Czy czarnogórskie i polskie fonemy /ś/ i /ź/ są tej samej proweniencji (w odniesieniu do koncepcji czarnogórskiego onomasty i językoznawcy Radoslava Rotkovicia o pochodzeniu przodków Czarnogórców)?
Abstrakt
Analiza jest próbą porównania genezy spirantów [ś] i [ź] w języku polskim i czarnogórskim i stanowi niejako polską odpowiedź na tezy stawiane przez czarnogórskiego badacza Radoslava Rotkovicia i rozwinięte później przez nestora montenegrystyki Vojislava Nikčevicia dotyczące wspólnego pochodzenia tych głosek w obu językach. Punktem wyjścia jest przedstawienie tez postawionych przez Rotkovicia w monografii Odakle su došli preci Crnogoraca [„Skąd przybyli przodkowie Czarnogórców”] i dowody na ich poparcie oraz ich lingwistyczne rozwinięcie przez Nikčevicia. Następnie został zanalizowany ich odbiór przez środowisko slawistyczne czarnogórskie i polskie po to, aby w dalszej części tekstu, w świetle dotychczasowych badań i ich wyników, porównać genezę polskich i czarnogórskich spirantów [ś] i [ź]. Porównanie to wypada na niekorzyść koncepcji wysuniętej przez Rotkovicia, ponieważ wskazuje na różnorodne drogi pojawienia się spirantów [ś] i [ź] w języku czarnogórskim i polskim.
Słowa kluczowe
diachronia; slawistyka; teoria Radoslava Rotkovicia; polskie i czarnogórskie fonemy /ś/ i /ź/; porównanie
Bibliografia
Źródła
Nikčević, V. (1993). Crnogorski jezik. Geneza, tipologija, razvoj, strukturne odlike, funkcije. (t. 1: Od artikulacije govora do 1360. godine). Matica crnogorska.
Nikčević, V. P. (1998). Štokavski dijasistem. Etnička i jezička osnova. (Poseban otisak proširenoga referata sa međunarodnoga naučnog skupa „Jezici kao kulturni identiteti na prostoru bivšega srpskohrvatskog ili hrvatskosrpskog jezika“). Crnogorski PEN centar.
Nikčević, V. P. (2004). Jezikoslovne studije. Centralna narodna biblioteka Republike Crne Gore „Đurđe Crnojević”.
Rotković, R. (1995). Odakle su došli preci Crnogoraca: onomastička istraživanja. Matica crnogorska.
Rotković, R. (2000). Odakle su došli preci Crnogoraca: onomastička istraživanja. Drugo, istovjetno izdanje, sa Komentarima na kraju. MontEdit.
Literatura
Brborić, B. (2001). S jezika na jezik (Sociolingvistički ogledi II). Centar za primenjenu lingvistiku: Prometej.
Brom, P. (2009). Fonemy ś i ź w procesie różnicowania sztokawskiego obszaru językowego. Slavia Centralis, 2(1), 73–84.
Čirgić, A. (2011). Crnogorski jezik u prošlosti i sadašnjosti. Institut za crnogorski jezik i književnost; Matica crnogorska.
Čirgić, A., Radoman, A. (2013–2014). Radoslav Rotković kao montenegrist. Matica, 56–57, 293–340.
Długosz-Kurczabowa, K., Dubisz, S. (2019). Gramatyka historyczna języka polskiego. Wyd. 3, dodruk 5. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Glušica, R. (2020). Crnogorski jezik i nacionalizam. Biblioteka XX vek.
Greenberg, R. (2008). Language and identity in the Balkans. Oxford University Press.
Jaroszewicz, H. (2010–2011). Vojislava Nikčevicia koncepcje rekonstrukcji języka czarnogórskiego. Socjolingwistyka, 24–26, 91–110.
Jaroszewicz, H. (2018). Język czarnogórski na rozdrożu. Główne kierunki polityki językowej w Czarnogórze po 1991 roku. Acta Universitatis Wratislaviensis, 3792, Slavica Wratislaviensia, CLXV, 157–168.
Kułakowska, M., Myszka, A. (2013). Na tropach przeszłości języka. Fonetyka. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Melnytska, K. (2016). Język a tożsamość: przypadek Czarnogóry. Adeptus. Pismo Humanistów, 8, 50–71.
Moszyński, L. (1984). Wstęp do filologii słowiańskiej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Orlandić, S. (2011). Jekavska jotacija u crnogorskim govorima. Linqua Montenegrina, 7, 3–35.
Skalová, H. (1965). Topografická mapa území Obodriců a Veletů-Luticů ve světle místních jmen. Československá akademie věd.
Skrzeszewska, M. (2016). Polityka językowa w Czarnogórze (2007–2014) – czyli rzecz o czarnogórskości. W: K. Taczyńska, A. Twardowska (red.), Poznać Bałkany. Historia – polityka – kultura – języki VI (s. 281–297). Interdyscyplinarne Koło Naukowe Doktorantów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Stieber, Z. (1989). Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Stojanović, J. (2020). The development path of the Serbian language and script. Matica srpska – Društvo članova u Crnoj Gori, translation Novica Petrović (przekład serbskiego oryginału: J. Stojanović (2016). Put srpskog jezika i pisma, Srpska književna zadruga).
Strutyński J. (2002), Gramatyka polska. Wydanie 5. Wydawnictwo Tomasz Strutyński.
Trautmann, R. (1948–1956). Die elb- und ostseeslavischen Ortsnamen (t. 1–3; 1: 1948; 2: 1949; 3: 1956 (Register)). Akademie-Verlag.
Trautmann, R. (1950). Die slavischen Ortsnamen Mecklenburgs und Holsteins. Zweite verbesserte Auflage. Akademie-Verlag.
Vuković, J. (1974). Istorija srpskohrvatskog jezika. I dio. Uvod i fonetika. Naučna knjiga.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-8115-3222
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
