Status i prestiż oświeceniowej polszczyzny w świetle uwag Adama Kazimierza Czartoryskiego
Abstrakt
Status and Prestige of the Polish Enlightenment Language
in the Light of Adam Kazimierz Czartoryski’s Comments
The aim of the study is to reconstruct the views on the status and prestige of the Polish language in the end of the 18th century in the light of the book by Adam Kazimierz Czartoryski Myśli o pismach polskich. The work is cognitively attractive, as it gives a testimony to the status and prestige of the Polish language in the breakthrough period for the Polish state, i.e. just after the Third Partition, and even before the intensification of the tendencies to deprive Poles their national identity. In his book Myśli o pismach polskich, the author expresses an unshakable view of the high status of Polish and the shattered prestige. Institutions such as stable state power, capital, intellectual elites, scientific and critical publishing houses, periodicals, schools, theaters, the family can be distinguished among the factors shaping both spheres.
Key words: status of language, prestige of language, the Enlightenment, Polish under the partitions, Adam Kazimierz Czartoryski
Bibliografia
Źródło
Czartoryski A.K.: Myśli o pismach polskich, z uwagami nad sposobem pisania w rozmaitych materyach. (Z wiadomością o życiu i pismach autora). Kraków 1860 [online: http://mars.cbr.edu.pl:8080/dlibra/doccontent?id=736; data dostępu: 29.10.2017].
Literatura
Estreicher K., 1962: Bibliografia polska XIX stulecia. T. 3: Litera C . Kraków.
Hawrysz M. [w druku, a]: Adama Kazimierza Czartoryskiego uwagi o sztuce przekładu jako przejaw świadomości lingwistycznej XVIII-wiecznych elit.
Hawrysz M. [w druku, b]: Poglądy Adama Kazimierza Czartoryskiego na estetykę wypowiedzi w świetle „Myśli o pismach polskich”.
Steciąg M., Hawrysz M., 2015: Zakres znaczeniowy i przydatność operacyjna pojęć statusu i prestiżu języka w badaniach na pograniczu polsko-saksońskim. In: Prunitsch Ch., Berndt A., Buraczyński R., Hrsg: Sprache als Schlüssel zur Zusammenarbeit. Status und Prestige der Nachbarsprachen im polnisch-sächsischen Grenzgebiet. Frankfurt am Main, s. 25–34.
Waniczkówna H., 1989: Adam Kazimierz Czartoryski. W: Konopczyński W. i in., red.: Polski Słownik Biograficzny. T. 4. Wrocław, s. 248–257 [online: http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/adamkazimierz-joachim-ambrozy-marek-czartoryski; data dostępu: 28.07.2017].
Uniwersytet Zielonogórski
Magdalena Hawrysz, dr hab., profesor UZ, kierownik Zakładu Historii i Pragmatyki Języka Polskiego w Instytucie Filologii Polskiej na Uniwersytecie Zielonogórskim. Zainteresowania badawcze: dzieje polszczyzny (szczególnie okresu średniopolskiego) w aspekcie komunikacyjnym i kulturowym, dawny i współczesny język artystyczny, genologia lingwistyczna, lingwistyka antropologiczna, dyskursy w przeszłości. Autorka książki Polemiczna twórczość Marcina Czechowica w perspektywie genologii lingwistycznej (Zielona Góra 2012) oraz licznych artykułów, m.in. Kryteria oceny zapożyczeń w XIX wieku (na marginesie książeczki Józefa Blizińskiego „Barbaryzmy i dziwolągi językowe”) („Poradnik Językowy” 2017, nr 3); Stylizacja językowa w powieści Jacka Dehnela „Matka Makryna” („Język Artystyczny” 2017, T. 16: Nowy (?) kanon (?) wokół Nagrody Literackiej „Nike” ); Kategoria „Innego” jako element dyskursu tożsamościowego w średniopolskich katalogach władców – perspektywa krzyża („Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 2016, T. 23, z. 2); Średniopolskie katalogi monarchów i ich związki z retoryką („Forum Artis Rhetoricae” 2016, nr 1(44))
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
