Partykuły epistemiczne w Rocznikach Jana Długosza
Abstrakt
Autor artykułu omawia użycie partykuł epistemicznych w Rocznikach Jana Długosza. Analizie zostały poddane zagadnienia ich dystrybucji w kronice oraz wzorców w obrębie literatury łacińskiej, z których Długosz mógł korzystać, wprowadzając partykuły do narracji. Uwagę poświęcono również zasięgowi oddziaływania partykuł epistemicznych w funkcji operatora modalnego oraz kwestii położenia tych leksemów w linearnym szyku zdania. Przeprowadzone analizy pokazują, że sposób użycia partykuł przez Długosza nie odbiega znacząco od normy językowej utrwalonej w łacinie klasycznej. Zasadniczy wywód został poprzedzony wstępem teoretycznym na temat badań nad partykułami w języku łacińskim i – ze względów metodologicznych i porównawczych – w języku polskim. W artykule wykorzystywane są bowiem propozycje terminologiczne i interpretacyjne wypracowane dla współczesnej polszczyzny przez Macieja Grochowskiego.
Słowa kluczowe
partykuły; modalność epistemiczna; łacina średniowieczna; Jan Długosz; Roczniki
Bibliografia
Allen J., Greenough J., 2006: New Latin Grammar for Schools and Colleges. Dover Publications, Inc. Mineola, NY.
Borkowska U., 1983: Treści ideowe w dziełach Jana Długosza. Kościół i świat poza Kościołem. Redakcja Wydawnictw KUL. Lublin.
Bortolussi B., 2000: La grammaire du latin. Hatier. Paris.
Dąbrowski J. i in., 1965: Rozbiór krytyczny „Annalium Poloniae” Jana Długosza z lat 1445–1480. T. 2. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. Wrocław.
Dinkova-Bruun G., 2011: Medieval Latin. In: Clackson J., ed.: A Companion to the Latin Language. Wiley-Blackwell. Chichester–Malden, s. 284–302.
Devine A.M., Stephens L.D., 2006: Structured Meaning and Information: Structured Meaning and Information. Oxford University Press. New York.
Gawlas S., 1983: Świadomość narodowa Jana Długosza. „Studia Źródłoznawcze”, XXVII, s. 3–66.
Grzegorczykowa R., 2010: Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
Hoffman J., Szantyr A., 1972: Lateinische Syntax und Stilistik. C.H. Beck. München.
Kaczmarkowski M., 1985: Nominalne grupy syntaktyczne łaciny okresu klasycznego. Redakcja Wydawnictw KUL. Lublin.
Kleszczowa K., 2015: U źródeł polskich partykuł. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice.
Kroon C., 1995: Discourse Particles in Latin. A Study of „nam”, „enim”, „autem”, „vero” and „at”. J.C. Gieben. Amsterdam.
Kroon C., 2011: Latin Particles and the Grammar of Discourse. In: Clackson J., ed.: A Companion to the Latin Language. Wiley-Blackwell. Chichester–Malden, s. 176–195.
Magni E., 2010: Mood and Modality. In: Baldi Ph., Cuzzolini P., eds.: New Perspectives on Historical Latin Syntax, II: Constituent Syntax: Adverbial Phrases, Adverbs, Mood, Tense. Mouton de Gruyter. Berlin–New York, s. 193–275.
Nalewajek A., 2006: Dokument w „Rocznikach” Jana Długosza. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Lublin.
Nowakowski T., 2012: Źródła Jana Długosza do dziejów Mazowsza w XI–XIV wieku: w poszukiwaniu rocznika płockiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Bydgoszcz.
Pinkster H., 2015: Oxford Latin Syntax. Vol. 1: The Simple Clause. Oxford University Press. Oxford.
Rajfura H., 2018: Nowe badania nad życiem i twórczością Jana Długosza. Osiągnięcia i potrzeby. „Studia Źródłoznawcze”, LVI, s. 193–199.
Ramat P., Ricca D., 1998: Sentence Adverbs in the Languages of Europe. In: Auwera J. v. d., Baoill, D.P.Ó., eds.: Adverbial Constructions in the Languages of Europe. Mouton de Gruyter. Berlin, s. 187–275.
Rosén H., 2009: Coherence, Sentence Modification, and Sentence-part Modification: The Contributio of Particles. In: Baldi Ph., Cuzzolini P., eds.: New Perspectives on Historical Latin Syntax, I: Syntax of the Sentence. Moutin de Gruyter. Berlin–Boston, s. 317–441.
Rzepiela M., 2016: Rola frazeologii w narracji „Kroniki” Jana Długosza. W: Korczak L., Kowalski M.D., Węcowski P., red.: Jan Długosz (1415–1480). Życie i dzieła. Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica". Kraków, s. 237–250.
Schrickx J., 2011: Lateinische Modalpartikeln. „Nempe”, „quippe”, „scilicet”, „videlicet” und „nimirum”. Brill. Leiden–Boston.
Spevak O., 2010: Constituent Order in Classical Latin Prose. John Benjamins. Amsterdam–Philadelphia.
Weyssenhoff-Brożkowa K., 1998: Wpływ polszczyzny na łacinę średniowieczną w Polsce. PAN, IJP. Kraków.
Wikarjak J., 2019 [1978]: Gramatyka opisowa języka łacińskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
Wolanin H., 2012: Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym. Księgarnia Akademicka. Kraków.
Instytut Języka Polskiego PAN Polska
https://orcid.org/0000-0003-4977-6160
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
