Czy wszyscy znają Jasia i Małgosię? Problem kanonu baśniowego na przykładzie baśni ze zbioru <i>Kinder- und Hausmärchen</i> Wilhelma i Jakuba Grimmów
Abstrakt
[for abstract in Polish scroll down]
Kamila Kowalczyk
Institute of Polish
Faculty of Philology
University of Wrocław
Poland
Is Everyone Familiar with Hansel and Gretel?
The Issue of Fairy Tale Canon on the Example of the Fairy Tales from the Kinder- und Hausmärchen Collection
by Jacob and Wilhelm Grimm
Abstract:
The article considers the problems connected with the idea of fairy tale canon, with attention to the fairy tales from the Kinder- und Hausmärchen (Children’s and Household Tales) collection by Jacob and Wilhelm Grimm. Instead of a primary fairy tale or canonical fairy tale, the author proposes a concept of a fairy tale module – an imaginary structure consisting of multiple versions of a single fairy tale which functions in various registers of production and reception (traditional culture, written culture, technological culture). The article also contains a discussion of the fairy tale re-narration based on the contemporary texts of culture which modify those fairy tales and which are well-rooted in collective imagination. The fairy tales basically work as constructs whose shape is determined by other texts of culture and various media (literature, film, comic books, etc.). The article also notes the economic dimension of Grimm’s fairy tales which have been present in culture for over 200 years and which still remain subject to constant changes – the fact particularly apparent in the area of popular culture.
Keywords: cultural theory, literary theory, fairy-tale theory, genology. postmodernity
Abstrakt: W artykule podjęto rozważania na temat problemów związanych z pojęciem kanonu baśniowego ze szczególnym uwzględnieniem baśni ze zbioru Wilhelma i Jakuba Grimmów Kinder- und Hausmärchen. Celem tekstu jest przedstawienie propozycji badawczej, która na miejsce baśni pierwotnej czy też baśni kanonicznej proponuje pojęcie wzorca baśniowego – struktury wyobrażeniowej ukształtowanej na podstawie różnych wersji jednej baśni, funkcjonującej w różnych rejestrach nadawczych i odbiorczych (kultura tradycyjna, kultura pisma, kultura technologiczna). Ponadto, w artykule znajduje się omówienie zjawiska baśniowej renarracji na podstawie współczesnych tekstów kultury, które modyfikują doskonale zakorzenione w masowej wyobraźni baśnie. Baśnie funkcjonują przede wszystkim jako konstrukty, na których kształt mają wpływ również inne teksty kultury i różne kanały ich przyswajania (literatura, film, komiks, itd.). W pracy zwrócono również problem na wymiar ekonomiczny baśni Grimmowskich, które obecne są w kulturze już od ponad 200 lat i podlegają ciągłym transformacjom, co szczególnie jest zauważalne w przestrzeni kultury popularnej.
Słowa klucze: teoria kultury, teoria literatury, teoria baśni, postmodernizm, genologia
Słowa kluczowe
teoria kultury; teoria literatury; teoria baśni; postmodernizm; genologia
Bibliografia
Beniaminek czy podrzutek. Głosy o literaturze dla dzieci i młodzieży, wyb. Hanna Bielawska, Nasza Księgarnia, Warszawa 1982.
Bronner Simon, Following Tradition. Folklore in the Discourse of American Culture, Utah State University Press, Logan–Utah 1998.
Cenzura PRL. Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu. 1 X 1951 r., posł. Zbigniew Żmigrodzki, Nortom, Wrocław 2002.
Damrosch David, Dość czasu i świata, przeł. Adam F. Kola, „Teksty Drugie” 2014, nr 4, s. 100–130.
Darnton Robert, Chłopi opowiadają bajki: wymowa Bajek Babci Gąski, w: Robert Darnton, Wielka masakra kotów i inne epizody francuskiej historii kulturowej, przeł. Dorota Guzowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Głowiński Michał, Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
Jenny Laurent, Strategia formy, przeł. Krystyna i Jerzy Faliccy, „Pamiętnik Literacki” 1988, z. 1, s. 265–295.
Jolles André, Proste formy, przeł. Ryszard Handke, „Przegląd Humanistyczny” 1965, nr 5, s. 65–81.
Kostecka Weronika, Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką, Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 2014.
Kulturowe konteksty baśni. W poszukiwaniu straconego królestwa, red. Grzegorz Leszczyński, t. 2, Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, Poznań 2006.
Ługowska Jolanta, Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1981.
Między tekstami. Intertekstualność jako problem poetyki historycznej, red. Jerzy Ziomek, Janusz Sławiński, Włodzimierz Bolecki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
Sitkiewicz Paweł, Miki i myszy. Walt Disney i film rysunkowy w przedwojennej Polsce, słowo/ obraz terytoria, Gdańsk 2012.
Sztuka dla dziecka – tradycja we współczesności, red. Grzegorz Leszczyński, współ. Hanna Gawrońska, Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, Poznań 2011.
The Oxford Companion to Fairy Tales, ed. by J. Zipes, Oxford University Press, New York 2000.
Toeplitz Krzysztof Teodor, Wszystko dla wszystkich. Kultura masowa i człowiek współczesny, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981.
Zipes Jack, Grimm Legacies: The Magic Spell of the Grimms’ Folk and Fairy Tales, Princeton University Press, New Jersey 2015.
Uniwersytet Wrocławski. Wydział Filologiczny. Instytut Filologii Polskiej Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
