Hermeneutyka dyskursu w ujęciu Fritza Hermannsa
Abstrakt
Znaczenia językowe funkcjonują w konkretnej rzeczywistości społecznej. Wiedza o tej rzeczywistości jest – zdaniem Fritza Hermannsa – integralną częścią wiedzy semantycznej, która obejmuje trzy aspekty ludzkich działań językowych: kognicje, emocje i intencje, rozumiane jako kolektywne dyspozycje kognitywne, afektywne i wolitywne. Dyskurs z tej perspektywy sprowadza się do całokształtu wiedzy aktualizowanej w praktykach komunikacyjnych, należących do danej formacji dyskursywnej, natomiast zadaniem hermeneutyki dyskursu jest wyjaśnienie, jak manifestują się w poszczególnych wypowiedziach społecznie dzielone kognicje, emocje i intencje różnych grup społecznych, i odwrotnie: jak różne formy kolektywnego myślenia, odczuwania i chcenia zmieniają istniejące konwencje językowe.
Słowa kluczowe
hermeneutyka lingwistyczna; analiza dyskursu; znaczenie deskryptywne; znaczenie emocjonalne; znaczenie deontyczne
Bibliografia
Bachmann-Medick D., 2012: Cultural Turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze. Krzemieniowa K., tłum. Oficyna Naukowa. Warszawa.
Bühler K., 1934: Sprachtheorie. Die Darstellungsfunktion der Sprache. Fischer Verlag. Jena.
Busse D., Hermanns F., Teubert W., Hrsg., 1994: Begriffsgeschichte und Diskursgeschichte. Methodenfragen und Forschungsergebnisse der historischen Semantik. Westdeutscher Verlag. Opladen.
Falkenberg G., 1987: Ausdruck und Übernahme von Einstellungen. In: Liedtke F., Keller R., Hrsg.: Kommunikation und Kooperation. Max Niemeyer. Tübingen, s. 159–181.
Fries N., 2000: Sprache und Emotionen. Ausführungen zum besseren Verständnis, Anregungen zum achdenken. Bastei Lübbe. Bergisch Gladbach.
Geertz C., 2005: Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej. Wolska D., tłum. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.
Grice H. P., 1975: Logic and Conversation. In: Cole P., Morgan J.L., eds.: Syntax and Semantics 3: Speech Acts. Academic Press. New York, s. 41–58.
Grochowski M., 1997: Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne. Instytut Języka Polskiego PAN. Kraków.
Gruszczyńska E., 2001: Linguistic Images of Emotions in Translation from Polish into Swedish. Henryk Sienkiewicz as a Case in Point. Uppsala University. Uppsala.
Hermanns F., 1986: Appellfunktion und Wörterbuch. Ein lexikographischer Versuch. In: Wiegand H.E. ed.: Studien zur neuhochdeutschen Lexikographie VI. Teil 1. Olms. Hildesheim–Zürich–New York, s. 151–182.
Hermanns F., 1993a: Arbeit. Zur historischen Semantik eines kulturellen Schlüsselwortes. „Jahrbuch Deutsch als Fremdsprache“ 19, s. 43–62.
Hermanns F., 1993b: Mit freundlichen Grüßen. Bemerkungen zum Geltungswandel einer kommunikativen Tugend. In: Klein W.P., Paul I., Hrsg: Sprachliche Aufmerksamkeit. Glossen und Marginalien zur Sprache der Gegenwart. Winter. Heidelberg, s. 81–85.
Hermanns F., 1994: Linguistische Anthropologie. Skizze eines Gegenstandsbereichs linguistischer Mentalitätsgeschichte. In: Busse D., Hermanns F., Teubert W., Hrsg.: Begriffsgeschichte und Diskursgeschichte. Methodenfragen und Forschungsergebnisse der historischen Semantik. Westdeutscher Verlag. Opladen, s. 29–59.
Hermanns F., 1995a: Kognition, Emotion, Intention. Dimensionen lexikalischer Semantik. In: Harras G., Hrsg.: Die Ordnung der Wörter. Kognitive und lexikalische Strukturen. Walter de Gruyter. Berlin–New York, s. 138–178.
Hermanns F., 1995b: Sprachgeschichte als Mentalitätsgeschichte. Überlegungen zu Sinn und Form und Gegenstand historischer Semantik. In: Gardt A., Mattheier K.J., Reichmann O., Hrsg.: Sprachgeschichte des Neuhochdeutschen. Gegenstände, Methoden, Theorien. Max Niemeyer. Tübingen, s. 69–101.
Hermanns F., 1995c: „Deutsch“ und „Deutschland“. Zur Semantik deutscher nationaler Selbstbezeichnungswörter heute. In: Jäger L., Hrsg.: Disziplinäre Identität und kulturelle Leistung. Vorträge des deutschen Germanistentages 1994. Beltz Athenäum. Weinheim, s. 374–389.
Hermanns F., 1996: „Bombt die Mörder nieder!“ Überlegungen zu linguistischen Aspekten der Erzeugung von Gewaltbereitschaft. In: Diekmannshenke H., Klein J., Hrsg.: Wörter in der Politik. Analysen zur Lexemverwendung in der politischen Kommunikation. Westdeutscher Verlag. Opladen, s. 133–161.
Hermanns F., 1999: Sprache, Kultur und Identität. Reflexionen über drei Totalitätsbegriffe. In: Gardt A., Hass-Zumkehr U., Roelcke T., Hrsg.: Sprachgeschichte als Kulturgeschichte. Walter de Gruyter. Berlin–New York, s. 351–391.
Hermanns F., 2002a: Dimensionen der Bedeutung I: Ein Überblick. In: Cruse D.A., Hundsnurscher F., Job M., Lutzeier P.R., Hrsg.: Lexikologie. Ein internationales Handbuch zur Natur und Struktur von Wörtern und Wortschätzen. Bd. 21.1. Walter de Gruyter. Berlin–New York, s. 342–350.
Hermanns F., 2002b: Attitüde, Einstellung, Haltung. Empfehlung eines psychologischen Begriffs zu linguistischer Verwendung. In: Cherubim D., Jakob K., Linke A., Hrsg.: Neue deutsche Sprachgeschichte, Mentalitäts-, kultur- und sozialgeschichtliche Zusammenhänge. Walter de Gruyter. Berlin–New York, s. 65–89.
Hermanns F., 2003: Die Globalisierung. Versuch der Darstellung des Bedeutungsspektrums der Bezeichnung. In: Wengeler M., Hrsg.: Deutsche Sprachgeschichte nach 1945. Diskurs- und kulturgeschichtliche Perspektiven. Beiträge zu einer Tagung anlässlich der Emeritierung Georg Stötzels. Max Niemeyer. Hildesheim–New York, s. 131–137.
Hermanns F., 2005: „Krieg gegen den Terrorismus“. Über die Bedeutungen des Wortes Terrorismus im Diskurs der Medien und Experten. In: Fraas C., Klemm M., Hrsg.: Mediendiskurse. Bestandaufnahme und Perspektiven. Peter Lang. Frankfurt am Main, s. 142–168.
Hermanns F., 2007a: Diskurshermeneutik. In: Warnke I.H., Hrsg.: Diskurslinguistik nach Foucault. Theorie und Gegenstände. Walter de Gruyter. Berlin–New York, s. 187–210.
Hermanns F., 2007b: Empathie. Zu einem Grundbegriff der Hermeneutik. In: Hermanns F., Holly W., Hrsg.: Linguistische Hermeneutik. Theorie und Praxis des Verstehens und Interpretierens. Max Niemeyer. Tübingen, s. 127–172.
Levinson S.C., 2000. Presumptive Meanings. The Theory of Generalized Conversational Implicature, Massachusetts Institute of Technology. London–Cambridge.
Liedtke F. 2007: Wie wir Fragmentarisches verstehen. In: Hermanns F., Holly W., Hrsg.: Linguistische Hermeneutik. Theorie und Praxis des Verstehens und Interpretierens. Max Niemeyer. Tübingen, s. 59–99.
Manstaed A., Frijda N., Fischer A., 2004: Feelings and Emotions. The Amsterdam Symposium. Cambridge University Press. Cambridge.
Ryle G., 1971: Thinking and Reflecting. In: Idem: Collected Papers. Vol. 2. Hutchinson. London, s. 480–496.
Salovey P., Mayer J.D., 1990: Emotional Intelligence. „Imagination, Cognition and Personality“ IX, s. 185–211.
Scherner M., 1984: Sprache als Text. Ansätze zu einer sprachwissenschaftlich begründeten Theorie des Textverstehens. Forschungsgeschichte – Problemstellung – Beschreibung. Max Niemeyer. Tübingen.
Schwarz-Friesel M., 2007: Sprache und Emotion. Gunter Narr. Tübingen–Basel.
Searle J.R., 2010: Making the Social World. The Structure of Human Civilization. Oxford University Press. Oxford.
Spitzmüller J., Warnke I.H., 2011: Diskurslinguistik. Eine Einführung in Theorien und Methoden der transtextuellen Sprachanalyse. Walter de Gruyter. Berlin–Boston.
Tabakowska E., 1998. Go to the Devil. Some Metaphors We Curse by. In: Athanasiadou A., Tabakowska E., eds.: Speaking of Emotions. Conceptualisation and Expression. Walter de Gruyter. Berlin–New York, s. 253–269.
Topczewska U., 2011: Lingwistyczne modelowanie procesu rozumienia tekstu. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXVII, s. 185–194.
Wierzbicka A., 1991: Cross-cultural Pragmatics. The Semantics of Human Interaction. Walter de Gruyter. Berlin–New York.
Wierzbicka A., 1999: Emotions across Languages and Cultures. Diversity and Universals. Cambridge University Press. Cambridge.
Wittgenstein L., 1971: Philosophische Untersuchungen. Suhrkamp Verlag. Frankfurt am Main.
Ziem A., 2008: Frames und sprachliches Wissen. Kognitive Aspekte der semantischen Kompetenz. Walter de Gruyter. Berlin–New York.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
