Zarządzanie to branie odpowiedzialności, czyli impulsy dla humanistyki stosowanej w praktyce i teorii zarządzania
Abstrakt
Zarządzanie – to branie odpowiedzialności, w szczególności za zarządzaną organizację, jej dobro i przyszłość (Mintzberg, 2019). Jest to działalność zapewniająca przede wszystkim przetrwanie organizacji i to jest podstawa zarządzania strategicznego (Obłój, 1987). Zgadzamy się z głosami krytykującymi (np. Parker, 2018) zarządzanie za to, że w ostatnich dekadach oderwało się od tych swoich kluczowych zadań i uległo degradacji, poniekąd samo podważyło swój sens istnienia. Z drugiej strony, Lech Witkowski (2018) pisze o kryzysie humanistyki. Humanistyka także oderwała się od sensu swego istnienia poprzez bezrefleksyjne tkwienie w polaryzujących definicjach i samo-określeniach. Autor przekonuje, że potrzebna jest humanistyka stosowana, gotowa do tego, by zmierzyć się z wyzwaniami złożonej współczesności. Jest to obecność w życiu społecznym humanistyki dojrzałej, rozumiana jako głęboka refleksja kulturowa, zdolna do wyzwolenia przyszłości z roli zakładniczki teraźniejszości. Humanistyki, która „z podniesioną głową”, bez kompleksów wobec innych dziedzin realizuje, przy pomocy specyficznych dla siebie metod, cele poznawcze ważne dla ludzkości, zgodnie ze swymi najlepszymi tradycjami (Rens 2013; 2017). Taka humanistyka polega zatem także na podejmowaniu odpowiedzialności za przyszłość (Witkowski, 2018). W tym tekście proponujemy mocny humanistyczny program dla praktyki i refleksji nad zarządzaniem.
Słowa kluczowe
humanistyka; historiografia; sztuka; metody humanistyczne; historia; odpowiedzialność
Bibliografia
Bauman, Zygmunt. “The Self in Consumer Society”. The Hedgehog Review 1, nr 1 (1999), 35–40.
Bauman, Zygmunt. Razem osobno. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
Bauman, Zygmunt. Retrotopia. London: Polity, 2017.
Bauman, Zygmunt, Irena Bauman, Jerzy Kociatkiewicz, Monika Kostera. Management in a Liquid Modern World. London: Polity, 2015.
Berger, Peter L. A Rumour of Angels. New York: Anchor Books, 2000.
Białostocki, Jan. Sztuka cenniejsza niż złoto. Warszawa: PWN, 2004.
Bloom, Paul. Przeciw empatii: Argumenty za racjonalnym współczuciem. Przeł. Michał Chojnacki. Kielce: Charaktery, 2015.
Bloom, Paul, Łukasz Kwiatek, Błażej Kucharczyk. “Bliźni dla bliźnich, obcy dla obcych”. Tygodnik Powszechny 46 (2015). https://www.tygodnikpowszechny.pl/blizni-dla-bliznich-obcy-dla-obcych-31091.
Bocheński, Józef M., Jan Parys. Między logiką a wiarą – z Józefem M. Bocheńskim rozmawia Jan Parys. Warszawa: Noir sur Blanc, 1998.
Boorstin, Daniel J. Amerykanie. Fenomen demokracji. Przeł. Janusz Kozak. Warszawa: Bellona i WAiF, 1995.
Culture.pl. 2022. “Zygmunt Bauman 19.11.1925–9.01.2017”. https://culture.pl/pl/tworca/zygmunt-bauman.
Domańska, Ewa. Historia egzystencjalna. Warszawa: PWN, 2013.
Domańska, Ewa. “W obronie dyscypliny: Problem suwerenności i re-profesjonalizacji historii.” W: Historia – dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości, red. Ewa Domańska, Rafał Stobiecki, Tomasz Wiślicz, 99–111. Kraków: Universitas, 2014.
Działoszyński, Bartosz i in. (oprac. merytoryczne). Kalendarium dziejów świata. Warszawa: PWN, 2005.
Fleming, Peter. The Death of Homo Economicus: Work, Debt and the Myth of Endless Accumulation. London: Pluto, 2017.
Franciszek. “Wobec wyzwań naszej kultury”. W: Wymagania i pasja: O wychowaniu chrześcijańskim. Przeł. Leszek Wrona. Kraków: Esprit, 2013. https://opoka.org.pl/biblioteka/I/ID/esprit_2013_wymagania_i_pasja_01.html.
Freud, Sigmund. Beyond the Pleasure Principle. London: The Hogarth Press, 1920.
Garfield, Bob. “Model Management Lessons”. “USA TODAY”, 26 May: 06B, 1987.
Gaweł, Łukasz, Monika Kostera. Etnografie instytucji dziedzictwa kulturowego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018.
Giddens, Anthony. Przemiany intymności: Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach. Przeł. Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
Gombrich, Ernst H. O sztuce. Przeł. Magdalena Dolińska, Iwona Kossowska, Danuta Stefańska-Szewczuk, Anna Kuczyńska. Poznań: Rebis, 2019.
Grant, Richard. “Dwadzieścia Marylin, 1962. Andy Warhol (1928–1987)”. W: Historia sztuki, red. Stephen Farthing, przeł. Piotr Lewiński, Maria Szubert, 484–485. Warszawa: Arkady, 2019.
Gravitz, Lauren. “Geografia niesprawiedliwości”. W: Zdrowie środowiskowe. Innowacje. Raport specjalny Scientific American i Nature, Świat Nauki, red. Laura Helmuth, Scientific American. Świat Nauki 46 (2023), 45–72.
Graeber, David. “On the Phenomenon of Bullshit Jobs”. Strike!, August, 10–11, 2013.
Grey, Chris. “Towards a Critique of Managerialism: The Contribution of Simone Weil”. Journal of Management Studies 33, 5 (1996), 591–611.
Guillet de Monthoux, Pierre. Curating Capitalism: How Art Impacts Business, Management, and Economy. Cambridge: MIT Press, 2023.
Gurczyńska-Sady, Krystyna. “Co po postmoderniźmie, czyli tęsknota za mocnym podmiotem: na marginesie książki Ewy Domańskiej Historia egzystencjalna”. Ethos 101 (2013), 195–206.
Hare, Brian, Vanessa, Woods. Przetrwają najżyczliwsi: Jak ewolucja wyjaśnia istotę człowieczeństwa. Przeł. Kacper Kalinowski. Kraków: Copernicus Center Press, 2022.
Hay, David. “Jakość życia/jakość zarządzania: Znaczenie świadomości relacyjnej”. Problemy Zarządzania 11, 1 (2005), 122–135.
Hay, David, Rebecca Nye. The Spirit of the Child: Revised Edition. London: Jessica Kingsley Publishers, 2006.
Hollingsworth, Mary. Sztuka w dziejach człowieka. Przeł. Stanisław Rościcki. Firenze: Giunti i Wrocław: Ossolineum, 1992.
Iggers, Georg G. Historiografia XX wieku: Przegląd kierunków badawczych. Przeł. Andrzej Gadzała. Warszawa: PWN, 2010.
Iggers, Georg G., Q. Edward Wang, Supriya Mukherjee. A Global History of Modern Historiography. Harlow: Pearson Longman, 2008.
Kelley, Donald R. Oblicza historii: Badanie przeszłości od Herodota do Herdera. Przeł. Marek Tomaszewski. Warszawa: PWN, 2010.
Kociatkiewicz, Jerzy, Monika Kostera. “Zarządzanie humanistyczne: Zarys programu”. Problemy Zarządzania 11, 4 (2013), 9–19.
Kociatkiewicz, Jerzy, Monika Kostera. 2014. Liquid Organization: Zygmunt Bauman and Organization Theory. Oxford: Routledge.
Kostera, Monika. Organizations and Archetypes. Cheltenham: Edward Elgar, 2012.
Kostera, Monika. “Wstęp”. W: Metody badawcze w zarządzaniu humanistycznym, red. Monika Kostera, 9–24. Warszawa: Sedno, 2015.
Kostera, Monika, Bernadetta Nierenberg. Komunikacja społeczna i zarządzanie humanistyczne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016.
Kostera, Monika, Michael Pirson. Dignity and the Organization. London: Palgrave Macmillan, 2017.
Kostera, Monika, Cezary Woźniak. Aesthetics, Organization, and Humanistic Management. New York: Routledge, 2021.
Krawiec, Adam. “Zwrot przestrzenny w mediewistyce”. W: Vademecum historyka mediewisty, Jarosław Nikodem, Dariusz Andrzej Sikorski, 536–540. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
Lenoir, Frédéric. Le désir, une philosophie. Paris: Flammarion, 2022.
Lévinas, Emmanuel. Totality and Infinity: An Essay on Exteriority. Pittsburgh, PA: Duquesne University Press, 1999.
Middell, Matthias. “Georg G. Iggers and the Programme of a Critical History of Historiography”. Storia della Storiografia 75, 1 (2019), 47–57.
Middell, Matthias. “Cross-Cultural Comparison in Times of Increasing Transregional Connectedness: Perspectives From Historical Sciences and Area Studies on Processes of Respatialization”. FQS 22, 2 (2021). https://www.qualitative-research.net/.
Mintzberg, Henry. Bedtime Stories for Managers: Farewell to Lofty Leadership... Welcome Engaging Management. Oakland: Berrett-Koehler, 2019.
Musiała, Agnieszka. “W poszukiwaniu prawnej konstrukcji dla zakładu pracy jako wspólnoty ludzi: koncepcja Arkadiusza Sobczyka traktowania zakładu pracy jako zakładu administracyjnego”. Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej 1, 29 (2017), 25–37.
Musiała, Agnieszka. Prawo podmiotowe wprawie pracy – awzględem “kogo”? Spór o prawny charakter prawa pracy. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2022.
Obłój, Krzysztof. Strategia przetrwania organizacji. Warszawa: PWN, 1987.
Ochinowski, Tomasz. „Dzieje zatrzymane. Wstęp do analizy wizji historii Polski po 1944 roku w podręcznikach ekonomii politycznej socjalizmu od lat 50. do 80. XX wieku na przykładzie problematyki bodźców”. Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej 9 [online] (1 marca 2018), 155–180.
Ochinowski, Tomasz. “Przypominanie organizacyjne jako kompetencja”. Problemy Zarządzania 15, 2 (2017), 39–53.
Ochinowski, Tomasz, Marta Szeluga-Romańska. “Badanie jakościowe zachowań w organizacji”, W: Psychologia biznesu, red. Bogdan Rożnowski i Paweł Fortuna, 51–66. Warszawa: PWN, 2020.
Oxfam. “Ponad 250 mln ludzi jest zagrożonych ubóstwem”. Deutsche Welle, Społeczeństwo (2022). https://www.dw.com/pl/oxfam-ponad-250-mln-ludzi-jest-zagro%C5%BConych-ub%C3%B3stwem/a-61453546.
Orzechowski, Emil. Wokół zarządzania kulturą, edukacją, mediami: Pytań sporo, odpowiedzi mało. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999.
Parker, Martin. Shut Down the Business School: What’s Wrong with Management Education. London: Pluto, 2012.
Parker Follett, Mary. Freedom and Coordination (1949). https://mpfollett.ning.com/mpf/follett-writings.
Pirson, Michael, Heiko Spitzeck, Wolfgang Amann, Shiban Khan, Ernst von Kimakowitz, red. Humanism in Business. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
Poprzęcka, Maria. “Historia sztuki a wiedza historyczna”. W: Historia – dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości, red. Ewa Domańska, Rafał Stobiecki, Tomasz Wiślicz, 243–253. Kraków: Universitas, 2013.
Rens, Bart. Historia humanistyki. Przeł. Roman Pucek. Warszawa: Aletheia, 2013.
Rens, Bart. “How a New Field Could Help Save the Humanities”. The Chronicle of Higher Education 20, 2 (2017), 1–4.
Sternberg, Robert J., Tomasz Witkowski. “Robert J. Stenberg”. W: Giganci psychologii: Rozmowy na miarę XXI wieku, red. Tomasz Witkowski, przeł. Małgorzata Wajda-Kacmajor, Anna Alochno-Janas, Aleksandra Cioch, 117–145. Wrocław: Bez Maski, 2021.
Stiegler, Bernard. Bifurquer: Il n-y a pas d’alternative. Paris: Les Liens Qui Liberent, 2020.
Stiegler, Bernard, i Kolektyw Internacja. Konieczna bifurkacja, „Nie ma alternatywy”, przeł. Michał Krzykawski i in. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2023.
Stobiecki, Rafał. Historiografia PRL. Zamiast podręcznika. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódziekgo, 2020.
Stobiecki, Rafał. “Historio, historio, cóżeś ty za pani”. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2022.
Taylor, Frederick W. The Principles of Scientific Management. New York: Harper & Brothers, 1919. https://archive.org/details/principlesofscie00taylrich/page/n5/mode/2up.
Tomassello, Michael. Historia naturalna ludzkiego myślenia. Przeł. Błażej Kucharczyk, Rafał Ociepa. Kraków: Copernicus Center Press, 2015.
Tourish, Denis. Management Studies in Crisis: Fraud, Deception and Meaningless Research. Cambridge: Cambridge University Press, 2019.
Von Hippel, William. Jak wyszliśmy na ludzi. Przeł. Dariusz Rossowski. Łódź: Feeria Science, 2020.
Waal, Frans de. Wiek empatii: Jak natura uczy życzliwości. Przeł. Łukasz Lamża. Kraków: Copernicus Center Press, 2019.
Weil, Simone. Formative Writings 1929–1941. London: Routledge, 1987.
Witkowski, Lech. Humanistyka stosowana: Wirtuozeria, pasje, inicjacje. Kraków: Oficyna, 2018.
Wierzbicki, Andrzej. “Józef Szujski (1835–1882)”. Przeł. Andrzej J. Opaliński. W: Nation and History: Polish Historians from the Enlightenment to the Second World War, red. Peter Brock, John D. Stanley, Piotr J. Wróbel, 85–100. Toronto: University of Toronto Press, 2006.
Wierzbicki, Andrzej. Poczet historyków polskich: Historiografia polska doby podzaborowej. Poznań: Nauka i Innowacje, 2006.
Wierzbicki, Andrzej. “Władysław Smoleński (1851–1926)”. Przeł. Elizabeth Plach. W: Nation and History: Polish Historians from the Enlightenment to the Second World War, red. Peter Brock, John D. Stanley, Piotr J. Wróbel, 165–179. Toronto: University of Toronto Press, 2006.
Wierzbicki, Andrzej. Europa w polskiej myśli historycznej i politycznej XIX i XX wieku. Warszawa: Centrum Europejskie Natolin i Wyd. Trio, 2009.
Wierzbicki, Andrzej. “Od Klio Polskiej do ‘Klio Polskiej’”. Klio Polska 7 (2015), 7–9.
Wierzbicki, Andrzej. Jak powstało państwo polskie? Hipoteza podboju w historiografii polskiej XIX i XX wieku. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2019.
Wrzosek, Wojciech. Historia – kultura – metafora. Wrocław: Leopoldinum, 1995.
Wrzosek, Wojciech. O myśleniu historycznym. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram, 2009.
Wrzosek, Wojciech. “Źródło historyczne jako alibi realistyczne historyka”. W: Historyk wobec źródeł. Historiografia klasyczna i nowe propozycje metodologiczne, red. Janina Kolbuszewska, Rafał Stobiecki, 23–38. Łódź: Ibidem, 2010.
Wrzosek, Wojciech, red. Oblicza przeszłości. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram, 2011.
Wrzosek, Wojciech. “O potrzebie kulturologicznego dystansu poznawczego w badaniach historycznych”. W: Badacze przeszłości wobec wyzwań XIX–XXI wieku, red. Katarzyna Błachowska, Zbigniew Romek, Marcin Wolniewicz, 313–328. Warszawa: Neriton, PTH, IH PAN, 2013.
Zawadzki, Maciej. Nurt krytyczny w zarządzaniu: Kultura, edukacja, teoria. Warszawa: edno, 2014.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0001-8343-4071
Prof. dr hab. Tomasz Ochinowski - psycholog i historyk biznesu, doradca biznesowy i trener umiejętności społecznych. Praktyk działań mentorskich oraz autor koncepcji mentoringu. Pracownik naukowy Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego. Kieruje tam Zakładem Socjologii Organizacji i Historii Biznesu. Laureat tytułu „Trener roku ” według „Instytut for International Research”. Ekspert w Komisji Unii Europejskiej w zakresie rozwoju lokalnego. Badacz dziejów organizacji i kreator międzynarodowej współpracy w tej dziedzinie. Autor wielu publikacji z zakresu organizacji i zarządzania, przedsiębiorczości, rozwoju zawodowego w tym coachingu i mentoringu.
Institut Mines-Télécom Business School Francja
https://orcid.org/0000-0001-6449-1185
Jerzy Kociatkiewicz jest profesorem zarządzania zasobami ludzkimi w Institut Mines-Télécom Business School. Jego badania obejmują zakres od analizy codziennych doświadczeń organizacyjnych, przez rozważania na temat inspiracji narracyjnych dla aspiracji menedżerskich i organizacyjnych, po refleksje nad średniowiecznymi rozwiązaniami problemu alienacji. Ostatnio publikował w takich czasopismach jak Annals of Tourism Research, Organization Studies oraz Journal of Business Ethics. Wspólnie z Zygmuntem Baumanem, Ireną Bauman i Moniką Kostera napisał książkę Management in a Liquid Modern World. Jerzy Kociatkiewicz jest teoretykiem organizacji, który prowadzi badania nad przestrzenią, technologią, literaturą i ich związkami z organizacją. Prowadził także szeroki zakres kursów zarządzania na poziomie licencjackim i magisterskim. Jego specjalności to: etnografia, narracje i badania jakościowe.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0001-6449-1185
Prof. dr hab. Monika Kostera, profesor zwyczajny w dziedzinie zarządzania. Posiada tytuły profesorskie w dziedzinach ekonomii (2004) i nauk humanistycznych (2017). Jest autorką i redaktorką ponad 50 książek w języku polskim i angielskim oraz licznych artykułów opublikowanych w czasopismach takich jak Organization Studies, Journal of Organizational Behavior i British Journal of Management. Jej obecne zainteresowania badawcze obejmują wyobraźnię i organizowanie, dezalienację pracy, etnografię organizacyjną oraz archetypy organizacyjne. Wśród jej ostatnich książek znajdują się: Management in a Liquid Modern World we współautorstwie z Zygmuntem Baumanem, Ireną Bauman i Jerzym Kociatkiewiczem (2015, Polity), Occupy Management! (2014, Routledge, z recenzją Yiannisa Gabriela) oraz Organizations and Archetypes (2013, Edward Elgar). Publikuje również poezję.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
