O języku Akt Grodzieńskiego Sądu Ziemskiego
Abstrakt
This article, for the first time in scientific literature, presents comments about the language of documents of the Grodno Zemstvo Court, the oldest in the territory of the Grand Duchy of Lithuania. These documents were written in the 16th century in Cyrillic and published in XVII vol. of the Act of the Vilna Archaeographic Commission. The article presents promising directions for the study of these documents, and special attention is paid to the impact on their vocabulary of the Polish language and the functioning of the Belarusian dialects of the Grodno region.
Słowa kluczowe
Akta Grodzieńskiego Sądu Ziemskiego; Wileńska Komisja Archeograficzna; polonizmy; białoruskie gwary grodzieńskie
Bibliografia
Źródło
Akta – Акты издаваемые Виленскою археографическою комиссіею (Akta wydane przez Wileńską Komisję Archeograficzną). T. 17: Акты Гродненскаго земскаго суда (Akta Grodzieńskiego Sądu Ziemskiego). Wilno 1890.
Słowniki
EnS – Андреевский И.Е., red., 1890: Энциклопедический словарь. T. 2. Sankt Petersburg.
SBr – Brückner A., 1957: Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa.
SHist – Bułyka A.M. (Булыка А.М.), red., 2013: Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. T. 1–2. Mińsk.
SkCych – Cychun A.P. (Цыхун А.П.), 1993: Скарбы народнай мовы. Sciacko P. (Сцяцко П.), red. Grodno.
SPXVI – Mayenowa M.R. i inni, red., 1966–2018: Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 1–37. Wrocław–Warszawa–Kraków.
SStp – Urbańczyk S., red., 1953–2002: Słownik staropolski. T. 1–11. Wrocław–Warszawa–Kraków.
Literatura
Bednarczuk L., 2010: Językowy obraz Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kraków.
Jakubowski J., 1935: Powiat grodzieński w w. XVI (mapa z tekstem). W: Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski. Z. 3. Kraków, s. 99‒114.
Karski E.F. (Карский Е.Ф.), 1921: Белорусы. T. 3: Очерки словесности белорусского племени. Piotrograd.
Klemensiewicz Z., 1965: Historia języka polskiego. Warszawa.
Konczewska K., 2016: Frazeologizmy i paremie białoruskich gwar grodzieńskich jako źródło rekonstrukcji obrazu świata mieszkańców wielonarodościowego regionu. W: Rak M., Sikora K., red.: Słowiańska frazeologia gwarowa. Kraków, s. 109‒123.
Konczewska K., 2018: Archaizmy leksykalne współczesnej polszczyzny grodzieńskiej (socjolektu szlacheckiego). W: Pastuch M., Siuciak M., red.: Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy. Katowice, s. 355‒367.
Kurzowa Z., 2006: Język polski Wileńszczyzny i Kresów północno-wschodnich XVI‒XX w. Kraków.
Lizisowa M.T., 1980: Ze studiów nad słownictwem Statutu Wielkiego Księstwa Litewskiego. „Acta Baltico-Slavica” XIII, s. 37‒65.
Lizisowa M.T., 1984: Studia nad słownictwem regionalnym III Statutu Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kielce.
Lizisowa M.T., 1999: Język Statutów litewskich w aspekcie kulturowym. „Acta Baltico-Slavica” XXIV, s. 229–238.
Not.roczn., 1914: Пятидесятилетие Виленской Комиссии для разбора и издания древних актов: 1864 – 17 IV 1914. Юбилейная записка. Wilno.
Ostrowski B., 2013: Białoruskie gwary Grodzieńszczyzny. Wybrane zagadnienia. Kraków.
Snigirova N. (Снігірова Н.), 2014: Асаблівасці сацыялінгвістычнай сітуацыі ў камунікатыўнай прасторы кантактнай зоны Беларусі і Польшчы (гістарычны аспект). „Socjolingwistyka” XXVIII, s. 109–120.
Wiśniewski J., 1964: Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII wieku. „Acta Baltico-Slavica” I, s. 115‒135.
Wiśniewski J., 1977: Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny, geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne. „Acta Baltico-Slavica” XI, s. 7‒80.
Wiśniewski J., 1980: Zarys dziejów osadnictwa na Białostocczyźnie. W: Glinka S., Obrębska-Jabłońska A., Siatkowski J., red.: Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. T. 1. Wrocław, s. 14‒27.
Żurawski A.I. (Журавский А.И.), 1978: Деловая письменность в системе старобелорусского литературного языка. W: Белозерцев Г.И., Иванов В.В., Трубачев О.H., red.: Восточнославянское и общее языкознание. Moskwa, s. 185‒191.
Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-3605-9974
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
