Wielofunkcyjność zaimków <i>kto</i> i <i>który</i> jako źródło wyrażeń funkcyjnych
Abstrakt
The multifunctionality of the pronoun as a source of functional expressions
The subject matter of the article is a description of one of the sources of functional expressions – the multifunctionality of the pronoun with reference to the nominal pronoun kto and the adjective pronoun który. The pronoun seems to be the most diversified part of speech because it fails to follow a single exemplary criterion in defining its type category. Also, having a complex internal structure its multifunctionality is demonstrated on various text organization levels. The starting point of the description is the analysis of the contrast between interrogative and relative functions of these pronouns. Considering the multiplicity of the text roles both pronouns kto and który are presented as functional homonyms. The various pronoun roles identified on the text organization level validate thestatement that the multifunctionality of the pronoun is a source of functional expressions.
Key words: pronoun, function, homonym, functional expression
Bibliografia
Słowniki
Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego. Kucała M., red. T. 2: I–M. Kraków 1998.
Słownik staropolski. Urbańczyk S., red. T. 3: I–K. Wrocław–Warszawa–Kraków 1960–1962.
Słownik współczesnego języka polskiego. Dunaj B., red. Warszawa 1998.
Literatura
Data K., 2014a: Zaimki względne w historii polszczyzny na przykładzie jen, jenże. W: Kleszczowa K., Szczepanek A., red.: Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej. Katowice, s. 247–255.
Data K., 2014b: Ekwiwalenty „który” we współczesnej polszczyźnie. W: Moroz A., Sobotka P., Żabowska M., red.: Maiuscula linguistica. Studia in honorem Profesori Matthiae Grochowski sextuagesimo quinto dedicata. Warszawa, s. 163–171.
Grochowski M., 1997: Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne. Kraków.
Grochowski M., 2008: Założenia ogólne opisu tzw. wyrażeń funkcyjnych w Wielkim słowniku języka polskiego. W: Żmigrodzki P., Przybylska R., red.: Studia leksykograficzne. T. 2. Kraków, s. 11–22.
Jodłowski S., 1973: Ogólnojęzykoznawcza charakterystyka zaimka. Wrocław.
Jodłowski S., 1976: Podstawy składni polskiej. Warszawa.
Kleszczowa K., 2014a: Przeszłość w teraźniejszości. Stare znaki i reguły językowe w strukturze wyrażeń funkcyjnych. W: Kleszczowa K., Szczepanek A., red.: Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej. Katowice, s. 169–180.
Kleszczowa K., 2014b: Zaimkowy rodowód wybranych partykuł. W: Moroz A., Sobotka P., Żabowska M., red.: Maiuscula linguistica. Studia in honorem Profesori Matthiae Grochowski sextuagesimo quinto dedicata. Warszawa, s. 131–140.
Labocha J., Tutak K., 2005: Podstawy analizy składniowej wypowiedzeń. Kraków.
Milewski T., 1976: Językoznawstwo. Warszawa.
Miodunka W., 1974: Funkcje zaimków w grupach nominalnych współczesnej polszczyzny mówionej. Kraków.
Nagórko A., 1998: Zarys gramatyki polskiej ze słowotwórstwem. Warszawa.
Pisarkowa K., 1969: Funkcje składniowe polskich zaimków odmiennych. Wrocław–Warszawa–Kraków.
Skarżyński M., 2001: W kręgu gramatyk polskich XIX i XX wieku. Kraków.
Urbańczyk S., 1935: Wyparcie staropolskiego względnego „jen, jenże” przez pierwotnie pytajne „który”. Kraków.
Wierzbicka-Piotrowska E., 2011: Polskie zaimki nieokreślone. Wybrane zagadnienia semantyczne, syntaktyczne i pragmatyczne. Warszawa.
Wróbel H., 2001: Gramatyka języka polskiego. Kraków.
Krystyna Data, dr, adiunkt, emerytowany pracownik Pracowni Słownika Polszczyzny Jana Kochanowskiego Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, współpracownik Instytutu Humanistycznego PWSZ w Tarnowie. Zainteresowania naukowe: socjolingwistyka, nowe technologie informacyjne w lingwistyce, lingwistyka tekstu i dyskursu, pragmatyka językowa, glottodydaktyka, leksykologia i leksykografia historyczna. Autorka monografii Struktura dialogu we współczesnej polszczyźnie mówionej (Kraków 2011). Współautorka Słownika polszczyzny Jana Kochanowskiego (Red. M. Kucała. T. 1–5. Kraków 1994–2012), współwykonawczyni elektronicznego Słownika pojęciowego języka staropolskiego (IJP PAN Kraków).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
