Starogreckie elementy leksykalne w języku rumuńskim
Abstrakt
Artykuł dotyczy analizy najstarszych greckich elementów leksykalnych w języku rumuńskim, a dokładniej zapożyczeń greckich w łacinie bałkańskiej, które pozostawiły kontynuanty w języku rumuńskim. Zapożyczenia greckie do łaciny bałkańskiej stanowią odrębną grupę leksemów, ponieważ nie są kontynuowane w pozostałych językach romańskich. Analizie zostały poddane wyrazy zakwalifikowane przez rumuńskiego badacza Haralambie Mihăescu za zapożyczenia ustne z języka starogreckiego do łaciny. W artykule wykorzystano metodę historyczno-porównawczą. Analiza nie ogranicza się tylko do języka rumuńskiego, równie ważne w badaniu były bowiem pozostałe języki bałkanoromańskie, a także warianty regionalne języka włoskiego. Przedstawiona analiza wskazuje na to, że elementy greckie są mocno zakorzenione nie tylko w języku rumuńskim, lecz także w mowie osób zamieszkujących obszar językowy, gdzie używano łaciny bałkańskiej.
Słowa kluczowe
język rumuński; język grecki; łacina bałkańska; zapożyczenia
Bibliografia
Źródła
Manoliu, S. (b.d.). [Mapa: Obszary zamieszkiwane przez użytkownikow języków bałkanoromańskich.] Operă proprie. Domeniu public. Pobrano 15 maja 2023 z: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11142852
Słowniki i encyklopedie
AAEI – Devoto, G., (1968). Avviamento alla etimologia italiana dizionario etimologico. F. Le Monnier.
AED – Orel, V., (1998). Albanian etymological dictionary. Brill.
Cihac, A. (1879). Dictionnaire d’etymologie daco-romane, éléments slaves, magyars, turcs, grecs moderne et albanais. L. St.-Goar.
DALA – Cunia, T., (2010). Dictsiunar a limbãljei armãneascã. Editura Cartea Aromână.
DAMV – Caragiu-Marioțeanu, M., (1997). Dicționar aromân (macedo-vlah) A–D. Editura Enciclopedică.
DDAGE – Papahagi, T., (1974). Dicționarul dialectului aromân general și etimologic. Editura Academiei Republicii Populare Romane.
DDI II/III – Neiescu, P. (2016). Dicționarul dialectului istroromân (t. 1–3: A–Pință). Editura Academiei Române.
DEDLI IV – Cortelazzo, M., Zolli, P., (1990–1992). Dizionario etimologico della lingua italiana (t. 4). Zanichelli.
DEI V– Battisti, C., Allesio, G., (1957). Dizionario etimologico italiano (t. 5). Cesati.
DER – Ciorănescu, A., (2007). Dicționarul etimologic al limbii române. Editura Saeculum I.
Erat, J. (2008). Furlansko-slovenski slovar, Il dizionari furlan-sloven. https://www.yumpu.com/it/document/read/13705295/janez-erat-2008-furlansko
ΕWDRS – Pușcariu, S., (1906). Etymologisches Wörterbuch der rumäenischen Sprache, 1. Lateinisches Element. C. Winter.
GDDLI III/XVII – Battaglia, S., (1995). Grande dizionario della lingua italiana (t. 3, 17). Unione Tipografico-Editrice Torinese.
ILR I – Istoria limbii române (2018). (t. 1). Academia Română, Institutul de Lingvistică „Iorgu Iordan – Alexandru Rosetti”.
LSJ – Liddell, H. G., Scott, R., (1940). Greek English Lexicon. The Clarendon Press.
Malara, G. (1909). Vocabolario dialettale calabro-reggino-italiano. D. Calabrò.
MDA I/II– Coteanu, I. (red.). (2010). Micul dictionar academic (t. 1–2). Univers Enciclopedic.
Meyer, G. (1891). Etymologisches Wörterbuch der albanesischen Sprache. Mouton de Gruyter.
Newmark, L. (red.). (1999). Albanian-English Dictionary. OUP Oxford.
PGL – Lampe, G. W. H. (red.). (1961). A patristic Greek lexicon. The Clarendon Press.
REW – Meyer-Lübke, M., (1935). Romanisches etymologisches Wörterbuch. C. Winter.
Sophocles – Sophocles E. A., (1900). Greek lexicon of the Roman and Byzantine periods from B.C. 146 to A.D. 1100. C. Scribner’s sons.
Traina, A. (2020). Nuovo vocabolario siciliano-italiano. G .P. Lauriel.
VAE – Prati, A., (1951). Vocabolario etimologico italiano. Garzanti.
Literatura
Budziszewska, W. (1991). Zapożyczenia słowiańskie w dialektach nowogreckich. Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Omnitech Press.
Candrea, I. A. (1935–1936). Cercetări privitoare la lingvistică balcanică. Universitatea din Bucuresti. Facultatea de Litere si Filosofie.
Candrea, I. A. (1932–1933). Viața cuvintelor, curs predat de domnul profesor A. Candrea. București.
Capidan, Th. (1928). Meglenoromânii III dicționar meglenoromân. Editura Cultura Națională,
Coteanu, I. (1957). Cum dispare o limbă (istroromîna). Editura Științifică.
Çabej, B. (1976). Studime etimologjike ne fushë të shqipes (t. 1). Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.
Dahmen, W., Kramer, J. (2006). Die rumänischen Erbwörter altgriechischer Herkunft. W: W. Dahmen (red.), Lexikalischer Sprachkontakt in Südosteuropa. Romanistisches Kolloquium XII. Gunter Narr.
Dorsa, V., (1876). La tradizione greco-latina nei dialetti della Calabria citeriore. Cosenza, Dalla Tipografia Migliaccio.
Demel, J. (1986). Historia Rumunii. Ossolineum.
Densusianu, O. (1902). Historie de la langue roumaine (t. 1: Les origines). Leroux.
Diculescu, C. (1924–1925). Elementele vechi greceşti din limba română. Dacoromânia 4, 394–516.
Dimitrescu, F. (1967). Introducere în fonetica istorică a limbii române. Editura Științifică.
Filipi, G. (2008). Istrorumunjske etimologije (Knjiga 3: zoonimi: šumske i poljske životinje; mikonimi; bačvarska terminologija). Znanstvena udruga Mediteran.
Frățilă, V. (2000). Etimologii istoria unor cuvinte. Univers enciclopedic.
Frățilă, V. (2016).: Studii Istroromâne. Editura Universității din București.
Geagea, Ch. (1931). Elementul grec în dialectul aromân. Institutul de arte grafice și Editură „Glasul Bucovinei”.
Giuglea, G. (1983). Cuvinte românești și romanice. Editura Ştiinţifică şi Enciclopedică.
Klimkowski, T. (2021): Współczesne języki wołoskie. „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia”, 28(1), 363–394.
Maiorescu, I. (1900). Itinerar in Istria și vocabular istriano-român. Editura Librăriei Soceŭ & Co.
Manoli, A. (2007). Unele aspecte ale influenței limbii vechi grecești asupra lexicului limbii române. Revista științifică a Universității de Stat din Moldova, 10, 80–84.
Mihăescu, H. (1966). Influența grecească asupra limbii române pînă în secolul al XV-lea. Editura Academiei Republicii Socialiste România.
Murnu, G. (1894). Studiu asupra elementului grec ante-fanariot în limba română. Tipografia Curţii Regale, F. Gobl Fii.
Pascu, G. (1910). Etimologii romînești. Seriia I. Atelierele Grafice Socec & Co.
Rohlfs, G. (1966). Grammatica storica della lingua italiana e dei suoi dialetti. Fonetica. Picolla Biblioteca Einaudi.
Schulte, K. (2009). Loanwords in Romanian. W: M. Haspelmath, U. Tadmor (red.), Loanwords in the world’s languages: A comparative handbook (s. 230–259). Mouton de Gruyter.
Shipp, G. P. (1979). Modern Greek evidence for the Ancient Greek vocabulary. Sydney University Press.
Țâra, D. V. (2019). Despre etimologia entopicului Plai. Philologica Banatica, 13 (1), 411–416.
Vătășescu, C. (1997). Vocabularul de origine latină din limba albaneză în comparație cu română. Editura Vavila Edinf Srl.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-7302-0171
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
