnijmy się! Czyli dlaczego warto szerzyć modę na mniej śmieci. https://lifemanagerka.pl/2018/07/moda-na-mniej-smieci/
Bijak, S. (2021). Marilyn Manson – 2015 – The Pale Emperor. https://www.rockarea.pl/recenzje/marilyn-manson-2015-the-pale-emperor/
Fortuna, P. (2017). Jak się ogarnąć i nie zwariować. https://charaktery.eu/artykul/jak-sie-ogarnac-i-nie-zwariowac
Glonek, S. (2022). Żyjemy od traumy do traumy. https://rops.lubelskie.pl/zyjemy-od-traumy-do-traumy-podcast-szymon-glonka-w-podcascie-dgptalk-z-pierwszej-strony-rozmawia-z-magdalena-szyszkowska-wladyczak-socjolozka-oraz-teresa-jadczak-szumilo-psycholozka/
Gorzeńska, O. (2022). O potrzebie i sposobach zmiany edukacji. https://www.linkedin.com/posts/oktawia-gorze%C5%84ska-a5b9367a_o-potrzebie-i-sposobach-zmiany-edukacji-activity-6982340715569655808-XlpH/?trk=public_profile_like_view&originalSubdomain=pljakogarniacprawo.pl (b.d.). Pomoce naukowe dla studentów. Pobrane 13 października z: jakogarniac.prawo.pl
Kobroń, A. (2016). Słodka Fibi. http://www.afiszteatralny.pl/2016/06/sodka-fibi-rez-iwo-vedral.html
Księgarnia Znak.com.pl (2020). Marie Forleo „Wszystko da się ogarnąć” (tłum. Katarzyna Babicz).
https://www.znak.com.pl/ksiazka/wszystko-da-sie-ogarnac-marie-forleo-167623
Migdał-Szałankiewicz, A. (2021). Nie bój się marzyć! https://annamigdal.com/nie-boj-sie-marzyc/?v=9b7d173b068d
Olszewski, M. SCJ (2015). Ogarnij się! Twoja droga do Damaszku. https://sklep.profeto.pl/pl/p/Ogarnij-sie-Twoja-droga-do-Damaszku-ks.Michal-Olszewski-SCJ/168
Shrier, A. (2021). Irreversible damage. Teenage girls and the transgender craze. Swift Press.
Shrier, A. (2023). Nieodwracalna krzywda. Tragiczne losy nastolatek, które zmieniły płeć. Tłum. M. Samborska. Dystrybucja AA.
Storck, A. (2015). Wielokulturowość – jak to ogarnąć? https://www.prawo.pl/kadry/wielokulturowosc-jak-to-ogarnac,276036.html
TVP (2023). Maliny pod kontrolą. Pobrano z: https://agrobiznes.tvp.pl/71192098/maliny-pod-kontrola Wydawnictwo Filtry (2022). Chilijski poeta. https://wydawnictwofiltry.pl/produkt/chilijski-poeta/
Słowniki
CamD – Cambridge dictionary. Pobrano 22 stycznia 2023 z: https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/dedicated
CollD – Collins dictionary (b. d.). Pobrano 2 października 2023 z: https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/edition
NSPP – Markowski, A. (red.). (1999). Nowy słownik poprawnej polszczyzny. Wydawnictwo Naukowe PWN.
SJPDor – Doroszewski, W. (red.). (1950–1969). Słownik języka polskiego. Wydawnictwo „Wiedza Powszechna” i PWN.
SJP PWN – Słownik języka polskiego PWN (b.d.). Pobrano 12 października 2023 z:
https://sjp.pwn.pl/szukaj/ogarnąć.html
https://sjp.pwn.pl/mlodziezowe-slowo-roku/haslo/ogarnac-ogarniac-sie;5899778.html
SW – Karłowicz, J., Kryński, A.A., Niedźwiedzki, W. (red.). (1927). Słownik języka polskiego (t. 8). Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki.
WSJP PAN – Wielki słownik języka polskiego PAN. Pobrano 24 marca 2023 z:
https://wsjp.pl/haslo/do_druku/43143/ogarniac-sie
https://wsjp.pl/haslo/do_druku/32246/ogarnac-sie
https://wsjp.pl/haslo/do_druku/5370/ogarniac
https://wsjp.pl/haslo/do_druku/16035/ogarnac
Literatura
Banasiak, D. (2021). Zadziać się. https://obserwatoriumjezykowe.uw.edu.pl/hasla/zadziacsie/
Bańko, M. (2014). Co to się zadziewa! https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Co-to-sie-zadziewa;15693.html
Bartmiński, J. (1992). Styl potoczny. W: J. Anusiewicz, F. Nieckula (red.), Język a kultura (t. 5: Potoczność w języku i kulturze, s. 37–54). Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”.
Bugajski, M. (1993). Językoznawstwo normatywne. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Burkacka, I. (2014). O znaczeniu wyrazów potocznych i środowiskowych na przykładzie czasownika ogarniać i wyrazów pochodnych. W: A. Piasecka, I. Blumental (red.), W kręgu zagadnień semantyki i stylistyki tekstu (s. 377–386). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dębowiak, P. (2013). »Nie ogarniam!« – o nowych użyciach czasownika „ogarniać” i jego derywatów. Język Polski, (3), 223–226. https://doi.org/10.31286/JP.93.3.9
Janowska, A. (2013). Złożoność derywacji czasownikowej z punktu widzenia glottodydaktyki (na materiale czasowników odczasownikowych). W: J. Tambor, A. Achtelik (red.), Sztuka to rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego (s. 20–29). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego – Wydawnictwo Gnome.
Karolczuk, A. (2014). Kłopot ze znaczeniem. Naruszenia normy leksykalnej a działania lektora języka polskiego jako obcego. Acta Universitatis Lodziensis, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, 21, 203–210.
Kozłowska, A. (2011). O stylistycznym zróżnicowaniu idiolektu (na przykładzie tekstów Karola Wojtyły – Jana Pawła II). W: U. Sokólska (red.), Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś (s. 89–107). Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Kozłowska, A. (2015). Miejsce badań nad idiolektem w obrębie językoznawstwa. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, 30, 71–83.
Liberek, J. (2021). Norma językowa jako fakt społeczny fundowany na uzusie. Uwagi w kontekście Słownika właściwych użyć języka. Język Polski, 101(2), 34–48.
Łaziński, M. (2020). Wykłady o aspekcie polskiego czasownika. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Maćkowiak, K. (2020). Podstawowe problemy teorii świadomości językowej. Poradnik Językowy, 771(2), 29–45.
Pastuchowa, M. (2013). Słowotwórstwo – sposób na nazywanie świata czy część systemu gramatycznego? W: J. Tambor, A. Achtelik (red.), Sztuka to rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego (s. 9–19). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego – Wydawnictwo Gnome.
Rejter, A. (2017). Nazwa własna – gatunek – idiolekt. W: U. Sokólska (red.), Socjolekt – idiolekt – idiostyl: historia i współczesność (s. 259–272). Wydawnictwo Prymat, Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku.
Warchala, J. (2003). Kategoria potoczności w języku. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Yule, G. (2017). The study of language. Sixth edition. Cambridge University Press.
Zarębski, R. (2019). UŁ komentuje: Zapomniane słowa – ogarnąć. https://www.uni.lodz.pl/aktualnosc/szczegoly/ul-komentuje-zapomniane-slowa-ogarnac
Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej Polska
https://orcid.org/0000-0001-8767-9332
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
