Dawne materiały do nauczania polszczyzny w środowisku anglojęzycznym jako źródła do badań dziejów polonistycznego dyskursu glottodydaktycznego

Irmina Kotlarska

doi:10.31261/FL.2025.13.1.12

Published: 2025-06-30

Vol. 13 No. 1 (2025)

Old materials for teaching Polish in an English-speaking environment as sources for researching the history of Polish glottodidactic discourse

Irmina Kotlarska

Section: Studies

https://doi.org/10.31261/FL.2025.13.1.12

Abstract

The article stems from the belief that glottodidactic materials documenting the history of teaching Polish as a foreign language should be more intensively included in the scope of diachronic research. The review, conducted from a discourseological perspective, covered Polish language textbooks written for English-speaking audiences from the end of the 19th century to the mid-20th century. The study aims to describe the socio-cultural and institutional conditions as well as the subject matter of the Polish-language glottodidactic discourse in the English-speaking environment in the past. A preliminary analysis of the content of the textbooks allowed for establishing that the demand for Polish language proficiency in English-speaking countries was motivated by academic, integrative, and cultural reasons. Another factor contributing to the prestige of the Polish language was the political situation of Poland after 1918. The scope and manner of the presentation of the Polish language reflect the state of knowledge of the methodology of teaching modern languages at that time. The observations made in the study seem to confirm the usefulness of discursological analyses of old glottodidactic textbooks, also in order to supplement knowledge about the prestige and functional differentiation of the Polish language in the past.

Keywords:

glottodidactic discourse , historical glottodidactic handbooks , history of teaching Polish as a foreign language , motivation for learning Polish

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Kotlarska, I. (2025). Old materials for teaching Polish in an English-speaking environment as sources for researching the history of Polish glottodidactic discourse. Forum Lingwistyczne, 13(1), 1–18. https://doi.org/10.31261/FL.2025.13.1.12

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf files under the provisions of the Creative Commons 4.0 International Licence: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.

1. Licence
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 licence (http://creativecommons.org/licences/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 licence.

2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.

If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, among others the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".

ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).

3. Users Rights
Under the CC BY-SA 4.0 licence, the users are free to share (copy, distribute and transmit) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.

4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.

I declare that in the case of a withdrawal of the text from the editorial process, which has not been agreed with the editorial team and/or the publisher of the journal or a simultaneous submission of the text to another publisher, I agree to cover all the expenses incurred by the University of Silesia in connection with processing my submission (including the cost of editorial reviews).

References

Źródła
Google Scholar

Arend-Choiński, Z. M. (1924). A Polish phonetic reader. University of London Press.
Google Scholar

Baluta, J. F. (1915). Practical handbook of the Polish language: containing the alphabet, pronunciation, fluency exercises, rules of grammar, various conversations, comprehensive vocabulary of words in daily use. Polish Book Importing Co.
Google Scholar

Bolanowski, J. E. (1938). A new Polish grammar. Polonia Pub. Co.
Google Scholar

Corbridge-Patkaniowska, M. (1948). Teach yourself Polish. Hodder & Stoughton.
Google Scholar

Corbridge-Patkaniowska, M., Coleman, A. P. (1944). Essentials of Polish grammar for English-speaking students. Książnica Polska.
Google Scholar

Dembinski, N. (1947). Grammar of the Polish language. Dende Press.
Google Scholar

Fox, P. (1935). Polish grammar exercises. (b. w.).
Google Scholar

Fox, P. (1937). Essentials of Polish. The Educational Department Polish National Alliance.
Google Scholar

Freese, J. H. (1917). A Polish manual for self-tuition, containing: a concise grammar with exercises; reading extracts with literal interlinear translation and Polish-English vocabulary; and a select English-Polish vocabulary. Kegan Paul, Trench, Trubner.
Google Scholar

Krolowna, M. P. (1934). Essentials of Polish grammar. (b. w.).
Google Scholar

Lilien, E. (1914). Wehman Bros: Easy method for learning Polish quickly: A new system on the most simple principles for universal self-tuition, with complete English pronunciation of every word. Wehman Bros.
Google Scholar

Morfill, W. R. (1884). A simplified grammar of the Polish language. Trubner & Co.
Google Scholar

Paryski, M., Malach, R. (1938). A practical Polish grammar and reading exercises. Polish Book Imp. Co.
Google Scholar

Skaryszewski, T. C. (1916). Polish self-taught, the best and most completed book of its kind: The easiest method of learning the Polish language in a short time. (b. w.).
Google Scholar

Soissons, G. (ca 1925). Polish self-taught by the natural method with phonetic pronunciation: Thimms system. E. Marlborough & Co. Ltd.
Google Scholar

Ssymank, P. (1921). Elementary Polish grammar. Julius Gross.
Google Scholar

Swicz, V. (1945). First steps in Polis for self-tuition. Oliver & Boyd.
Google Scholar

Teslar, J. A., Teslar, J. (1942). A new Polish grammar. Oliver & Boyd.
Google Scholar

Wysocka, B. (1943). Polish reader. Lund, Humhpries & Company Ltd.
Google Scholar

Zaczkowski, T. S. (1911). Polish self-taught. M. Ottenheimer.
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

(b.a.) (1945). Reviewed work: Essentials of Polish grammar for English-speaking students by M. Patkaniowska, A. P. Coleman. The Slavonic and East European Review, 23(62), 183–184.
Google Scholar

Borowy, W. (1931). Reviewed Work: Elementary Polish grammar Paul Ssymank. The Slavonic and East European Review, 10(28), 236–238.
Google Scholar

Burzyńska-Kamieniecka, A. (2002). Jakże rad bym się nauczył polskiej mowy… O glottodydaktycznych aspektach relacji język a kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Court, S. (1945). Marlborough’s Polish self-taught by Count de Soissons. Books Abroad, 19(3), 311. DOI: https://doi.org/10.2307/40085853
Google Scholar

Dąbrowska, A. (2018a). Byli przed nami, uczyli przed nami. Nauczanie języka polskiego jako obcego (JPJO): spojrzenie diachroniczne. W: J. Tambor (red.), Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy, koncepcje, perspektywy (t. 5: A. Achtelik, K. Graboń (red.), W kręgu (glotto)dydaktyki, s. 15–43). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Dąbrowska, A. (2018b). Nauczanie polszczyzny jako języka obcego w historii języka polskiego. Język Polski, 98(2), 22–41. https://doi.org/10.31286/JP.98.2.2 DOI: https://doi.org/10.31286/JP.98.2.2
Google Scholar

Dąbrowska, A. (2020). Rozmówka „O kupowaniu sukna” Johannesa Ernestiego oraz jej młodsza i krótsza wersja Georga Schlaga. Kilka słów o ewolucji nauczania Niemców języka polskiego. W: G. Habrajska (red.), Teorie i praktyki komunikacji (s. 81–108). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Dąbrowska, A. (2023). Pięćset lat nauczania języka polskiego jako obcego (1521–2021). W: A. Dąbrowska, M. Jura (red.), Polonistyka światowa: archiwa i współczesność (s. 15–32). Stowarzyszenie „Trickster”.
Google Scholar

Decyk-Zięba, W. (kierownik projektu). (2014–2018). Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego. Internetowe kompendium edukacyjne. https://gramatyki.uw.edu.pl/
Google Scholar

Dorosh, J. T. (1949). The study and teaching of Slavic languages: a selected list of references, The Library of Congress.
Google Scholar

Dubisz, S. (2012). Język polski w świecie. Poradnik Językowy, 693(4), 101–103.
Google Scholar

Dubisz, S. (red.). (1997). Język polski poza granicami kraju. Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej.
Google Scholar

Hawrysz, M. (2022). Korzyści poznawcze z dyskursologicznego spojrzenia na teksty dawne (przypadek renesansowej polemiki religijnej). Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 78, 85–98. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.2012 DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.2012
Google Scholar

H. K. L., (1949). Practical handbook of the Polish language by Jos. F. Baluta. Books Abroad, 23(1), 86–87. DOI: https://doi.org/10.2307/40088105
Google Scholar

Jurewicz-Nowak, M. (2015). Językowe akty etykiety środowiskowej i zawodowej w rozmówkach handlowych Jerzego Schlaga (XVIII wiek). Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 61, 43–60.
Google Scholar

Klimek-Grądzka, J. (2017). Z historii nauczania języka polskiego Polaków w USA – przegląd podręczników (wiek XIX – 1. połowa XX wieku). Roczniki Humanistyczne, 65(10), 43–57. https://doi.org/https://doi.org/10.18290/rh.2017.65.10-3 DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2017.65.10-3
Google Scholar

Kotlarska, I. (2020). Znajomość języka angielskiego jako wartość w świetle wybranych materiałów do nauki tego języka z lat 1788–1947 – przyczynek do badań nad dyskursem edukacyjnym. W: M. Hawrysz, M. Jurewicz-Nowak, I. Kotlarska (red.), Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2019: Dyskursy o przeszłości. Dyskursy w przeszłości (s. 105–123). Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Google Scholar

Lipińska, E. (2003). Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Lipiński, S. (1952). Reviewed Work: Polish self taught T. S. Zaczkowski. Polish American Studies, 9(1/2), 63–64.
Google Scholar

Manning, C. A. (1957). A history of Slavic studies in the United States. Marquette University Press.
Google Scholar

Mary Vlodimira, sister, First Polish lessons, Detroit 1937.
Google Scholar

Mikoś, M. (1985). The history of teaching Polish in the United States. The Polish Review, 30(4), 405–411.
Google Scholar

Miodunka, W. (1990). Moc języka i jej znaczenie w kontaktach językowych i kulturowych. W: W. Miodunka (red.), Język polski w świecie. Zbiór studiów (s. 39–49). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Miodunka, W. (2011). Między etniczno-politycznym a kulturowym rozumieniem narodu. O potrzebie historycznojęzykowych badań polszczyzny jako języka obcego i drugiego. LingVaria, 6(1), 179–204.
Google Scholar

Miodunka, W. (2020). Rozpowszechnianie, zachowywanie i nauczanie języka polskiego w świecie w latach 1918–2018 (cz. 1: Polszczyzna i Polacy w świecie w latach 1918–1939). Poradnik Językowy, 770(1), 7–25. DOI: https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.1.1
Google Scholar

Miodunka, W., Gębal, P. (2020). Dydaktyka i metodyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Ordon, E. (1952). Aims and methods in six Polish grammars. Polish American Studies, 9(3/4), 104–111.
Google Scholar

Podhajecka, M. (2018). A history of Polish-English/English-Polish bilingual lexicography (1788–1947). Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Przyklenk, J. (2018). Teksty obcojęzyczne i ko(n)teksty nauki języków obcych w dwudziestoleciu międzywojennym a kształcenie polonistyczne. W: J. Tambor (red.), Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy, koncepcje, perspektywy (t. 5: A. Achtelik, K. Graboń (red.), W kręgu (glotto)dydaktyki, s. 128–142). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Przyklenk, J., Kotlarska, I. (2024). Dyskurs glottoedukacyjny a dyskurs glottodydaktyczny. W poszukiwaniu genus proximum i differentia specifica dyskursu dotyczącego nauki języków obcych (perspektywa lingwistyki historycznej). Postscriptum Polonistyczne, 33(1), 1–17. https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.33.16 DOI: https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.33.16
Google Scholar

Siuciak, M. (2000). Zróżnicowanie gatunkowe komunikacji ustnej w XVII wieku. W: D. Ostaszewska (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja (t. 1, s. 355–369). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Siuciak, M. (2024). Komunikacja urzędowa na Górnym Śląsku w okresie XVI–XVIII wieku. Ujęcie dyskursologiczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. https://doi.org/10.31261/PN.4217 DOI: https://doi.org/10.31261/PN.4217
Google Scholar

Stone, G. (2005). Slavonic studies at Oxford: A brief history. https://www.mod-langs.ox.ac.uk/sites/default/files/slavonic_studies.pdf
Google Scholar

Walczak, B. (2009). Język polski wśród języków Europy dawniej i dziś. Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, 8, 167–176.
Google Scholar

Witosz, B. (2016). Kategoria dyskursu w polonistycznej edukacji akademickiej. W: W. Czachur, A. Kulczyńska, Ł. Kumięga (red.), Jak analizować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne (s. 19–39). Universitas.
Google Scholar

Woźniak, E. (2024). Wspólnota komunikatywna jako narzędzie opisu w historii języka polskiego – nowe perspektywy. W: M. Hawrysz, M. Jurewicz-Nowak, I. Kotlarska (red.), Zielonogórskie seminaria językoznawcze. Słowo – forma, treść, użycie (s. 27–37). Oficyna Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Google Scholar

Zagórska Brooks, M. (1966). Teaching Polish as a second Slavic language. Review of existing teaching materials for the study of Polish. The Polish Review, 11(2), 82–85.
Google Scholar

Zarębski, R. (2022). Kilka uwag o wybranych niegdysiejszych pomocach do nauczania polszczyzny w środowisku frankofońskim. Roczniki Humanistyczne, 70(7), 233–252. https://doi.org/10.18290/rh22706.13 DOI: https://doi.org/10.18290/rh22706.13
Google Scholar

Zarębski, R. (2023). Leksyka materiałów do nauczania polszczyzny w środowisku frankofońskim (na przykładzie wybranych pomocy dydaktycznych z początku XX wieku). Język Polski, 103(4), 109–120. https://doi.org/10.31286/JP.00235 DOI: https://doi.org/10.31286/JP.00235
Google Scholar

Zarzeczny, G. (2013). Struktura globalna podręczników do nauczania języka polskiego jako obcego (ujęcie diachroniczne). W: J. Nesswetha, Z. Czerwonka, K. Rysová (red.), Grenzüberschreitungen – Polnische, tschechische und deutsche Sprache, Literatur und Kultur. Beiträge zur VIII. Internationalen Westslawistischen interFaces-Konferenz in Leipzig, „Westostpassagen – Slawistische Forschungen und Texte 16” (s. 353–362). Georg Olms Verlag.
Google Scholar

Vol. 13 No. 1 (2025)
Published: 2025-06-30

ISSN: 2449-9587

eISSN: 2450-2758

10.31261/FL

Publisher

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Licence CC

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

Submit

Old materials for teaching Polish in an English-speaking environment as sources for researching the history of Polish glottodidactic discourse

Abstract

Keywords:

Irmina Kotlarska

Information