Jakiej refleksji potrzebujemy w epoce antropocenu? „Gramatyka” wystudzania wzrostu ekonomii ekologicznej
Abstrakt
Artykuł rozpoczyna analiza niedogodnych punktów wyjścia refleksji w epoce antropocenu, inspirowana stanowiskiem Anny L. Tsing. Następnie przedstawiona zostanie interdyscyplinarna, normatywna i pluralistyczna dziedzina ekonomii ekologicznej, ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji dewzrostu. Prześledzimy „gramatykę” tej dyscypliny, odsłaniając jej wybrane założenia filozoficzne, postulaty metodologiczne i pojęcia. Przyjrzymy się również bliżej koncepcji „zarządzania bez wzrostu” Petera A. Victora. Będziemy szukać odpowiedzi na pytania, czym jest dewzrost i dlaczego wystudzenie wzrostu jest nieuniknione.
Słowa kluczowe
humanistyka; dewzrost; ekonomia ekologiczna; antropocen; planetarny kryzys środowiskowy
Bibliografia
Albrecht, Glenn, Gavin Van Horn. “Exiting the Anthropocene and Entering the Symbiocene”. Center for Humans & Nature (2016). https://humansandnature.org/exitingthe-anthropocene-and-entering-the-symbiocene/ (21.08.2022).
Antal, Miklos. “Post-Growth Strategies Can Be More Feasible than Technofixes: Focus on Working Time”. The Anthropocene Review 5, no. 3 (2018): 230–236.
Aronsson, Anne, Fynn Holm. “Multispecies Entanglements in the Virosphere: Rethinking the Anthropocene in Light of the 2019 Coronavirus Outbreak”. The Anthropocene Review 9, no. 1 (2022): 24–36.
Bińczyk, Ewa. “Ludzkości opłaca się przetrwanie”. Polityka 43, nr 3284 (2020): 28–31.
Bińczyk, Ewa. “The Most Unique Discussion of the 21st Century? The Debate on the Anthropocene Pictured in Seven Points”. The Anthropocene Review 6, no. 1–2 (2019): 3–18.
Bińczyk, Ewa. Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
Brundtland Commission. Our Common Future. Oxford, New York, NY: Oxford University Press 1987.
Catlin, Jesse R., Yitong T. Wang. “Recycling Gone Bad: When the Option to Recycle Increases Resource Consumption”. Journal of Consumer Psychology 23 (2013): 122–127.
Costanza, Robert. Ecological Economics: The Science and Management of Sustainability. New York: Columbia University Press, 1992.
Crownshaw, Timothy, Caitlin Morgan, Alison Adams et al. “Over the Horizon: Exploring the Conditions of a Post-Growth World”. The Anthropocene Review 6, no. 1–2 (2019): 117–141.
Crutzen, Paul J., Eugene F. Stoermer, “The ‘Anthropocene’”. Global Change Newsletter 41 (2000): 17–18.
Czepkiewicz, Michał, Weronika Parfianowicz. “Żyć w dobrostanie i w zgodzie z planetą. W poszukiwaniu wzorców kultury umiaru”. Kultura Współczesna 1, nr 117 (2022): 10–14.
D’Alisa, Giacomo, Federico Demaria, Giorgos Kallis (red.). Dewzrost. Słownik nowej ery, przeł. Łucja Lange. Łódź: LangeL Łucja Lange, 2020.
Daly, Herman. “The Economics of the Steady State”. American Economic Review 64, no. 2 (1974): 15–21.
Fletcher, Robert, Crelis Rammelt. “Decoupling: A Key Fantasy of the Post-2015 Sustainable Development Agenda”. Globalizations 14, no. 3 (2017): 450–467.
Galbraith, Kenneth. Godne społeczeństwo. Program troski o ludzkość, przeł. Adam Szeworski. Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 2012.
Gerold, Stefanie, Nocker Matthias. “More Leisure or Higher Pay? A Mixed-methods Study on Reducing Working Time in Austria”. Ecological Economics 143 (2018): 27–36.
Hamilton, Clive, Christophe Bonneuil, François Gemenne (red.). The Anthropocene and the Global Environmental Crisis. Rethinking Modernity in a New Epoch. London, New York: Routledge, 2015.
Hickel, Jason. “What Does Degrowth Mean? A Few Points of Clarification”. Globalizations 18, no. 7784 (2020): 1–7.
Hickel, Jason. Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, przeł. Jerzy P. Listwan. Kraków: Karakter, 2021.
Hornsey, Matthew J., Kelly S. Fielding. “Understanding (and Reducing) Inaction on Climate Change”. Social Issues and Policy Review 14, no. 1 (2020): 3–35.
Jackson, Tim. Dobrobyt bez wzrostu. Ekonomia dla planety o ograniczonych zasobach, przeł. Marcin Polakowski. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2015.
Jackson, Tim. Post Growth. Life after Capitalism. Cambridge, UK, Medford, MA: Polity Press, 2021.
Kallis, Giorgos. “In Defence of Degrowth”. Ecological Economics 70 (2011): 873–880.
Lessenich, Stephan. Living Well at Other’s Expense. The Hidden Costs of Western Prosperity, przeł. Nick Somers. Cambridge, Medford, MA: Polity Press, 2019.
Lynch, Amanda H., Siri Veland. Urgency in the Anthropocene. Cambridge: The MIT Press, 2018.
Margulis, Lynn. The Symbiotic Planet: ANew Look at Evolution.New York: Basic Books, 1999.
Mazar, Nina, Chen-Bo Zhong. “Do Green Products Make us Better People?” Psychological Science 21 (2010): 494–498.
Meadows, Donella et al. Granice wzrostu, przeł. Wiesława Rączkowska, Stanisław Rączkowski. Wstęp Kazimierz Secomski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1973.
Mishan, Ezra J. The Cost of Economics Growth, wyd. drugie poprawione. Oxford, New York, NY: Oxford University Press, 1993.
Moore, Jason W. (red.). Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, przeł. Krzysztof Hoffman, Patryk Szaj, Weronika Szwebs, Poznań: WBPiCAK, UAM, 2021.
OECD. Towards Green Growth. Paryż: Organisation for Economic Co-operation and Development, 2011.
Picketty, Thomas. Kapitał w XXI wieku, przeł. Andrzej Blik. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.
Raworth, Kate. Ekonomia obwarzanka. Siedem sposobów myślenia o ekonomii XXI wieku, przeł. Aleksandra Paszkowska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2021.
Reichel, André, Robert Perey. “Moving Beyond Growth in the Anthropocene.” The Anthropocene Review 5, no. 3 (2018): 242–249.
Ripple, William J. et al. “World Scientists’ Warning of a Climate Emergency 2021”. Bioscience 71, no. 9 (September 2021). https://doi.org/10.1093/biosci/biab079 (29.08.2021).
Rok, Jakub. “Od dziewiczości do sprawiedliwości, czyli czego ruch ekologiczny może się nauczyć z lektury postwzrostu”. Czas Kultury 3 (2020): 26–32.
Røpke, Inge. “Trends in the Development of Ecological Economics from the Late 1980s to the Early 2000s”. Ecological Economics 55 (2005): 262–290.
Skrzypczyński, Robert. “Postwzrost, dewzrost, awzrost… Polska terminologia dla różnych wariantów przyszłości bez wzrostu”. Czas Kultury 3 (2020): 7–13.
Sorman, Alevgul H., Mario Giampietro. “The Energetic Metabolism of Societies and the Degrowth Paradigm: Analyzing Biophysical Constraints and Realities. Journal of Cleaner Production 38 (2013): 80–93.
Stiglitz, Joseph E. Cena nierówności. W jaki sposób dzisiejsze podziały społeczne zagrażają naszej przyszłości?, przeł. Robert Mitoraj. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.
Sutowski, Michał (red.). Obwarzanek po polsku. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2023.
Stuart, Diana, Ryan Gunderson, Brian Petersen (red.). The Degrowth Alternative. A Path to Address our Environmental Crisis? London, New York: Routledge, 2021.
Therborn, Göran. Nierówność, która zabija. Jak globalny wzrost nierówności niszczy życie milionów i jak z tym walczyć, przeł. Paweł Tomanek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015.
Tsing, Anna L. The Mushroom at the End of the World. On the Possibility of Life in Capitalist Ruins. Princeton: Princeton University Press, 2015.
UNEP. “Decoupling Natural Resource Use and Environmental Impacts from Economic Growth”. W: A Report of the Working Group on Decoupling to the International Resource Panel, Marina Fischer-Kowalski, Mark Swilling, Ernst Ulrich von Weizsäcker et al. (red.). Nairobi, Kenya: United Nations Environment Programme, 2011.
Victor, Peter A. Managing without Growth. Slower by Design, not Disaster, wyd. drugie poprawione i uzupełnione. Cheltenham, UK; Northhampton, MA: Edward Elgar, 2019.
Ward, James D., Paul C. Sutton, Adrian D. Werner et al. “Is Decoupling GDP Growth from Environmental Impact Possible? PloS one 11 (2016), e0164733.
Weizsäcker, Ernst Ulrich von, Andrew Wijkman. Come On! Capitalism, Short-termism and the Destruction of the Planet. New York: Springer, 2018.
Werfel, Seth H. “Household Behaviour Crowds out Support for Climate Change Policy when Sufficient Progress is Perceived”. Nature Climate Change 7 (2017): 512–515.
Wironen, Michael B., Jon D. Erickson. “A Critically Modern Ecological Economics for the Anthropocene.” The Anthropocene Review 7, 1 (2020): 62–76.
Worm, Boris, Edward B. Barbier, Nicola Beaumont et al. “Impacts of Biodiversity Loss on Ocean Ecosystem Services”. Science, 314 (2006): 787–790.
WWF. Living Planet Report 2016. Gland, Switzerland: World Wildlife Fund International, 2016.
York, Richard, Julius A. McGee. “Understanding the Jevons Paradox”. Environmental Sociology 2, no. 1 (2016): 77–87
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-8945-1371
Prof. dr hab. Ewa Bińczyk zajmuje się współczesną filozofią nauki i techniki, studiami nad nauką i technologią, socjologią wiedzy naukowej i kontrowersjami w nauce. Obecnie prowadzi badania w zakresie retoryki środowiskowej, ekonomii ekologicznej, dewzrostu i problemu marazmu antropocenu. Jest autorką książek: Socjologia wiedzy w Biblii (Nomos 2003), Obraz, który nas zniewala (Universitas 2007), Technonauka w społeczeństwie ryzyka (UMK 2012), a także Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu (PWN 2018). Ostatnia książka w 2019 roku była nominowana do Nagrody im. Długosza, a także wskazana jako jedna z „20 książek do czytania w XXI wieku” (Lista Międzynarodowego Czytania akcji „Polityki” i Teatru Studio, wrzesień 2019). W 2022 roku książka ukazała się w języku rosyjskim (w wydawnictwie The New Observer). Członkini Rady Naukowej IFiS PAN, Komitetu Prognoz PAN, Rady Ekspertów Koalicji Klimatycznej, Rady Fundacji Edukacji Klimatycznej.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
