O specyfice wiedzy we współczesnych naukach humanistycznych

Mateusz Falkowski
https://orcid.org/0000-0002-2584-6008

Abstrakt

W tekście współczesna sytuacja humanistyki zestawiona zostaje z kryzysem podstaw w matematyce przełomu XIX i XX wieku. Dzięki temu ujawnia się różnica między wiedzą matematyczną a humanistyczną, zwłaszcza tą w wersji strukturalistycznej z jej formalistycznymi aspiracjami. Narodziny i rozkład strukturalizmu to jednoczesna transformacja pola badawczego, którym staje się odtąd kultura, oraz poznawczego instrumentarium. W efekcie okazuje się, że nie tylko nie ma właściwego przedmiotu humanistycznych badań, ale także autentycznie humanistycznego języka. Humanistyczna wiedza – nazwana w przeciwieństwie do matematycznej wiedzy intensywnej ekstensywną – skazana jest na metajęzyki.


Słowa kluczowe

matematyka; humanistyka; strukturalizm; historia wiedzy; kulturalizacja

Badiou, Alain. Byt i zdarzenie, przeł. Paweł Pieniążek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.

Czapliński, Przemysław. “Sploty”. Teksty Drugie 1 (2017), 14–15.

Deleuze, Gilles, Félix Guattari. Anty-Edyp. Kapitalizm i schizofrenia, przeł. Tomasz Kaszubski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.

Domańska, Ewa. “Jakiej metodologii potrzebuje współczesna humanistyka”. Teksty Drugie 1–2 (2017), 45–55.

Florczyk, Maurycy. “Uwaga o strukturalizmie”. Praktyka Teoretyczna (2017). https://www.praktykateoretyczna.pl/artykuly/maurycy-florczyk-uwaga-o-strukturalizmie/ (12.11.2022).

Fodor, Jerry, Massimo Piattelli-Palmarini. Błąd Darwina, przeł. Marcin Gokieli. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.

Foucault, Michel. “Kim pan jest, profesorze Foucault?”. W: Michel Foucault, Kim pan jest, profesorze Foucault?, przeł. Kajetan Maria Jaksender, 51–76. Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi, 2013.

Foucault, Michel. “Strukturalizm i poststrukturalizm”. W: Michel Foucault, Filozofia, historia, polityka, przeł. Damian Leszczyński, Lotar Rasiński, 294–318. Warszawa/ Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.

Krajewski, Stanisław. “Czy matematyka jest nauką humanistyczną?”. W: Michał Heller, Stanisław Krajewski, Czy fizyka i matematyka to nauki humanistyczne?, 419–444. Kraków: Copernicus Center Press, 2014.

Lévi-Strauss, Claude. “Język i społeczeństwo”. W: Claude Lévi-Strauss, Antropologia strukturalna, przeł. Krzysztof Pomian, 55–64. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2000.

Malicki, Maciej.“Matheme and Mathematics: On the Main Concepts of the Philosophy of Alain Badiou”. Logique et Analyse 231 (2015), 417–432.

Piaget, Jean. Strukturalizm, przeł. Stanisław Cichowicz. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.

Poręba, Marcin. Granice względności. Opis metafizyczny. Warszawa: Fundacja na Rzecz Myślenia im. Barbary Skargi, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014

Pobierz

Opublikowane : 2024-08-01


FalkowskiM. (2024). O specyfice wiedzy we współczesnych naukach humanistycznych. Er(r)go. Teoria - Literatura - Kultura, (48), 299-308. https://doi.org/10.31261/errgo.14829

Mateusz Falkowski  mathius@poczta.onet.pl
Uniwersytet Jagielloński  Polska
https://orcid.org/0000-0002-2584-6008

Mateusz Falkowski, doktor, absolwent MISH na Uniwersytecie Warszawskim, ukończył zarówno magisterium, jak i doktorat w Instytucie Filozofii UW. Jego zainteresowania badawcze obejmują filozofię współczesną, filozofię techniki, teorię wiedzy oraz filozofię sztuki. Był aktywnie zaangażowany w różne projekty badawcze i artystyczne, w tym w projekt kina grawitacyjnego, jako jego współtwórca. Od 2005 do 2014 roku był częścią warszawskiej inicjatywy kulturotwórczej "Orgia Myśli". Obecnie pełni funkcję wykładowcy w School of Form w Poznaniu i jest Prezesem Zarządu Fundacji Na Rzecz Myślenia im. Barbary Skargi. Do jego publikacji należą: Kryteria sprzedajnej manifestacji (wspólnie z Markiem Sobczykiem, Warszawa 2013), O maszynach: T. 1. Wiek XVII a filozofia techniki (Warszawa 2014), Twórca i perspektywy (Warszawa 2014), Manifesty kina grawitacyjnego (wspólnie z Markiem Sobczykiem, Warszawa 2017), a także Kinoka. Kino włoskie (wspólnie z Markiem Sobczykiem, Warszawa 2021). Jego praca nad kinem grawitacyjnym i zaangażowanie w "Orgię Myśli" podkreślają interdyscyplinarne podejście, łączące filozofię z twórczymi i kulturowymi przedsięwzięciami.






Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).