Wykorzystanie metody Kids’ Skills – Dam Radę! Bena Furmana w terapii dzieci z jąkaniem w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym
Abstrakt
Celem autorki artykułu jest przedstawienie propozycji wykorzystania metody Kids’ Skills – Dam Radę! Bena Furmana (2010) w terapii dzieci z jąkaniem się w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Metoda ta opiera się na terapii krótkoterminowej skoncentrowanej na rozwiązaniach – TSR (ang. SFBT) oraz terapii ericksonowskiej, systemowej i narracyjnej (Furman, 2010). Współcześnie logopedzi coraz częściej czerpią z terapii krótkoterminowej skoncentrowanej na rozwiązaniu, pracując z osobami z różnymi zaburzeniami komunikacyjnymi, w tym z jąkaniem się (Fourlas, Ntourou, 2021; Kelman, Nicholas, 2020; Nicholas, 2015).
W artykule przedstawiono 15 kroków metody Kids’ Skills – Dam Radę! Bena Furmana oraz omówiono pytania zadawane przez terapeutę i stosowane techniki, wskazując na to, w jaki sposób podejście może być dostosowane do dzieci, które się jąkają. Kluczową ideą programu Kids’ Skills – Dam Radę! jest przekonanie, że problemy można interpretować jako brak umiejętności, które dziecko będzie w stanie nabyć. Celem metody jest zachęcenie dziecka i pomoc w zdobyciu nowej umiejętności, czy też pogłębienie, wykorzystanie umiejętności już posiadanych, by mogło ono przezwyciężyć swoje trudności.
Program jest oparty na współpracy z najbliższym środowiskiem dziecka – rodzicami, rodzeństwem, szkołą. Terapia dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, które się jąkają, powinna być zintegrowana, obejmować poznawcze, behawioralne i afektywne komponenty. Przedstawiono więc, jak można wykorzystać metodę Kids’ Skills – Dam Radę! w czterech kluczowych obszarach pracy z dzieckiem jąkającym się. Są to obszary: 1. Otwartość na temat jąkania. 2. Stosowanie technik/strategii pomocnych w kontrolowaniu jąkania. 3. Umiejętności najefektywniejszego komunikowania się. 4. Rozumienie uczuć, reakcji i przekonań związanych z jąkaniem i radzenie sobie z nimi. Metoda ta pozwala na dużą elastyczność i dopasowanie się do potrzeb dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym z jąkaniem oraz jego rodziców/opiekunów. Wymaga ona jednak od terapeuty dobrej znajomości metody Kids’ Skills – Dam Radę!, rozumienia trudności, przeżywanych emocji osób z jąkaniem i ich rodzin oraz doświadczenia w pracy różnymi metodami terapeutycznymi z dziećmi jąkajacymi się.
Słowa kluczowe
Kids’ Skills - Dam Radę!; Ben Furman; jąkanie się; dzieci; terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR); Solution-Focused Brief Therapy (SFBT)
Bibliografia
Beilby, J.M., Byrnes, M.L., Yaruss, J.S. (2012). Acceptance and commitment therapy for adults who stutter: Psychosocial adjustment and speech fluency. Journal of Fluency Disorders, 37(4). https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2012.05.003
Berg, I.K., Miller, S.D. (2000). Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu. Pomaganie osobom z problemem alkoholowym. Wydawnictwo Galaktyka.
Berg, I.K., Steiner, T. (2003). Children’s solution work. Norton&Co.
Berquez, A., Hertsberg, N., Hollister, J., Zebrowski, P., Millard, S. (2015). What do children who stutter and their parents expect from therapy and are their hopes aligned? Procedia – Social and Behavioral Sciences, 193(June), 25–36. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.03.241
Bond, C., Woods, K., Humphrey, N., Symes, W., Green, L. (2013). Practitioner review: The effectiveness of solution focused brief therapy with children and families: A systematic and critical evaluation of the literature from 1990–2010. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 54(7), 707–723. https://doi.org/10.1111/jcpp.12058
Boroń, A., Węsierska, K., Agius, J. (2020). Wczesna interwencja w jąkaniu na świecie w świetle wyników międzynarodowego sondażu diagnostycznego. W: K. Węsierska, M. Witkowski (red.), Zaburzenia płynności mowy. Teoria i praktyka (t. 2, s. 134–149). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Carr, A., Hartnett, D., Brosnan, E., Sharry, J. (2017). Parents plus systemic, solution focused parent training programs: Description, review of the evidence base, and meta analysis. Family Process, 56, 652–668. https://doi.org/10.1111/famp.12225
Chmela, K., Reardon, N., (2014). Jak skutecznie pracować nad postawami i emocjami w terapii jąkania. Centrum Logopedyczne.
Cook, F., Botterill, W. (2005). Family-based approach to therapy with primary school children: ‘throwing the ball back’. W: R. Lees, C. Stark (red.). The treatment of stuttering in the young school-aged child (s. 81–107). Whurr.
Faściszewska, M. (2020). Kierunki działań dotyczące potrzeby podjęcia wczesnej interwencji terapeutycznej u dzieci jąkających się w wieku przedszkolnym. W: I. Więcek-Poborczyk, J. Wrzosek-Żulewska (red.), Interdyscyplinarność w logopedii: Konieczność czy nadmiar? (s. 129–146). Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Fourlas, G., Ntourou, K. (2021). Effects of the Lexipontix programme on children’s overall stuttering experience. Early evidence. 12th Oxford Dysfluency Conference (ODC), 7–8 January 2021. https://lexipontix.gr/wp-content/uploads/2021/01/ODYS_2021_fourlas_ntourou_efects_of_LXPNTX.pdf; data dostępu: 21.05.2021.
Furman, B. (2017, 15 lipca). Dr. Furman explains Kids’ Skills. https://www.youtube.com/watch?v=QhvYW1gRGU; data dostępu: 20.05.2021.
Furman, B. (2010). Program „Dam radę” w praktyce [przeł. K. Pawłusiów]. Centrum Terapii Krótkoterminowej.
Góral-Półrola, J. (2016). Jąkanie: Analiza procesu komunikacji słownej. Impuls.
Harley, J. (2015). Bridging the gap between cognitive therapy and acceptance and commitment therapy (ACT). Procedia – Social and Behavioral Sciences, 193. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.03.252
Harris, R. (2018). Zrozumieć ACT. Terapia akceptacji i zaangażowania w praktyce. Przeł. A. Sawicka‑Chrapkowicz. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kelman, E., Nicholas, A. (2013). Praktyczna interwencja w jąkaniu wczesnodziecięcym. Przeł. M. Kądzioła. Wydawnictwo Harmonia.
Kelman, E., Nicholas, A. (2020). Palin Parent Child Interaction Therapy for Early Childhood Stammering. Routledge.
Kelman, E., Wheeler, S. (2015). Cognitive Behaviour Therapy with children who stutter. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 193, 165–174. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.03.256
Kids’ Skills. kidsskills.org; data dostępu: 15.05.2021.
Langevin, M., Packman, A., Onslow, M. (2010). Parent perceptions of the impact of stuttering on their preschoolers and themselves. Journal of Communication Disorders, 43(5). https://doi.org/10.1016/j.jcomdis.2010.05.003
Millard, S., Cook, F.M. (2010). Working with young children who stutter: Raising our game. Seminar Speech Language, 31(4), 250–261. https://doi.org/10.1055/s-0030-1265758
Nicholas, A. (2015). Solution focused brief therapy with children who stutter. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 193, 209–216. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.03.261
Ratner, H., George, E., Iveson, Ch. (2017). Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu. 100 najważniejszych tez, założeń i technik. [przeł. K. Pawłusiów]. Centrum Terapii Krótkoterminowej.
Rodgers, N.H., Berquez, A., Hollister, J., Zebrowski, P.M. (2020). Using solution-focused principles with older children who stutter andtheir parents to elicit perspectives of therapeutic change. Perspectives of the ASHA Special Interest Groups, 5(6). https://doi.org/10.1044/2020_persp-20-00124
Sakwerda, A. (2020). Spokojnie. To tylko jąkanie! Centrum Logopedyczne.
Schneider, P. (2017). Moje dziecko się jąka. Co mogę zrobić? Poradnik dla rodziców i opiekunów dzieci jąkających się. Przeł. A. Boroń. Centrum Logopedyczne.
Shazer, S. de (2013). Kiedy słowa były magią. [przeł. K. Pawłusiów]. Centrum Terapii Krótkoterminowej.
Sisskin V. (2021, 1 stycznia). Open stutter: Vivian Sisskin – What is open stuttering? https://www.youtube.com/watch?v=XJ_uwi8U8kg; data dostępu: 23.01.2021.
Suligowska, B. (2017). Wykorzystanie metody poznawczo-behawioralnej w terapii jąkania. W: L. Jankowska-Szafarska, B. Suligowska, K. Kupiec, R. Kara (red.), Życie z zacięciem. Integralny przewodnik po jąkaniu (s. 125–134). Wydawnictwo Edukacyjne.
Szerszeńska, A. (2019). Akceptacja w jąkaniu. Zastosowanie ACT i uważności w interwencji logopedycznej. Forum Logopedy, 31.
Szerszeńska, A. (2020). Tymon i piłka w grze. New Space.
Tarkowski, Z. (2007). Psychosomatyka jąkania. Dlaczego osoby jąkające się mówią płynnie. Wydawnictwo Fundacji Orator.
Taylor, Ch. (2020). Zaburzenia przywiązania u dzieci i młodzieży. Poradnik dla Terapeutów, Opiekunów i Pedagogów. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Tuchowska, J.A., Faściszewska M. (2020). Terapia jąkania u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. W: J. Skibska (red.), Terapia interdyscyplinarna. Wybrane problemy (s. 233–265). Wydawnictwo Impuls.
Vanryckeghem, M., Brutten, G. (2015). Kiddy CAT. Test do badania postaw związanych z komunikowaniem się jąkających się dzieci w wieku przedszkolnym. Przekł. i adapt. K. Węsierska. Wydawnictwo Harmonia.
Walczak, R. (2014). Podstawy zarządzania projektami metody i przykłady. Wydawnictwo Difin.
Węsierska K., Jeziorczak B. (2016). Diagnoza jąkania u dzieci w wieku przedszkolnym. Komlogo Piotr Gruba.
Woźniak, T. (2020). Zaburzenia płynności mowy – stan badań i praktyki logopedycznej na początku XXI wieku. W: K. Węsierska, M. Witkowski (red.), Zaburzenia płynności mowy. Teoria i praktyka. (t. 2, s. 35–49). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Yairi, E., Ambrose, N. (2013). Epidemiology of stuttering: 21st century advances. Journal of Fluency Disorders, 38, 66–87. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2012.11.002
Yaruss, J.S., Reardon-Reeves, N. (2017). Early childhood stuttering therapy: A practical guide. Stuttering Therapy Resources.
Yusuf, D. (red.) (2021). The solution focused approach with children and young people: Current thinking and practice. Routledge.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
