Heidegger i przy-ziemność estetyki rzeczy codziennego użytku
(Artykuł w języku polskim/A research article in Polish)
Abstrakt
Heidegger i przy-ziemność estetyki rzeczy codziennego użytku
Artykuł reinterpretuje esej Martina Heideggera “Źródło dzieła sztuki”, starając się wyeksplikować koncepcję “przy-ziemności” rzeczy użytkowych jako kategorii estetyki codzienności. Pokazuję, że rzeczy użytkowe mogą brać udział w estetycznym ujawnianiu bycia, choć w przeciwieństwie do dzieł sztuki nie są na to bezpośrednio zorientowane. Dotyczy to kwestii ujawniania jednostkowości jako niezależnej od masowości produkcji przedmiotów użytkowych oraz przeobrażenia rozumienia oznak zniszczenia jako cechy ocenianej negatywnie przez nastawienie konsumpcjonistyczne w wymiar ujawniania bycia (swoistości) rzeczy jako uwikłanych w oddziaływanie innych bytów.
Słowa kluczowe
Heidegger; estetyka codzienności; rzeczy użytkowe; artefakty; antykonsumpcjonizm
Bibliografia
Anderson, Travis. “Complicating Heidegger and the Truth of Architecture”. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, vol. 69, no. 1 (2011), 69–79.
Andrzejewski, Adam. “Struktura estetycznego doświadczenia codzienności”. Filozofia Nauki, t. 22, nr 3 (2014), 125–135.
Battin, Justin Michael, Elle Rystakova. “Heidegger and Fan Activism. Unveiling the Presence of Poiēsisin Contemporary Online Social Mobilization”. Er(r)go. Teoria–Literatura–Kultura, nr 40 (1/2020), 63–84.
Berleant Arnold, Allen Carlson, “Introduction”. W: The Aesthetics of Human Environments, ed. Berleant Arnold, Allen Carlson, 13–46. Peterborough, ON: Broadview Press, 2007.
Fenner, David. “Environmental Aesthetics and the Dynamic Object”. Ethics and the Environment, vol. 11, no. 1 (2006), 1–19.
Hainic, Cristian. “The Heideggerian Roots of Everyday Aesthetics”. Proceedings of the European Society for Aesthetics, vol. 4 (2012), 230–249.
Heidegger, Martin. “Aletheia”. W: Martin Heidegger, Odczyty i rozprawy, tłum. Janusz Mizera. Kraków: Wyd. Baran i Suszczyński, 2002.
Heidegger, Martin. “O źródle dzieła sztuki”, tłum. Lucyna Falkiewicz. Sztuka i Filozofia, nr 5 (1992), 9–67.
Heidegger, Martin. “Źródło dzieła sztuki”, tłum. Janusz Mizera. W: Martin Heidegger, Drogi lasu, tłum. Jerzy Gierasimiuk i in. Warszawa: Aletheia, 1997.
Heidegger, Martin. Bycie i czas, tłum. Bogdan Baran. Warszawa: WN PWN, 2005.
Heidegger, Martin. Co zwie się myśleniem?, tłum. Janusz Mizera. Warszawa: WN PWN, 2000.
Heidegger, Martin. Der Deutsche Idealismus (Fichte, Hegel, Schelling) und die philosophische Problemlage der Gegenwart. Vittorio Klostermann: Frankfurt am Main, 1997.
Heidegger, Martin. “Der Ursprung der Kunstwerkes”. W: Martin Heidegger, Holzwege. Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann, 1977.
Heidegger, Martin. “O istocie prawdy”, przeł. Jacek Filek. W: Martin Heidegger, Znaki drogi, tłum. różni. Warszawa: Spacja, 1999.
Heidegger, Martin. Ontologia (Hermeneutyka fatyczności), tłum. Mateusz Bonecki, Jakub Duraj. Nowa Wieś: Wyd. Rolewski, 2007.
Heidegger, Martin. Podstawowe problemy fenomenologii, tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Aletheia, 2009.
Heidegger, Martin. “Powiedzenie Anaksymandra”, tłum. Janusz Sidorek. W: Martin Heidegger, Drogi lasu, tłum. Jerzy Gierasimiuk i in. Warszawa 1997.
Heidegger, Martin. Pytanie o rzecz. Przyczynek do Kantowskiej nauki o zasadach transcendentalnych, tłum. Janusz Mizera. Warszawa: KR, 2001.
Heidegger, Martin. Vier Seminare. Le Thor 1966, 1968, 1969 – Zähringen 1973. Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann, 1977.
Heidegger, Martin. Zollikoner Seminare: Protokolle, Gespräche, Briefe; herausgegeben von Medard Boss. Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann, 1987.
Heidegger, Martin. Źródło dzieła sztuki. Tłum. Bogdan Jasiński. Warszawa: Wyd. Ethos, 2020.
Hoły-Łuczaj, Magdalena. Bycie, czyli Nic. Przyczynek do lektury Heideggera. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2012.
Hoły-Łuczaj, Magdalena. “Rethinking Authenticity: Heidegger and the Environmental Aesthetics of Everyday Artifacts”. Ethics and the Environment, vol. 27, no. 2 (2022), 83–107.
Leddy, Thomas. “Everyday Surface Aesthetic Qualities”. W: The Aesthetics of Human Environments, ed. Berleant Arnold, Allen Carlson. Peterborough, Ontario: Broadview Press, 2007.
Mizera, Janusz. W stronę filozofii niemetafizycznej. Martina Heideggera droga do innego myślenia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006.
Morton, Timothy. Ecology without Nature: Rethinking Environmental Aesthetics. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2009.
Murray Hunt, W. “Are Mere Things Morally Considerable?”. Environmental Ethics, vol. 2 (1) (1980), 59–65.
Pavlakou, Dimitra. 2018. “Thinking Archiotecture through Heidegger’s views”. W: We Need to Talk About Heidegger: Essays Situating Heidegger in Contemporary Studies, ed. Justin Michael Battin, German A. Duarte, 169–184. Berlin: Peter Lang Verlag, 2018.
Saito, Yuriko. “Consumer Aesthetics and Environmental Ethics: Problems and Possibilities”. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, vol. 76, no. 4 (2018), 429–439.
Saito, Yuriko. 2019. Aesthetics of the Everyday. Stanford Encyclopedia of Philosophy: https://plato.stanford.edu/entries/aesthetics-of-everyday (30.11.2022).
Saito. Yuriko. “The Role of Aesthetics in Civic Environmentalism”. W: The Aesthetics of Human Environments, ed. Berleant Arnold, Allen Carlson, 203–218. Peterborough, Ontario: Broadview Press, 2007.
Sartwell, Crispin. “Aesthetics of the Everyday”. W: The Oxford Handbook of Aesthetics, ed. Jerrold Levinson. Oxford: Oxford UP, 2005.
Süner, Ahmet. “A Critical Evaluation of Heidegger’s Criticism of Aesthetics in The Origin of the Work of Art”. Journal of European Studies, vol. 47, no. 1 (2017), 21–33.
Thomson, Iain. 2019. Heidegger’s Aesthetics. Stanford Encyclopedia of Philosophy: https://plato.stanford.edu/entries/heidegger-aesthetics (30.11.2022).
Winkler, Rafael. Philosophy of Finitude Heidegger, Levinas and Nietzsche. London: Bloomsbury, 2018.
Woźniak, Cezary. Martina Heideggera myślenie sztuki. Kraków: Wydawnictwo A, 2004.
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Polska
https://orcid.org/0000-0001-5860-3638
Magdalena Hoły-Łuczaj jest adiunktką w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Jej badania dotyczą przede wszystkim filozofii Martina Heideggera, zwłaszcza jej związków z etyką środowiskową. Jej zainteresowania naukowe obejmują też posthumanizm i szeroko pojętą filozofię środowiskową. Obroniła pracę doktorską na Uniwersytecie Jagiellońskim w 2016 roku. Była stypendystką Komisji Fulbrighta na University of Georgia (2021/22) i na University of New Mexico (2013/14).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
