Cisza, która brzmi inaczej. O przyjaźni Bataille'a i Blanchota
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest uczynienie z ciszy głównego wyznacznika przyjaźni, która łączy Georges’a Bataille’a i Maurice’a Blanchota, a w kontekście współczesnej myśli francuskiej może być uznana za fundament literackiej przyjaźni rozwijanej, między innymi, przez Jacques’a Derridę i Jeana-Luca Nancy’ego. Ponieważ cisza jest tutaj traktowana na dwa sposoby – jako milczenie i przemilczenie, przyjaźń jawi się jako efektem przerostu komentarza i może być rozpatrywana jako mitologem. Jego kształt został uformowany w dużej mierze przez komentarze Blanchota, a następnie za sprawą kolejnych komentatorów, którzy się na nie powoływali. W wyniku tego mechanizmu, wyjęte z myśli Bataille’a pojęcie przyjaźni uległo desemantyzacji i stało się terminem pustym, który mógł następnie nabrać dowolnych znaczeń, nie wyłączając znaczeń przeciwnych. Przyjaźń Bataille’a i Blanchota zaczyna się w momencie, w którym fakt biograficzny zmienia się w fakt literacki, by następnie wrócić pod postacią myśli. Dzisiaj pozostaje nam jednak zrewidować jej filologiczną wartość, by dostrzec to, co skrywa cisza.
Słowa kluczowe
metodologia nauk humanistycznych; teoria literatury; filozofia literatury
Bibliografia
Bataille, Georges, À prendre ou à laisser, in: Œuvres complètes XI, Gallimard, Paris 1988.
Bataille, Georges, Choix de lettres 1917-1962, red. Michel Surya, Gallimard, Paris 1997.
Bataille, Georges, Doświadczenie wewnętrzne, przeł. Oskar Hedemann, Wydawnictwo KR, Warszawa 1998.
Bataille, Georges, Historia oka i inne historie, przeł. Tadeusz Komendant, słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2010.
Bataille, Georges, L’amitié, w: Œuvres complètes VI, Gallimard, Paris 1973, s. 292-306.
Bataille, Georges, Lascaux ou la naissance de l’art, w: Œuvres complètes IX, Gallimard, Paris 1979, s. 7-101.
Bataille, Georges, Le coupable, w: Œuvres complètes V, Gallimard, Paris 1973.
Bataille, Georges, Le labirynthe, w: Œuvres complètes I, Gallimard, Paris 1970.
Bataille, Georges, Littérature française en 1952, w: Œuvres complètes XII, Gallimard, Paris 1988.
Bataille, Georges, Łzy Erosa, przeł. Tomasz Swoboda, słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2009.
Bataille, Georges, Notice autobiographique, w: Œuvres complètes VII, Gallimard, Paris 1976.
Bataille, Georges, Poèmes, w: Œuvres complètes IV, Gallimard, Paris 1971.
Bataille, Georges, Rêve, w: Œuvres complètes II, Gallimard, Paris 1970.
Bataille, Georges, Romans et récits, red. Jean-François Louette, Gallimard, Bibliothèque de la Pléiade, Paris 2004.
Bataille, Laurence, L’ombilic du rêve, Seuil, Paris 1987.
Bident, Christophe, Maurice Blanchot, partenaire invisible, Champ Vallon, Seysell 1998.
Blanchot, Maurice, Absence de livre, w: L’Entretien infini, s. 421-636.
Blanchot, Maurice, Aminadab, Gallimard, Paris 1942.
Blanchot, Maurice, Après coup, w: Le Ressassement éternel, Minuit, Paris 1983, s. 85-100.
Blanchot, Maurice, L’Amitié, Gallimard, Paris 1971.
Blanchot, Maurice, L’arrêt de mort, Gallimard, Paris 1948.
Blanchot, Maurice, L’expérience-limite, w: L’Entretien infini, Gallimard, Paris 1969, s. 300-342.
Blanchot, Maurice, La communauté inavouable, Minuit, Paris 1983.
Blanchot, Maurice, Le dernier homme, Gallimard, Paris 1957.
Blanchot, Maurice, Le récit et le scandale, w: Le livre à venir, Gallimard, Paris 1959, s. 280-282.
Blanchot, Maurice, Przyjaźń, przeł. Paweł Mościcki, „Arterie”, 1/2004.
Blanchot, Maurice, red. Éric Hopennot i Dominique Rabaté, Éditions de l’Herne, Paris 2014.
Blanchot, Maurice, Śnić, pisać, w: Michel Leiris, Noce bez nocy i kilka dni bez dnia, przeł. Anna Wasilewska, słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2011, s. 5-15.
Blanchot, Maurice, Tomasz Mroczny, przeł. Anna Wasilewska, Biuro Literackie, Wrocław 2009.
Blanchot, Maurice. Literatura ekstremalna, red. Paweł Mościcki, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2007.
Cusset, François, French Theory, Foucault, Derrida, Deleuze et Cie et les mutations de la vie intellectuelle aux États-Unis, La Découverte, Paris 2003.
Derrida, Jacques, Politiques de l’amitié, Galilée, Paris 1994.
Domańska, Ewa, Mirosław Loba, Wprowadzenie, w: French Theory w Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010.
Dostojewski, Fiodor, Biesy, w: Dzieła wybrane IV, przeł. Tadeusz Zagórski i Zbigniew Podgórzec, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1958.
ffrench, Patrick, After Bataille. Sacrifice, Exposure, Community, Modern Humanities Research Association and Maney Publishing, London 2007.
ffrench, Patrick, Friendship, Assymetry, Sacrifice: Bataille et Blanchot, „Parrhesia” 3/2007,<http://www.parrhesiajournal.org/parrhesia03/parrhesia03_ffrench.pdf> (08.10.2015).
Holland, Mike, Nathalie ou le supplément du roman, w: L’œuvre du Féminin dans l’écriture de Maurice Blanchot, red. Éric Hoppenot, Complicités, Paris 2004.
Hoppenot, Éric, Au commencement de l’écriture... de la copie à la citation, w Maurice Blanchot, red. Éric Hoppenot, Dominique Rabaté, s. 17-24.
Kowalska, Małgorzata, Dialektyka poza dialektyką. Od Bataille’a do Derridy, Aletheia, Warszawa 2000. Michał Kruszelnicki, Drogi francuskiej heterologii. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2008.
Krzykawski, Michał, Efekt Bataille’a, „Pamiętnik Literacki”, nr 4/2015, s. 55-82.
Krzykawski, Michał, L’effet-Bataille. De la littérature d’excès à l’écriture. Un texte-lecture, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2011.
Krzykawski, Michał, Le petit secret de Georges Bataille, „Alkemie”, 2015, 1/2015, nr 15, s. 153-168.
Kwiek, Marek, Dylematy tożsamości. Wokół autowizerunku filozofa w powojennej myśli francuskiej, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań 1999.
Lacan, Jacques, Écrits II, Seuil, Paris 1971.
Laure, Écrits de Laure, Pauvert, Paris 1979 (1977).
Le livre des visions et des instructions de la bienheureuse Angèle de Foligno, przeł. Ernest Hello, <http://www.livres-mystiques.com/partieTEXTES/Foligno/Visions.html> (13.10.2015).
Leiris, Michel Lustro tauromachii, przeł. Maryna Ochab, słowo / obraz terytoria 1999.
Leiris, Michel, Fourbis w: La Règle du jeu, red. Denis Hollier, Gallimard, Bibliothèque de la Pléiade, Paris 2003.
Leiris, Michel, Wiek męski wraz z rozprawą Literatura a tauromachia, przeł. Teresa i Jan Błońscy, Państ wowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972.
Lotringer, Sylvère, Doing Theory, w: French Theory in America, red. Sylvère Lotringer and Sandra Cohen, Routledge, New York, London 2001.
Louette, Jean-François, Bataille-Blanchot : repérages pour un aller et retour, w: Maurice Blanchot, red. Éric Hopennot et Dominique Rabaté, Paris 2014, s. 109-116.
Louvrier, Pascal, Georges Bataille. La fascination du mal, Éditions du Rocher, Paris 2008.
Markowski, Michał Paweł, Maurice Blanchot: Fascynacja zewnętrznością, w: Maurice Blanchot. Literatura ekstremalna, red. Paweł Mościcki, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2007, s. 41-50.
Marmande, Francis, Le pur bonheur, Lignes, Paris 2011.
Matuszewski, Krzysztof, Georges Bataille – inwokacje zatraty. Instytut Mikołowski, Mikołów 2012.
Maubon, Catherine, Colette Peignot-Michel Leiris: une amitié sous le signe de la communication, w: Michel Leiris: le siècle à l’envers, red. Francis Marmande, Farrago / Léo Scheer, Tours 2004, s. 261-274.
Mehlman, Geoffrey, Legacies: Of Anti-Semitism in France, University of Minnesota Press, Minnesota 1983.
Mesnard, Philippe, Maurice Blanchot. Le sujet de l’engagement, Harmattan, Paris 1997.
Nancy, Jean-Luc, Demande, Galilée, Paris 2015.
Nancy, Jean-Luc, La communauté désavouée, Galilée, Paris 2014.
Nancy, Jean-Luc, Maurice Blanchot. Passion politique, Galilée, Paris 2011.
Pieniążek, Paweł, Suwerenność a nowoczesność. Z dziejów poststrukturalistycznej recepcji myśli Nietzschego, Toporzeł, Wrocław 2009.
Rapak, Wacław, „Après coup” précédé par „Le ressassement éternel” de Maurice Blanchot: une lecture, Universitas, Kraków 2005.
Roudinesco, Élisabeth, Jacques Lacan. Jego życie i myśl, przeł. Robert Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2005.
Sartre, Jean-Paul, Un nouveau mystique, w: Situations I, Gallimard, Paris 1947, s. 125-162.
Sichère, Bernard, Bataille, Lacan, w: Pour Bataille. Être, chance, souveraineté, Gallimard, Paris 2006.
Sławek, Tadeusz, U-bywać. Człowiek, świat, przyjaźń w twórczości Williama Blake’a, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001.
Sollers, Philippe, La solitude de Bataille, „Les Temps modernes”, 1998, 54/1998, s. 246-262.
Sollers, Philippe, Le Grand Bataille, „Revue des deux mondes”, maj 2012, s. 73-81.
Sollers, Philippe, Portraits de femmes, Flammarion, Paris 2013.
Sollers, Philippe, Un vrai roman. Mémoires, Plon, Paris 2007, s. 208.
Surya, Michel, In-signifiances d’Acéphale, w: Sainteté de Bataille, Éditions de l’éclat, Paris 2012, s. 93-112.
Surya, Michel, L’autre Blanchot. L’écriture de jour, l’écriture de nuit, Gallimard, Paris 2014.
Surya, Michel. La mort à l’œuvre, Gallimard, Paris 1992.
Sweedler, Milo, The Dismembered Community. Bataille, Blanchot, Leiris, and the Remains of Laure. University of Delaware Press, Newark, 2010.
Swoboda, Tomasz, Historie oka. Bataille, Leiris, Artaud, Blanchot, słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2010.
Swoboda, Tomasz, Mroczny Blanchot, w: Powtórzenie i różnica, Wydawnictwo w Podwórku, Gdańsk, 2014, s. 9-25.
Uniwersytet Śląski, Instytut Języków Romańskich i Translatoryki Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
