Styl czy dyskurs naukowy? Perspektywa historyczna
Abstrakt
Academic Style or Discourse? A Historical Perspective
The work concerns the usefulness of terms “style” and “discourse” in research of academic Polish evolution. One notices the significant advantages of complementary interpretation of research on the academic Polish evolution. The analysis of style level ensures description of basic and essential – both: stable and changeable – language features, systemic, but stylistically worked. On the other hand the reference to discourse level enables to describe and interpret the phenomena of academic communication in broader aspects, taking into consideration the socio-cultural contexts, which determine the forming of academic Polish in prototype shape, but also its contemporary dissolving in postmodern communication reality. Furthermore, the discourse context opens the research for extralinguistic conditions, previously neglected in analysis of language dynamics.
Key words: academic style, academic discourse, text, history of Polish, stylistics
Bibliografia
Bajerowa I., 1980: Wpływ techniki na ewolucję języka polskiego. Kraków.
Bajerowa I., 2003: Zarys historii języka polskiego 1939–2000. Warszawa.
Bajerowa I., 2006: Problemy badań historii polskiego języka naukowego. W: Koniusz E., Cygan S., red.: Staropolszczyzna piękna i interesująca. T. 1. Kielce, s. 43–51.
Bajerowa I., 2008: Początki polskiego dyskursu naukowego – język dzieł Marcina Bielskiego i Stanisława Grzepskiego. „Onomastica Slavogermanica” nr 27, s. 73–79.
Biniewicz J., 2002: Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych. Opole.
Biniewicz J., 2011: Rodzenie się polskiego dyskursu naukowego. Pragmatyka, struktura i język traktatu Olbrychta Strumieńskiego „O sprawie, sypaniu, wymierzaniu y rybieniu stawow”. W: Ostaszewska D., red.: Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 4: Gatunek a komunikacja społeczna. Katowice, s. 111–122.
Dijk van, T.A., red., 2001: Dyskurs jako struktura i proces. Grochowski G., tłum. Warszawa.
Duszak A., 1998: Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa.
Gajda S., 1982: Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym. Warszawa–Wrocław.
Gajda S., 1983: Styl jako humanistyczna struktura tekstu. „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria VI, t. 2, s. 235–243.
Gajda S., 1990: Współczesna polszczyzna naukowa. Język czy żargon? Opole.
Gajda S., 2006: Stylistyka interakcyjna/konwersacyjna – co zacz? W: Witosz B., red.: Style konwersacyjne Katowice, s. 21–29.
Gajda S., 2012: Stylistyka integrująca. „Poradnik Językowy” nr 6, s. 56–66.
Grzmil-Tylutki H., 2007: Gatunek w świetle francuskiej teorii dyskursu. Kraków.
Kleszczowa K., 2012: Tajemnice dynamiki języka. Księga jubileuszowa. Janowska A., Pastuchowa M., red. Katowice.
Labocha J., 2008: Tekst, wypowiedź, dyskurs w procesie komunikacji językowej. Kraków.
Loewe I., 2015: Granice gatunku wobec granic tekstu. W: Ostaszewska D., red., współudział Przyklenk J.: Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 5: Gatunek a granice. Katowice, s. 64–72.
Ostaszewska D., 1994: Z zagadnień ewolucji stylu naukowego: XVI-wieczne początki kształtowania się wyznaczników przebiegu procesu myślowego. „Prace Językoznawcze”. T. 22: Studia historycznojęzykowe. Kowalska A., red. Katowice, s. 85–94.
Pastuchowa M., 2008: Ukryte dziedzictwo. Ślady dawnej leksyki w słownictwie współczesnej polszczyzny. Katowice.
Piętkowa R., 2007: Gatunki paratekstualne wobec prototypu stylu naukowego. W: Ostaszewska D., red.: Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 3: Gatunek a odmiany funkcjonalne. Katowice, s. 143–150.
Przyklenk J., 2009: Staropolska kronika jako gatunek mowy. Katowice.
Rejter A., 2006: Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności. Katowice.
Siuciak M., 2016: Dyskurs publiczny w perspektywie diachronicznej. W: Witosz B., Sujkowska-Sobisz K., Ficek E., red.: Dyskurs i jego odmiany. Katowice, s. 350–357.
Skubalanka T., 1984: Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje. Wrocław.
Sobczykowa J., 2012: O naukowej polszczyźnie humanistycznej złotego wieku. Wujek – Budny – Murzynowski. Katowice.
Starzec A., 1999: Współczesna polszczyzna popularnonaukowa. Opole.
Szczaus A., 2006: Wykładniki abstrakcyjności w „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku. Cz. 1: Kategorie fleksyjne czasownika. „Studia Językoznawcze” V, s. 217–229.
Szczaus A., 2008: Elementy dialogowości w „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku. Cz. 2: Przytoczenia. „Studia Językoznawcze” VII, s. 157–167.
Szczaus A., 2009: Wykładniki dialogowości w tekstach popularnonaukowych doby średniopolskiej (na przykładzie „Informacyi matematycznej” W. Bystrzonowskiego z 1749 r.). „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXV, s. 213–224.
Szczaus A., 2015: Teksty naukowe i techniczne doby średniopolskiej jako źródło badań historycznojęzykowych. „Poznańskie Studia Polonistyczne”. Seria Językoznawcza. Vol. 22 (42), nr 1, s. 253–268.
Szczepankowska I., 2014: Integracyjny wymiar współczesnej analizy dyskursu w świetle prac językoznawczej szkoły francuskiej. „Stylistyka” XXIII: Dyskurs i styl, s. 31–47.
Witosz B., 2009a: Dyskurs i stylistyka. Katowice.
Witosz B., 2009b: Gatunek tekstu wobec „porządku dyskursu”. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXV, s. 99–110.
Witosz B., 2016: Czy potrzebne nam typologie dyskursu? W: Witosz B., Sujkowska-Sobisz K., Ficek E., red.: Dyskurs i jego odmiany. Katowice, s. 22–30.
Wojtak M., 2011: O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu. „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs” IV, s. 69–78.
Żydek-Bednarczuk U., 2005: Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstu. Kraków.
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Artur Rejter, prof. dr hab., pracuje w Zakładzie Historii Języka Polskiego w Instytucie Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zainteresowania naukowe i główne obszary badawcze: historia języka polskiego, genologia lingwistyczna, teoria tekstu i dyskursu, stylistyka, onomastyka literacka i onomastyka dyskursu, leksykologia i semantyka historyczna, lingwistyka płci, dzieje dyskursu naukowego. Autor monografii: Kształtowanie się gatunku reportażu podróżniczego w perspektywie stylistycznej i pragmatycznej (Katowice 2000); Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności (Katowice 2006); Płeć – język – kultura (Katowice 2013); Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu (Katowice 2016); Nazwy własne w kon/tekstach kultury (Katowice 2018, w druku). Współautor (z M. Siuciak) książki Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia (Katowice 2002) i (z I. Loewe) skryptu dla studentów Gra w gramatykę. Ćwiczenia i materiały do gramatyki opisowej języka polskiego (Katowice 2002).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
