Co po French Theory? Kłopotliwe dziedzictwo
Abstrakt
Michał Krzykawski
Wydział Filologiczny
Uniwersytet Śląski w Katowicach
What After French Theory? A Troublesome Legacy
The goal of the present article is a critical reading of the legacy of the French theory, which exerted a powerful impact upon the shape of the discourse of contemporary literary studies in Poland. Insofar as “practising theory,” which has, by and large, replaced “practising literature,” indeed revived the Polish humanities in the 1990s, today the real epistemological potential of the poststructural theoretical instruments seems to be fading. The subsequent “turns,” proclaimed in the milieus of the “new” humanities seem to endorse the intellectual status quo, because they take place within the limits of the same paradigm, to which their purely declarative character testifies. The literary scholarship of/in the future will therefore be the scholarship of retreat.
Keywords: French theory, literary scholarship, poststructuralism, theoretical paradigms
Co po French Theory? Kłopotliwe dziedzictwo
Celem niniejszego artykułu jest krytyczne odczytanie dziedzictwa po French Theory, które miało znaczący wpływ na kształt współczesnego dyskursu literaturoznawczego w Polsce. O ile jednak „uprawianie teorii”, które w dużej mierze zastąpiło „uprawianie literatury” jako takiej, było niezwykle ożywcze dla rozwoju polskiej humanistyki w latach dziewięćdziesiątych, o tyle dzisiaj poststrukturalistyczne narzędzia teoretyczne wytraciły swój realny potencjał epistemologiczny. Ogłaszane w („nowej”) humanistyce zwroty pogłębiają jedynie intelektualne status quo, gdyż dokonują się one w ramach tego samego paradygmatu, o czym najlepiej świadczy ich czysto deklaratywny charakter. Literaturoznawstwo (w) przyszłości będzie literaturoznawstwem odwrotu.
Słowa klucze: French theory, francuska teoria literatury, literaturoznawstwo, poststrukturalizm, paradygmaty teoretyczne
Słowa kluczowe
French theory; francuska teoria literatury; literaturoznawstwo; poststrukturalizm; paradygmaty teoretyczne
Bibliografia
Matthew Arnold, Culture and Anarchy <http://www.gutenberg.org/ebooks/4212> (7 lipca 2015).
Magdalena Bauchrowicz-Kłodzińska, Cóż po humanistyce dziś?, „Nowe Książki”, 2014, nr 3, s. 58-59.
Roland Barthes, Roland Barthes, przeł. Tomasz Swoboda, słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2011.
Georges Bataille, Doświadczenie wewnętrzne, przeł. Oskar Hedemann, Wydawnictwo KR, Warszawa 1998.
Pierre Bourdieu, Questions de sociologie, Minuit, Paris 1984.
Jean Bricmont, Alan Sokal, Modne bzdury: o nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów, przeł. Piotr Amsterdamski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004.
Judith Butler, Uwikłani w płeć, przeł. Katarzyna Krasuska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008.
Antoine Compagnon, Introduction : mort et résurrection de l'auteur <http://www.fabula.org/compagnon/auteur1.php> (11.07.2015).
Jonathan Culler, Teoria literatury, przeł. Maria Bassaj, Prószyński i S-ka, Warszawa 1998.
François Cusset, French Theory, Foucault, Derrida, Deleuze et Cie et les mutations de la vie intellectuelle aux États-Unis, La Découverte, Paris 2003.
Gilles Deleuze, Różnica i powtórzenie, przeł. Bogdan Banasiak, Krzysztof Matuszewski, Wydawnictwo KR, Warszawa 1997.
Jacques Derrida, Mémoires pour Paul de Man, Galilée, Paris 1988.
Jacques Derrida, Points de suspension, Galilée, Paris 1992.
Jacques Derrida, Ta dziwna instytucja zwana literaturą, wywiad z Derekiem Attridgem, przeł. Michał Paweł Markowski, w: Dekonstrukcja w badaniach literackich, red. Ryszard Nycz, słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2000.
Ewa Domańska, Co zrobił z nami Foucault?, w: French Theory w Polsce, red. Ewa Domańska, Mirosław Loba, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010, s. 62-79.
Ewa Domańska, Mirosław Loba (red.), French Theory w Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010.
Adam Dziadek, Polityka – Teoria – Literatura.Wokół »Théorie d’ensemble« grupy Tel Quel, w: Na marginesach lektury. Szkice teoretyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006, s. 13-29.
Terry Eagleton, Teoria literatury. Wprowadzenie, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2015.
Philippe Forest, Histoire de Tel Quel. 1960-1982, Seuil, Paris 1992.
Michel Foucault, Les intellectuels et le pouvoir, w: Dits et écrits I, Gallimard, Paris 2001, s. 1174-1183.
Kartezjusz, Medytacje o filozofii pierwszej, przeł. Jan Hartman, Zielona Sowa, Kraków 2005.
Julia Kristeva, Au risque de la pensée, Éditions de l’Aube, Paris 2001.
Julia Kristeva, L’avenir d’une révolte, Poche, Paris 2013.
Julia Kristeva, „Bataille, l’expérience et la pratique”, w: Bataille, red. Ph. Sollers, U.G.E., Paris 1973 .
Julia Kristeva, La révolte intime. Pouvoirs et limites de la psychanalyse, tome 2, Poche, Paris 2000.
Julia Kristeva, Sens et non-sens de la révolte. Pouvoirs et limites de la psychanalyse, tome 1, Poche, Paris 1999.
Julia Kristeva, Le temps sensible. Proust et l’expérience littéraire, Gallimard, Paris 1994.
Adam Lipszyc, Dekonstrukcja uniwersytetu <http://www.dwutygodnik.com/artykul/5026-dekonstrukcja-uniwersytetu.html> (05.08.2015).
Mirosław Loba, Sujet et théorie littéraire en France après 1968, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2003.
Mirosław Loba, Wokół narracyjnego zwrotu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013.
Michał Paweł Markowski, Dzień na ziemi. Proza podróżna, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2014.
Michał Paweł Markowski, Lewica akademicka: między hipokryzją a iluzją, „Teksty Drugie”, 2014, nr 1, s. 208–214.
Michał Paweł Markowski, Nietzsche, filozofia interpretacji, Universitas, Kraków 2001.
Michał Paweł Markowski, Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki, Universitas, Kraków 2013.
Michał Paweł Markowski, Życie na miarę literatury, Homini, Kraków 2009.
Friedrich Nietzsche, Ecce homo, przeł. Bogdan Baran, Aletheia, Warszawa 2009.
Friedrich Nietzsche, Wiedza radosna, przeł. Małgorzata Łukasiewicz, słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Ryszard Nycz, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Universitas, Kraków 2000.
Ryszard Nycz, Anna Łebkowska, Agnieszka Dauksza (red.), Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2015.
Sylvère Lotringer, Sande Cohen (red.), French Theory in America, Routledge, New York, London 2001.
Benoît Peeters, Derrida, Flammarion, Paris 2010.
Andrzej Skrendo, Wyprowadzenie z humanistyki, Wielogłos, 2014, nr 1, s. 91-101.
Jan Sowa, Fantomowe ciała króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Kraków 2011.
Jan Sowa, Humanistyka płaskiego świata, „Teksty Drugie”, 2014, nr
, s. 192–206.
Tomasz Szkudlarek, Dekonstrukcja i szczepionka z Marksa, która jednak doprowadziła do infekcji, w: French Theory w Polsce, red.
Ewa Domańska, Mirosław Loba, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010, s. 80-104.
Tomasz Swoboda, Życie jako rezultat filozofowania (27.08.2015).
Valeria Szydłowska-Hmissi, Na pożegnanie Jacques’a Derridy (1930-2004), w: Geoffrey Bennington, Jacques Derrida, przeł. Valeria Szydłowska-Hmissi, Genesis, Warszawa 2009.
Ludwig Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, przeł. Bogusław Wolniewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 70.
Łukasz Żurek, Zarażenie siebie - zaangażowanie siebie, „Tekstualia”, 2014, nr 1, s. 173-176.
Joanna Żylińska, Czy mamy bać się końca świata? Afekt, geologia i posthumanizm jako wyznaczniki nowego horyzontu w humanistyce, przeł. Patrycja Poniatowska, w: Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2015, s. 49-69.
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Filologiczny Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
