Wizualno-słowna gra z odbiorcą: O perswazyjności plakatu słów kilka
Abstrakt
Tematem rozważań jest perswazyjność plakatu, czyli możliwy wpływ artefaktu na odbiorcę i jego kulturowe decyzje. Celem artykułu jest próba dostrzeżenia i opisania plakatowych narzędzi perswazji i udzielenie odpowiedzi na pytanie, jak plakat działa (może działać) na odbiorcę. W prowadzonych analizach multimodalnych dostrzega się, że „współrozumienie” znaczeń kreowanych w plakatowych światach to zauważenie całej sieci relacji międzyznakowych oraz licznych kontekstów znakowych, tekstowych, sytuacyjnych i kulturowych. Sensy plakatów ciągle balansują między odwoływaniem się do tego, co rozpoznawalne, znajome, bliskie, czasem wręcz oczywiste, a możliwością odkrywania nowych aluzji. Prowadzi to do wniosku, że metafora, metonimia, symbol i powtórzenie odsyłają odbiorcę do tego, co konwencjonalne i znane, ale też kierują ku multiplikacji znaczeń, pobudzając odbiorczą aktywność, angażując widza w interpretację, w efekcie, wzmacniając funkcję perswazyjną plakatu – komunikatu multimodalnego.
Słowa kluczowe
perswazja; multimodalność; plakat
Bibliografia
Źródła
.1942-1992 (1992). Jan Lenica, plakat okolicznościowy. https://galeriaplakatu.com.pl/3105-sevilla-expo-1992-polish-poster.html
Aida (1996). Roman Cieślewicz, plakat operowy. https://www.galeriagrafikiiplakatu.pl/pl/historia-wystaw/2006/100127/6051/Roman-Cieslewicz-Aida/
América! América… (1991). Mieczysław Górowski, plakat okolicznościowy. https://galeriaplakatu.com.pl/2780-america-america-polish-poster.html
Historia (1983). Henryk Tomaszewski, plakat teatralny. https://galeriaplakatu.com.pl/1500-historia-gombrowicz-polish-theater-poster.html
Kabaret (1973). Wiktor Górka, plakat filmowy. https://galeriaplakatu.com.pl/5369-kabaret-plakat-filmowy-wiktor-gorka-ed-2017.html
Persefona (1961). Roman Cieślewicz, plakat operowy. https://www.moma.org/collection/works/5191
Tytus Andronikus (2007). Tomasz Bogusławski, plakat teatralny/self-edition. https://galeriaplakatu.com.pl/4331-tytus-andronikus-polish-theater-poster.html
Wozzeck (1964). Jan Lenica, plakat operowy. https://www.moma.org/collection/works/7203
Literatura
Barańczak, S. (2001). Użycie języka w poezji: zwięzłość i wieloznaczność. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski (s. 147–153). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bolek, E. (2017). Plakat artystyczny – przekaz multimodalny. W: I. Hofman, D. Kępa-Figura (red.), Współczesne media. Gatunki w mediach. Prace dedykowane Profesor Marii Wojtak. T. 1: Zagadnienia teoretyczne. Gatunki w mediach drukowanych (s. 465–474). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Dobrzyńska, T. (2008). Dwudziestowieczne teorie języka wobec problemu metafory. Studia Litteraria Polono-Slavica, 8, 15–27.
Folga-Januszewska, D. (1998) [bez tytułu]. W: M. Ciesielska, M. Kurpik, D. Sobczyk (red.), Plakat współczesny i tworzenie nowych symboli: Biuletyn z sympozjum (s. 6–8). Muzeum Narodowe.
Folga-Januszewska, D. (2013). Nowy język plakatu. Od pierwszej dekady do końca lat dwudziestych XX wieku. W: D. Folga-Januszewska, L. Majewski (red.), Oto sztuka polskiego plakatu (s. 54–141). Wydawnictwo Bosz.
Haybäck, H. (2008) Idea i forma. W: M. Krupik, D. Parszewska (red.), M. Freud & E.N. Reich: Plakaty (s. 6–8). Muzeum Plakatu.
Kalisz, R. (1993). Pragmatyka językowa. Wydawnictwo Uniwerstytetu Gdańskiego.
Knorowski, M. (1996). Plakat polski. W: K. Spiegel (red.), Muzeum ulicy. Plakat polski w kolekcji
Muzeum Plakatu w Wilanowie (s. 16–61). Wydawnictwo Krupski i S-ka.
Knorowski, M. (2019). Jan Lenica (1928–2001). Wozzeck. Alban Berg. W: M. Warda (red.), 123 polskie plakaty, które warto znać (s. 108–109). Muzeum Plakatu w Wilanowie. Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej.
Lenica, J. (2000). Moje plakaty filmowe. W: E. Czerwiakowska (red.), Jan Lenica. Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.
Lenk, K. (2011). Mówić wprost. W: K. Lenk, Krótkie teksty o sztuce projektowania. słowo/obraz terytoria.
Loewe, I. (2007). Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Maćkiewicz, J. (2016). Jak można badać komunikację medialną? – perspektywa odbiorcy. Studia Medioznawcze, 2(65), 25–34.
Maćkiewicz, J. (2017). Multimodalność a perswazja (na przykładzie tygodników opinii). W: M. Cieszkowski, A. Kapuścińska, J. Szczepaniak (red.), Język – obraz – dyskurs (s. 17–25). Bydgoskie Towarzystwo Naukowe.
Maćkiewicz, J. (2018). Więcej niż tysiąc słów. Perswazyjne działanie zdjęć prasowych. Media Biznes Kultura, 1(4), 25–34.
Oleksiak, A. (2019a). Roman Cieślewicz (1930–1996). Aida. W: M. Warda (red.), 123 polskie plakaty, które warto znać (s. 114–115). Muzeum Plakatu w Wilanowie. Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej.
Oleksiak, A. (2019b). Mieczysław Górowski (1941–2011). „América! América…” W: M. Warda (red.), 123 polskie plakaty, które warto znać (s. 240–241). Muzeum Plakatu w Wilanowie. Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej.
Pągowski, A. (2022). „Bez pracy jestem jak ryba w Odrze, tracę tlen” – mówi Andrzej Pągowski, wybitny plakacista. Zwierciadło, 23 grudnia. https://zwierciadlo.pl/spotkania/531298,1,bez-pracy-jestem-jak-ryba-w-odrze-trace-tlen--mowi-andrzej-pagowski-wybitny-plakacista.read
Skowronek, B. (2013). Mediolingwistyka. Wprowadzenie. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Warchala, J. (2019). Formy perswazji. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Winiarska, J., Załazińska, A. (2019). Ucieleśnienie języka – rola zmysłów i percepcji w komunikacji multimodalnej. W: J. Winiarska, A. Załazińska (red.), Widzieć – rozumieć – komunikować (s. 7–28). Księgarnia Akademicka.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Polska
https://orcid.org/0000-0001-5874-6815
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
