Fluencja werbalna w kategorii „imiona" – badania porównawcze dzieci sześcio- i siedmioletnich
Abstrakt
Przedmiotem rozważań jest badanie płynności (fluencji) słownej dzieci sześcio- i siedmioletnich. W artykule przedstawiono wyniki oraz analizę badań dotyczących płynności słownej semantycznej w zakresie nazw własnych w kategorii „imiona”. Badanie wykonane zostało z użyciem minutowego testu fluencji słownej, który jest najbardziej rozpowszechnionym i najprostszym narzędziem do diagnozy neuropsychologicznej. Celem podjętym w artykule jest próba opisania poziomu fluencji słownej w zakresie możliwości generowania imion przez dzieci sześcio- i siedmioletnie, co w przyszłości przyczynić się może do ustalenia norm dla tego zadania dla dzieci w tej grupie wiekowej. Materiał badawczy zgromadzono w grupie badawczej liczącej 60 dzieci. Na podstawie uzyskanych wyników testu można wnioskować m.in. o jakości procesów językowych, bogactwie słownika leksykalnego czy poziomie pamięci semantycznej.
Bibliografia
Arends, R. (1994). Uczymy się nauczać. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Biechowska, D., Kaczmarek, I., Witkowska, M., Steinborn, B. (2012). Przydatność prób fluencji słownej w diagnozie różnicowej zaburzeń neurologicznych u dzieci i młodzieży. Neurologia Dziecięca, 21(42), 45–51.
Bornstein, M. H., Hahn, C. S., Haynes, O. M. (2004). Specific and general language performance across early childhood: Stability and gender considerations. First Language, 24(72), 267–304.
Brzezińska, A. (1986). Styl komunikacji dorosłego z dzieckiem a aktywność twórcza w sferze języka. Wychowanie w Przedszkolu, 9, 502–513.
Crystal, D. (1990). Teaching Vocabulary: The case for semantic curriculum. W: K. Mogford-Bevan, J. Sadler Clevedon (red.), Child Language Disability (t. 2, s. 43–58). Multilingual Matters LTD.
Dobrzyńska, D. (2007). Rozumienie pojęć u dzieci w wieku przedszkolnym. Paedagogia Christiana, 1(19), 83–95.
Gawda, B., Szepietowska, E. M. (2011). Fluencja słowna i jej uwarunkowania. Psychologia–Etologia–Genetyka, 23, 63–90.
Gelman, S. A., Taylor, M. (1984). How two-year-old children interpret proper and common names for unfamiliar objects. Child Development, 1535–1540.
Gliwa, R. (2019). Fluencja słowna w zakresie wybranych kategorii nazw własnych i pospolitych w przebiegu otępienia w chorobie Alzheimera. Polonica, 39(3), 45–70.
Gliwa-Patyńska, R. (2021a). Fluencja słowna w wybranej kategorii nazw własnych w otępieniu lekkim w przebiegu choroby Parkinsona. Logopedia, 50(2), 53–68.
Gliwa-Patyńska, R. (2021b). Test fluencji słownej semantycznej w logopedycznej diagnozie otępienia alzheimerowskiego – wybrane aspekty. Logopaedica Lodziensia, 5, 35–57.
Hall, D. G. (2009). Proper names in early word learning: Rethinking a theoretical account of lexical development. Mind & Language, 24(4), 404–432.
Higgins, Ch., King, D., Levine, D., Wheelock, V., Khampkay, N., Sigvard, K. (2003). The relationship between executive function and verbal memory in Parkinson’s disease. Brain and Cignition, 52, 343–352.
Hrycyna, E. (2017). Rozwijanie słownictwa u dzieci w wieku przedszkolnym z zaburzeniami ekspresji werbalnej. Problemy teoretyczne. Logopedia Silesiana, 6, 73–88.
Jodzio, K. (2006). Neuropoznawcze korelaty spadku fluencji słownej po udarze prawej półkuli mózgu. Studia Psychologiczne, 44(2), 5–18.
Jurkowski, A. (1986). Ontogeneza mowy i myślenia. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Kielar-Turska, M., Byczewska-Konieczny, K. (2014). Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym. W: S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Biomedyczne podstawy logopedii (s. 429–441). Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Łojek, E., Stańczak, J. (2005). Płynność figuralna w badaniach neuropsychologicznych. W: K. Jodzio (red.), Neuronalny świat umysłu (s. 91–106). Impuls.
Łojek, E., Stańczak, J. (2010). Podręcznik do Kalifornijskiego Testu Uczenia się Językowego CVLT D. C. Delisa, J. H. Kramera, E. Kaplan i B. Ober. Polska normalizacja. Pracownia Testów Psychologicznych.
Łuczywek, E., Fersten, E. (2008). Poziom fluencji słownej przy różnych uszkodzeniach mózgu. Studia Psychologiczne, 30, 89–98.
Maciantowicz, A. (2014). „Opowiedz mi swoją bajkę […]” – wybrane uwarunkowania twórczości werbalnej dzieci pięcio- i sześcioletnich. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 4, 57–86.
Macnamara, J. (1982). Names for things. MIT Press.
Marchak, K., Hall, D. (2022). Children’s understanding of proper names and descriptions. Journal of Child Language, 49(6), 1295–1306.
Markman, E. M., Jaswal, V. K. (2004). Acquiring and using a grammatical form class: Lessons from the proper-count distinction. W: D. G. Hall, S. R. Waxman (red.), Weaving a lexicon (s. 371– 409). MIT Press.
Matusek, B. (2013). Rozwój kompetencji językowych dzieci od urodzenia do rozpoczęcia nauki w szkole. Pedagogika, 8, 25–30.
Ostberg, P., Fernaeus, S. E., Hellström, A., Bogdanović, N., Wahlund, L. O. (2005) Impaired ver fluency: A sign of mild cognitive impairment. Brain and Language, 95(2), 273–279.
Piatt, A. L., Fields, J. A., Paolo, A. M., Tröster, A. I. (2004). Action verbal fluency normative data for the elderly. Brain and Language, 89(3), 580–583.
Piskunowicz, M., Bieliński, M., Zgliński, A., Borkowska, A. (2013). Testy fluencji słownej – zastosowanie w diagnostyce neuropsychologicznej. Psychiatria Polska, 47(3), 475–485.
Ponichtera-Kasprzykowska, M., Sobów, T. (2014). Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji słownej na świcie. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 14(3), 178–187.
Porayski-Pomsta, J. (1994). Umiejętności komunikacyjne u dzieci w wieku przedszkolnym. Studium psycholingwistyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Riva, D., Nichelli, F., Devoti, M. (2000). Developmental aspects of verbal fluency and confrontation naming in children. Brain and Language, 71, 267–284.
Ross, T. P. (2003). The reliability of cluster and switch scores for the Controlled Oral Word Association Test. Archives of Clinical Neuropsychology, 18(2), 153–164.
Ross, T. P., Calhoun, E., Cox, T., Wenner, C., Kono, W., Pleasant, M. (2007). The reliability and validity of qualitative scores for the Controlled Oral Word Association Test. Archives of Clinical Neuropsychology, 22, 475–488.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2016). Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej. Wydawnictwo Uniwesytetu im. Adama Mickiewicza.
Sauzéon, H., Lestage, P., Raboutet, C. i in. (2004). Verbal fluency output in children aged 7-16 as a function of the production criterion: Qualitative analysis of clustering, switching preocesses, and semantic network exploration. Brain and Language, 89, 192–202.
Smółka, L. (2004). Kompetencja komunikacyjna dzieci sześcio-siedmioletnich. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Szatkowska, I., Grabowska, A., Szymańska, O. (2000). Phonological and semantic fluencies are mediated by different regions of the prefrontal cortex. Acta Neurobiologiae Experimentalis, 60, 503–508.
Szepietowska, E. M., Gawda, B. (2011). Ścieżkami fluencji werbalnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Śniatkowski, S. (2008). Relewancja i redundancja w nabywaniu kategorii semantycznych z zakresu nauki o języku. Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Folia 56. Studia Logopaedica, 2, 173–190.
Troyer, A. K., Moscovitch, M., Winocur, G. (1997). Clustering and switching as two components of verbal fluency. Evidence from younger and older healthy adults. Neuropsychology, 11, 138–146.
Wasylewicz, M., Lenart, A. (2021). Poziom rozwoju mowy czynnej i biernej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, 34(2), 9–27.
Zając, E. (2019). Porównanie fluencji słownej w zakresie nazw własnych i wyrazów pospolitych dzieci przedszkolnych i uczniów szkoły podstawowej. Poradnik Językowy, 8, 83–92.
Zając, E. (2021). Fluencja werbalna na podstawie wybranych kategorii nazw własnych – badania na grupie dzieci 5-letnich. Logopedia, 50(2), 27–52.
Zając, E. (2022). Fluencja czasownikowa dzieci 5-letnich – wyniki badań własnych. W: K. Kołatka (red.), Miscellanea lingwistyczne i varia (s. 301–315). Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Zalewska, S. (2002–2003). Psychopedagogiczne uwarunkowania rozwoju mowy u dziecka. Studia Gdańskie, 15–16, 173–179.
Żmudzka, M. (2020). Wybrane aspekty procesu nabywania i rozumienia pojęć przez dzieci w wieku przedszkolnym. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Gospodarki, 36(5), 53–72.
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-5076-8347
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
