Struktura tematyczna czasownikowych zapożyczeń leksykalnych z języka niemieckiego zanikających w dobie nowopolskiej
Abstrakt
Semantic Structure of Verb Borrowings from German Going Out of Use During the New Polish Period
The paper presents the semantic structure of verb borrowing from German going out of use during the New Polish period. Lexical material included 86 semantic units extracted from Słownik języka polskiego (dictionary of Polish language) edited by Witold Doroszewski described as: archaic, obsolete, going out of use. The semantic structure shows that significant part of vocabulary was collected in 2 fields: ‹‹Work life›› and ‹‹Social behavior in the community›› occurring to extralinguistic circumstances like changes of work organization and realities of social life.
Key words: thematic structure, semantic fields, German borrowings, vocabulary going out of use, verbs
Bibliografia
Słowniki
SJPDor – Doroszewski W., red., 1958–1969: Słownik języka polskiego. T. 1–11. Warszawa.
SWil – Zdanowicz A. i in., 1861: Słownik języka polskiego. T. 1–2. Wilno.
USJP – Dubisz S., red., 2003: Uniwersalny słownik języka polskiego. T. 1–4. Warszawa.
Literatura
Długosz-Kurczabowa K., 2015: Zaginione słowa w perspektywie przekładów biblijnych na język polski. „Poradnik Językowy” nr 4, s. 40–56.
Dubisz S., 2002a: Język – historia – kultura (wykłady, studia, analizy). Warszawa.
Dubisz S., 2002b: Struktura tematyczna słownictwa staropolskiego. W: Gajda S., Rymut K., Żydek-Bednarczuk U., red.: Język w przestrzeni społecznej. Opole, s. 281–288.
Dubisz S., 2007: Wpływ łaciny na język polski. „Poradnik Językowy” nr 5, s. 3–13.
Jankowiak L.A., 1997: Prasłowiańskie dziedzictwo leksykalne we współczesnej polszczyźnie ogólnej. Warszawa.
Jankowiak L.A., 2005: Słownictwo medyczne Stefana Falimirza. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej. T. 1. Warszawa.
Karszniewicz-Mazur A., 1988: Zapożyczenia leksykalne ze źródła niemieckiego we współczesnej polszczyźnie. Wrocław.
Klemensiewicz Z., 1999: Historia języka polskiego. Warszawa.
Kleszczowa K., 2012: Gasnące słowa. W: Tejże: Tajemnice dynamiki języka. Katowice, s. 239–249.
Kwapień E., 2010: Kształtowanie się zasobu leksykalnego polszczyzny XIX wieku – rzeczowniki (na podstawie danych leksykograficznych). Warszawa.
Kwapień E., 2016: Zapożyczenia z języka francuskiego wśród czasowników regresywnych w okresie nowopolskim. W: Mączyński M., Horyń E., Zmuda E., red.: W kręgu dawnej polszczyzny II. Kraków, s. 163–192.
Kwapień E., 2017: Słownikowe informacje etymologiczne o czasownikowych germanizmach zanikających w dobie nowopolskiej. W: Jędryka B.K., Kwapień E., red.: W labiryncie polszczyzny. Profesorowi Stanisławowi Dubiszowi – doktorzy i doktoranci. Warszawa, s. 97–116.
Łaziński M., red., 2008: Słownik zapożyczeń niemieckich w polszczyźnie. Warszawa.
Markowski A., 1990: Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny. T. 1–2. Warszawa.
Migdał J., 2006: Słownictwo wygasające w leksykografii. „Poradnik Językowy” nr 4, s. 3–13.
Młynarczyk E., 2010: Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku (na materiale krakowskich ksiąg praw miejskich i lustracji królewszczyzny). Kraków.
Modrzejewski T., 1936: Wyrazy które umarły i które umierają. Warszawa.
Nowowiejski B., 1996: Zapożyczenia leksykalne z języka niemieckiego w polszczyźnie XIX wieku (na materiale czasopism). Białystok.
Pihan-Kijasowa A., 2012: Słownictwo z zakresu handlu w prozie Bolesława Prusa (na tle XIX-wiecznej leksyki handlowej). Studia. Poznań.
Skorupska-Raczyńska E., 2000: Progresywne zapożyczenia pochodzenia łacińskiego w polszczyźnie XIX wieku. Gorzów Wielkopolski.
Skorupska-Raczyńska E., 2001: Dziewiętnastowieczne latynizmy progresywne w polszczyźnie XX wieku. Gorzów Wielkopolski.
Uniwersytet Warszawski
Ewelina Kwapień, dr, pracuje w Zakładzie Historii Języka Polskiego i Dialektologii w Instytucie Języka Polskiego na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Zainteresowania badawcze: historia języka, leksykologia i leksykografia. Opublikowała monografię Kształtowanie się zasobu leksykalnego polszczyzny XIX wieku – rzeczowniki (na podstawie danych leksykograficznych) (Warszawa 2010); Słownik rzeczowników polszczyzny XIX wieku (Warszawa 2013) oraz wiele artykułów historycznojęzykowych, zamieszczanych w czasopismach („Poradnik Językowy”, „Prace Filologiczne”, „Biuletyn PTJ”), a także w monografiach wieloautorskich, np. Słownikowe informacje etymologiczne o czasownikowych germanizmach zanikających w dobie nowopolskiej (w: W labiryncie polszczyzny. Profesorowi Stanisławowi Dubiszowi – doktorzy i doktoranci. Red. B.K. Jędryka, E. Kwapień. Warszawa 2017); Między słowami a rzeczywistością – wybrane nazwy środków transportu w dziewiętnastowiecznej polszczyźnie (w: „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 2014, T. 60).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
