Konceptualizacja konstruktu [IŚC/JECHAĆ] przez użytkowników polskiego i włoskiego systemu językowego. Analiza porównawcza w ujęciu kognitywnym
Analiza porównawcza w ujęciu kognitywnym
Abstrakt
Celem autora niniejszego artykułu jest analiza konceptualizacji konstruktu [IŚĆ/JECHAĆ] w ujęciu społeczeństw polskiego oraz włoskiego. Zakładając niewystarczalność narzędzi badawczych tradycyjnych nurtów językoznawczych, autor skłania się ku wykorzystaniu odkryć językoznawstwa kognitywnego, a dokładniej rzecz biorąc, przyjmuje za prymarne zadanie zbadanie procesów konceptualizacyjnych wspomnianego konstruktu, skupiając się przede wszystkim na tym, jak obrazowana jest scena poszczególnych wyrażeń językowych oraz jakie kryją się za nimi schematy przedkonceptualne i metafory konceptualne. Za przykład posłużą różnice w obrazowaniu włoskich konstruktów [AND + IN] oraz [AND + A] i polskich [IŚĆ/JECHAĆ + W] oraz [IŚĆ/JECHAĆ + DO/NA]. Rezultatem badania jest ukazanie sposobów obrazowania przedmiotowych konstruktów w dwóch różnych systemach językowych i wytyczenie kolejnych ścieżek badawczych analizy przyimka w ujęciu kognitywnym.
Słowa kluczowe
językoznawstwo kognitywne; metafora konceptualna; pojęcia; schematy wyobrażeniowe; społeczeństwo
Bibliografia
Korpusy
BoLC – 2017 [online: http://corpora.dslo.unibo.it/BOLCCorpQuery.html; data dostępu: 17.06.2020].
CODIS – 2017 [online: http://corpora.dslo.unibo.it/CODIS/; data dostępu: 17.06.2020].
ColFIS – 2012 [online: http://linguistica.sns.it/esploracolfis/home.htm; data dostępu: 17.06.2020].
CorDIC – [online: http://corporadidattici.lablita.it/#; data dostępu: 17.06.2020].
CORIS – 2017 [online: http://corpora.dslo.unibo.it/TCORIS/; data dostępu: 17.06.2020].
DiaCORIS – 2017 [online: http://corpora.dslo.unibo.it/DiaCORIS/; data dostępu: 17.06.2020].
LIT – [online: http://193.205.158.203/lit_ric2/; data dostępu: 17.06.2020].
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego [online: http://nkjp.pl/; data dostępu: 12.05.2020].
Paisà – 2012 [online: https://www.corpusitaliano.it/it/contents/paisa.html; data dostępu: 17.06.2020].
Słowniki
Dubois J., Lagane R., 2001: Dictionnaire du français classique. Libraire Belin. Paris.
Llorach E., 2000: Gramática de la Lengua Española. Espasa Calpe, S.A. Madrid.
NSPP – Markowski A., red., 2002: Nowy słownik poprawnej polszczyzny. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
Sobol E., 2008: Słownik frazeologiczny PWN z Bralczykiem. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
WSJP PAN – Żmigrodzki P., red., 2008: Wielki słownik języka polskiego PAN [online: https://wsjp.pl/index.php?pwh=0; data dostępu: 7.10.2020].
Literatura
Bogacki K., Karolak S., 1992: Założenia gramatyki o podstawach semantycznych. „Język a Kultura” VIII, s. 157–187.
Bröndal V., 1950: Théorie des prépositions. Introduction à une semantique rationelle. E. Munksgaard. Copenhague.
Chomsky N., 1956: Three Models for the Description of Language. „Ire Transactions on Information Theory” II, s. 113–124.
Chomsky N., 1957: Syntactic Structures. Mouton. The Hague.
Chomsky N., 1959: On Certain Formal Properties of Grammars. „Information and Control”, II (2),s. 137–167.
Chomsky N., 1964: Current Issues in Linguistic Theory. Mouton. The Hague.
Chomsky N., 1965: Aspects of the Theory of Syntax. The MIT Press. Cambridge, Mass.
Costabile N., 1967: Le strutture della lingua italiana. Grammatica generativo-trasformativa. Pàtron. Bologna.
Crisari M., 1971: Le preposizioni semplici italiane: un approccio semantico. In: Medici M., Simo-ne R., red.: La grammatica trasformazionale italiana – Atti del III Convegno di studi SLI. Bulzoni. Roma, s. 97–116.
Dardano M., Trifone P., [1985] 1995: La lingua italiana. Zanichelli. Bologna.
Fillmore Ch., 1968: The Case for Case. In: Bach E., Harn R., eds.: Universals in Linguistic Theory. Holt, Rinehart & Winston. New York, s. 1–88.
Fillmore Ch., 1975: Principles of Case Grammar. The Structure of Language and Meaning. Tokyo.
Jackendoff R., 1983: Semantics and Cognition. The MIT Press. Cambridge, Mass.
Johnson M., 1987: The Body in the Mind. The Bodily Basis, of Meaning, Imagination, and Reason. University of Chicago Press. Chicago–London.
Karolak S., 2007: Składnia francuska o podstawach semantycznych. Collegium Columbinum.Kraków.
Katz J., Postal P., 1964: An Integrated Theory of Linguistic Description. The MIT Press. Cam-bridge, Mass.
Krzeszowski T., 1994: Parametr aksjologiczny w przedpojęciowych schematach wyobrażeniowych. „Etnolingwistyka” VI, s. 29–51.
Kwapisz-Osadnik K., 2011: L’expression des valeurs dans une approche cognitive. „Neophilologica” XXIII, s. 191–201.
Kwapisz-Osadnik K., 2013: Tra percezione e lingua: alcune osservazioni sul funzionamento dei complementi che fanno riferimento alle proprietà fisiche degli esseri umani. „Studia Romanica Posnaniensa” XL(3), s. 33–43.
Kwapisz-Osadnik K., 2016: Sémantique de l’article dans un cadre cognitif : préliminaires. „Orbis Linguarum” XLV, s. 63–71.
Kwapisz-Osadnik K., 2017: Przyimki jako znaczniki różnych konceptualizacji: analiza zagadnienia na przykładzie języka włoskiego. „Acta Neophilologica” XIX, s. 123–147.
Lakoff G., 2011: Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle. Buch-ta M., Kotarba A., Skucińska A., tłum. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas. Kraków.
Lakoff G., Johnson M., 2003: Metaphors We Live by. The University of Chicago Press. Chicago.
Lakoff G., Johnson M., 2010. Metafory w naszym życiu. Krzeszowski T., tłum. Wydawnictwo Aletheia. Warszawa.
Langacker R., 2008: Cognitive Grammar. A Basic Introduction. Oxford University Press. Oxford
Langacker R., 2009: Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. Buchta M., Kardela H., Tabakowska E., tłum. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas. Kraków.
Lyons J., 1984: Semantyka 1. Weinsberg A., tłum. Państowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
Lyons J., 1989: Semantyka 2. Weinsberg A., tłum. Państowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
Malinowska M., 2005: Il ruolo degli schemi iconici (parte-tutto, percorso, punto iniziale, contenitore, supporto e contiguità) nella semantica preposizionale in italiano. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.
Okoniowa J., 1994: Przeciwstawienia kierunkowe w języku polskim. PAN. Kraków.
Przybylska R., 2002: Polisemia przyimków polskich w świetle semantyki kognitywnej. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas. Kraków.
Svorou S., 1993: The Grammar of Space. John Benjamins Publishing Company. Amsterdam.
Talmy L., [1983] 2000: Towards a Cognitive Semantics. Concept Structuring Systems. The MIT Press. Cambridge, Mass.
TesniÈre L., 1959: Éléments de syntaxe structurale. Klincksieck. Paris.
Vandeloise C., 1986: L’Espace en français. Seuil. Paris.
Vendryes J., 1921: Le langage. Introduction lingistique à l’histoire. Renaissance du livre. Paris.
Wierzbicka A., 1980: Lingua Mentalis: The Semantics of Natural Language. Academic Press. Sydney.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-1336-5717
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
