(Po)bachtinowska szkoła we współczesnej rosyjskiej teorii literatury
Abstrakt
Niniejszy artykuł nakreśla historyczną ewolucję dwudziestowiecznej rosyjskiej teorii literatury, jej związki z Wydziałem Filologicznym Uniwersytetu Moskiewskiego oraz te zachodnie poglądy, takie jak dekonstrukcja czy poststrukturalizm, które często z nimi wchodzą w polemikę. Tym samym, podejmuje on próbę rozpoznania przesłanek jakimi kieruje się teoria rosyjska, wskazując na jej analityczne podwaliny inspirowane dziełami Michaiła Bachtina czy Waleriego Tiupy. Podejście analityczne zaowocowało teoriami komunikacji tekstu literackiego, która zaś doprowadziła do wielu późniejszych teorii narratologicznych i neo-retorycznych.
Słowa kluczowe
literaturoznawstwo; filozofia; rosyjska teoria literatury; dwudziestowieczna teoria literatury
Bibliografia
Kemper Dirk, Valerij Tjupa, Sergej Taskenov, red. 2013. Die russische Schule der Historische Poetik. München: Wilhelm Fink Verlag.
Tjupa Valerij. 2014. “Narrative strategies”. W Handbook of Narratology, 2nd edition, tom 2, 564–574. Berlin, Boston: Walter de Gruyter.
Todorov Tzvetan. 1968. Poetique. Paris.
Бахтин Михаил Михайлович. 1975. Вопросы литературы и эстетики. Москва.
Бройтман Самсон Наумович, Дина Махмудовна Магомедова, red. 2005. Анализ художественного текста (лирическое произведение). Москва: РГГУ.
Бройтман Самсон Наумович. “Историческая поэтика”. Филологический журнал 1 (2).
Бройтман Самсон Наумович. 2003. “Лирика в историческом освещении”. W Теория литературы. Роды и жанры, 421–466. Москва.
Бройтман Самсон Наумович. 2006. “Лирика”. Филологический журнал 1 (2).
Бройтман Самсон Наумович. 2007. Поэтика книги Бориса Пастернака „Сестра моя – жизнь”. Москва.
Бройтман Самсон Наумович. 2008. Поэтика русской классической и неклассической лирики. Москва.
Дарвин Михаил Николаевич. 2003. “Художественная циклизация лирики”. W Теория литературы. Роды и жанры. Москва.
Кузнецов Иван Васильевич. 2007. Историческая риторика: Стратегии русской словесности. Москва.
Лавлинский Сергей Петрович. 2011. “Перформативный потенциал новейшей драматургии”. W Литература и театр. Самара.
Лавлинский Сергей Петрович. 2013. „Действие как проблема” в теории драмы. W Поэтика русской драматургии рубежа XX–XXI веков, tom. 4. Кемерово.
Миловидов Виктор Александрович. 2000. От семиотики текста к семиотике дискурса. Тверь.
Савинков Сергей Валериевич. 2005. “Герой и проблема героизации в понимании М.М. Бахтина”. Новый филологический вестник 1.
Силантьев Игорь Витальевич, Валерий Игоревич Тюпа, Юрий Васильевич Шатин. 2004. Мотивный анализ. Новосибирск.
Силантьев Игорь Витальевич, Юрий Васильевич Шатин. 2013. “Сюжетология и сюжето-графия как базовые описания нарратологии”. Сюжетология и сюжетография 1 : 3–6.
Силантьев Игорь Витальевич. 2006. Газета и роман: Риторика дискурсных смешпений, Языки славянской культуры. Москва.
Тамарченко Натан Давидович, red. 2005. Анализ художественного текста (эпическая проза). Москва: РГГУ.
Тамарченко Натан Давидович, red. 2011, 2012. Теория литературных жанров. Москва: Академия.
Тамарченко Натан Давидович. 2001. Теория литературных родов и жанров. Эпика. Тверь.
Тамарченко Натан Давидович. 2007. “М.М. Бахтин, А.Н. Веселовский и Вяч. И. Иванов: теория романа и его историческая поэтика”. Филологический журнал 2 (5) : 34–48.
Тамарченко Натан Давидович. 2007. Русская повесть Серебряного века. Москва.
Тамарченко Натан Давидович. 2008. “Автор”. W Поэтика: словарь актуальных терминов и понятий, red. Натан Давидович Тамарченко. Москва.
Тамарченко Натан Давидович. 2008. “Гротескный субъект и тип повествования”. W Проблемы нарратологии и опыт формализма/структурализма. Санкт-Петербург.
Тамарченко Натан Давидович. 2008. Поэтика: Словарь актуальных терминов и понятий. Москва.
Тамарченко Натан Давидович. 2011. «Эстетика словесного творчества» М.М. Бахтина и русская философско-филологическая традиция. Москва.
Тюпа Валерий Игоревич, red. 2014. Поэтика. „Доктора Живаго” в нарратологическом прочтении. Коллективная монография. Москва.
Тюпа Валерий Игоревич. 1987. Художественность литературного произведения: вопросы типологии. Красноярск.
Тюпа Валерий Игоревич. 1991. “К новой парадигме литературоведческого знания”. W Эстетический дискурс. Новосибирск.
Тюпа Валерий Игоревич. 1998. Постсимволизм: Теоретические очерки русской поэзии ХХ века. Самара.
Тюпа Валерий Игоревич. 2001. Нарратология как аналитика повествовательного дискурса („Архиерей” Чехова). Тверь.
Тюпа Валерий Игоревич. 2006, 2009. Анализ художественного текста. Москва: Academia.
Тюпа Валерий Игоревич. 2007. “Нарратология в системе литературоведческого знания”. W Нарративные традиции славянских литератур (Средневековье и Новое время). Новосибирск.
Тюпа Валерий Игоревич. 2008. “От поэтики повествования к философии событийности”. Миргород 1 : 29–40.
Тюпа Валерий Игоревич. 2010. Дискурсные формации: Очерки по компаративной риторике. Языки славянской культуры. Москва.
Тюпа Валерий Игоревич. 2010. “Природа художественности и проблема ее границ”. W О границах искусства. Культурологические записки, tom 12. Москва.
Тюпа Валерий Игоревич. 2011. “Анализ художественного текста в системе литературоведческого знания”. W Актуальные проблемы изучения и преподавания русской литературы: взгляд из России – взгляд из зарубежья. Санкт-Петербург.
Тюпа Валерий Игоревич. 2013. Дискурс/Жанр. Москва.
Тюпа Валерий Игоревич. 2014. “Перформативные основания лирики”. W XLII Международная филологическая конференция. Избранные труды, 306–314. Санкт-Петербург.
Фаустов Андрей Анатольевич. 2005. „О ‘первичном’ и ‘вторичном’ авторах в понимании М.М. Бахтина”. Новый филологический вестник 1.
Флоренский Павел Александрович. 1990. “Обратная перспектива”. W Павел Александрович Флоренский. У водоразделов мысли, том 2. Москва.
Хализев Валентин Евгеньевич. 1999. Теория литературы. Москва.
Шатин Юрий Васильевич. 2004. “Фигура и троп как черты авторского стиля в русской лирике 20 века”. W Текст. Поэтика. Стиль. Екатеринбург.
Шатин Юрий Васильевич. 2006. “Три уровня наррации в драматическом тексте”. W Критика и семиотика, tom 10, 52–57. Новосибирск.
Шатин Юрий Васильевич. 2012. “«Нарратологическая пустота» в современном художественном тексте («Взятие Измаила» М. Шишкина)”. W Критика и семиотика, том 17, 311–316. Новосибирск.
Шатин Юрий Васильевич. Неориторика. 2012. Неориторика: учеб пособие. Новосибирск.
Шуников Владимир Леонтьевич. 2011. „Трансформация родовых черт новейшей российской драмы”. Narratorium. Москва. <http://narratorium.rggu.ru/article.html?id=2027600>.
Шуников Владимир Леонтьевич. 2014. “«Эстетическая глобализация»: стирание родовых границ в новейшей российской литературе”. W Социолингвистические исследования в теории и практике. Междисциплинарный подход, том 1, 94–108. Гданьск.
Российский государственный гуманитарный университет Państwowy Rosyjski Uniwersytet Humanistyczny Moskwa Federacja Rosyjska
Władimir Leontiewicz Szunikow, docent w Katedrze Poetyki Teoretycznej i Historycznej Instytutu Filologii i Historii Państwowego Rosyjskiego Uniwersytetu Humanistycznego w Moskwie.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
