Kontekstualizacja absolutnych lakun językowych we fragmentach dyskursu jako źródło ich znaczenia aktualnego
Abstrakt
Autorka niniejszego artykułu poddaje analizie konteksty użyć absolutnych lakun językowych we fragmentach dyskursu. Za lakuny absolutne uważa się leksemy, które nie występują jako wyrażenia hasłowe w słownikach dwujęzycznych polsko-niemieckich i niemiecko--polskich ani nie mają odpowiednika w języku docelowym. Przeprowadzona analiza kontekstów występowania absolutnych lakun językowych opiera się na kategoriach analitycznych Krytycznej Analizy Dyskursu (KAD) (Jäger, 2004) i płaszczyzny intratekstualnej modelu DIMEAN (Warnke, Spitzmüller, 2008; 2011). W jej wyniku zostało zrekonstruowane aktualne znaczenie niemieckojęzycznych absolutnych lakun językowych i został im nadany status słów kluczy i słów stygmatów.
Słowa kluczowe
absolutna lakuna językowa; znaczenie aktualne; kontekstualizacja; słowo stygmat; słowo klucz
Bibliografia
Źródła
https://www.buurtaal.de/blog/warmduscher-schattenparker; data dostępu: 18.07.2020.
https://www.dwds.de/wb/Sitzpinkler; data dostępu: 15.07.2020.
https://www.mundmische.de/bedeutung/4596-Winselstute; data dostępu: 17.07.2020.
https://www.theguardian.com/commentisfree/2010/aug/21/unthinkable-having-a-sit-down; data dostępu: 18.07.2020.
https://www.thelocal.de/20190711/german-word-of-the-day-der-schattenparker; data dostępu: 18.07.2020.
https://www.urbandictionary.com/define.php?term=Schattenparker; data dostępu: 18.07.2020.
Słowniki
DEPL – Słownik online niemiecko-polski, polsko-niemiecki [online: http://www.depl.pl; data dostępu: 10.07.2020].
DIKI – Multimedialny słownik niemieckiego online [online: http://www.diki.pl/slownik-niemieckiego; data dostępu: 10.07.2020].
DUDEN – Deutsches Universalwörterbuch online [online: https://www.duden.de; data dostępu: 10.07.2020].
LANGENSCHEIDT – Słownik internetowy [online: https://pl.langenscheidt.com/niemiecki-polski; data dostępu: 10.07.2020].
PONS – Słownik online [online: https://de.pons.com; data dostępu: 10.07.2020].
Literatura
Agricola E., 1982: Ein Modellwörterbuch lexikalisch-semantischer Strukturen. In: Agricola E., Schildt J., Viehweger D., Hrsg.: Wortschatzforschung heute. Aktuelle Probleme der Lexikologie und Lexikographie. VEB Verlag Enzyklopädie. Leipzig, s. 7–22.
Auer P., 1999: Sprachliche Interaktion. Eine Einführung anhand von 22 Klassikern. Max Niemeyer Verlag. Tübingen.
Bartmiński J., 2016: Słowa klucze, kulturemy, koncepty kulturowe. „Przegląd Humanistyczny” 2016, R. LX, nr 3 (454), s. 21–28.
Bentivogli, L., Pianta E., 2000: Looking for lexical gaps. In: Heid U., ed.: Proceedings of the Ninth EURALEX International Congress. Universität Stuttgart. Stuttgart, s. 663–669.
Busse D., 1987: Historische Semantik. Klett-Cotta. Stuttgart.
Busse D., 2000: Historische Diskurssemantik. Ein linguistischer Beitrag zur Analyse gesellschaftlichen Wissens. In: Stukenbrock A., Scharloth J., Hrsg.: Linguistische Diskursgeschichte, s. 39–53.
Busse D., 2007: Diskurslinguistik als Kontextualisierung: Methodische Kriterien. Sprachwissenschaftliche Überlegungen zur Analyse gesellschaftlichen Wissens. In: Warnke I., Hrsg.: Diskurslinguistik nach Foucault. Theorie und Gegenstände. Walter de Gruyter. Berlin–New York, s. 81–105.
Bußmann H., 1990: Lexikon der Sprachwissenschaft. Alfred Kröner Verlag. Stuttgart.
Czachur W., 2020: Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy. ATUT. Wrocław.
Czerwiński M., 2016: Semiotyczna analiza tekstu. W: Czachur W., Kulczyńska A., Kumięga Ł., red.: Jak analizować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne. Universitas. Kraków, s. 41–58.
Ertelt-Vieth A., 2005: Interkulturelle Kommunikation und kultureller Wandel. Eine empirische Studie zum russisch-deutschen Schüleraustausch. Gunter Narr Verlag: Tübingen.
Ertelt-Vieth A., 2006: Weiterentwicklung des Lakunen-Modells und der Lakunen-Theorie: axiologische Lakunen, Dreiteilung des Modells, Symbole. In: Panasiuk I., Schröder H., Hrsg.: Lakunen-Theorie. Ethnopsycholinguistische Aspekte der Sprach- und Kulturforschung. LIT. Berlin, s. 49–72.
Glück H., 1993: Metzler Lexikon Sprache. J.B. Metzler. Stuttgart–Weimar.
Gouws R., Prinsloo D.J., 2008: What to Say about mañana, totems and dragons in a Bilingual Dictionary? The Case of Surrogate Equivalence. In: Bernal E., Decasaris J., eds.: Proceedings of the XII EURALEX International Congress. Institut Universitari de Linguistica Aplicada, Universitat Pompeu Fabra. Barcelona, s. 869–877.
Grodzki E., 2003: Using Lacuna Theory to Detect Cultural Differences in American and German Automotive Advertising. Peter Lang. Frankfurt/Main.
Gumperz J.J., 1982: Discourse Strategies. Cambridge University Press. Cambridge.
Jäger S., 2004: Kritische Diskursanalyse. Eine Einführung. UNRAST-Verlag. Münster.
Kessel K., Reimann S., 2017: Basiswissen Deutsche Gegenwartssprache. 5. überarbeitete und erweiterte Auflage. A. Francke Verlag. Tübingen.
Knipf-Komlósi E., Rada R., Bernáth C., 2006: Aspekte des deutschen Wortschatzes. Ausgewählte Fragen zu Wortschatz und Stil. Bölcsész Konzorcium. Budapest.
Kumięga Ł., Nowicka M., 2012: Dyskurs o badaniach nad dyskursem w Niemczech. „Oblicza Komunikacji”, nr 5, s. 129–154.
Markowski A., 2012: Wykłady z leksykologii. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
Markovina I.J., Sorokin J.A., 2006: Systematisierungsvergleich linguistischer und kultureller Lakunen. In: Panasiuk I., Schröder H., Hrsg: Lakunen-Theorie. Ethnopsycholinguistische Aspekte der Sprach- und Kulturforschung. LIT. Berlin, s. 21–34.
Panasiuk I., 2001: Tabu als Aspekt der Fremdheitswiedergabe in der literarischen Übersetzung: Anwendung des Lakunen-Modells auf die Übersetzungsanalyse von tabuisierten Literaturtexten. In: Prokopczuk O., red.: Wschód – Zachód Pogranicze kultur. Kultura – Literaturoznawstwo – Językoznawstwo. (Materiały z II Międzynarodowej Konferencji Naukowej Słupsk 14–15.09.2000 r.). Pomorska Akademia Pedagogiczna. Słupsk, s. 294–303.
Panasiuk I., 2005: Kulturelle Aspekte der Übersetzung. Anwendung des ethnopsycholinguistischen Lakunen-Modells auf die Analyse und Übersetzung literarischer Texte. LIT Verlag. Münster–Berlin–
Hamburg–London–Wien.
Panasiuk I., 2006: Lakunen-Theorie und Äquivalenzproblematik. In: Panasiuk I., Schröder H., Hrsg.: Lakunen-Theorie. Ethnopsycholinguistische Aspekte der Sprach- und Kulturforschung. LIT. Berlin, s. 85–111.
Panasiuk I., 2009: Probleme der Übersetzung von Kulturen: Anwendung des Lakunen-Modells auf die Analyse und Übersetzung literarischer Texte. In: Hess-Lüttich E.W.B., Hrsg.: Translation und Transgression. Interkulturelle Aspekte der Übersetzung. Peter Lang. Frankfurt a/M., s. 243–271.
Panasiuk I., Schröder H., 2006a: Thematische Einleitung: Ethnopsycholonguistik. In: Panasiuk I., Schröder H., Hrsg.: Lakunen-Theorie. Ethnopsycholinguistische Aspekte der Sprach- und Kulturforschung. LIT. Berlin, s. 13–18.
Panasiuk I., Schröder H., 2006b: Lakunen-Theorie. Ethnopsycholinguistische Aspekte der Sprachund Kulturforschung. LIT. Berlin.
Schippan Th., 1984: Lexikologie der deutschen Gegenwartssprache. Bibliographisches Institut Leipzig. Leipzig.
Seidel-Slotty I., 1960: Die Bedeutung der Wörter, Sprache und Gesellschaft. VEB Verlag Sprache und Literatur. Haale (Saale).
Spiess C., 2010: Lingwistyczna analiza dyskursu jako analiza wielopoziomowa. Przyczynek do problematyki wielowymiarowego opisu dyskursów z perspektywy praktyczno-naukowej. „Tekst i Dyskurs – Text und Dyskurs”, nr 3, s. 199–220.
Spitzmüller J., Warnke I., 2011: Diskurslinguistik. Eine Einführung in Theorien und Methoden der transtextuellen Sprachanalyse. Walter de Gruyter. Berlin–Boston.
Synowiec A., 2013: W stronę analizy tekstu – wprowadzenie do teorii dyskursu. „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, Seria: Organizacja i Zarządzanie, z. 65, nr. kol. 1897, s. 383–396.
Szerszunowicz J., 2013: Lakunarność jednostki Matka Polka a jej dwujęzyczny opis słownikowy. „Prace Językoznawcze” XV, 2, s. 69–82.
Szerszunowicz J., 2016: Lakunarne jednostki wielowyrazowe w perspektywie międzyjęzykowej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. Białystok.
Topczewska U., 2005: Konotacje jako problem translatoryczny na przykładzie wyrażeń frazeologicznych. W: Hejwowski K., red.: Kulturowe i językowe źródła nieprzekładalności. Wszechnica Mazurska. Olecko, s. 245–252.
Warnke I., 2007: Diskurslinguistik nach Foucault, Theorien und Gegenstände. Walter de Gruyter. Berlin–New York.
Warnke I., Spitzmüller J., 2008: Methoden und Methodologie der Diskurslinguistik – Grundlagen und Verfahren einer Sprachwissenschaft jenseits textueller Grenzen. In: Warnke I., Spitzmüller J., Hrsg.: Methoden der Diskurslinguistik. Sprachwissenschaftliche Zugänge zur transtextuellen Ebene. Walter de Gruyter. Berlin–New York, s. 3–54.
Wierzbicka A., 1997: Understanding Cultures through Their Key Words. English, Russian, Polish, German, and Japanese. Oxford University Press. Oxford 1997. Polski przekład: Słowa klucze. Różne języki – różne kultury. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa 2007.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Polska
https://orcid.org/0000-0003-4331-8089
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
