Komunikacja perswazyjna w filmach animowanych dla dzieci
Abstrakt
W lingwistyce mediów poświęca się wiele uwagi komunikowaniu perswazyjnemu jako jednemu z mechanizmów wpływu mediów na społeczeństwo. Przedmiotem opisu w niniejszym artykule są wypowiedzi o charakterze perswazyjnym obecne w wybranych współczesnych polskich seryjnych filmach animowanych dla dzieci. Celem opisu jest odpowiedź na pytanie: W jaki sposób komunikowanie perswazyjne sprzyja realizowaniu funkcji kulturotwórczych mediów? Towarzyszy mu założenie, że treści adresowane do dziecięcego odbiorcy przybierają specyficzne formy językowe, w których uwzględnia się określoną wizję odbiorcy oraz projekcję jego zainteresowań i kompetencji. Analizie poddano takie aspekty wypowiedzi perswazyjnych, jak modalność, emocjonalność oraz obecność leksyki wartościującej. Płynące z niej wnioski mówią o nasyceniu polskich filmów animowanych dla dzieci wypowiedziami perswazyjnymi o wysokim stopniu jawności oraz ostrożnym stosunku do środków perswazyjnych wymagających od odbiorcy samodzielności interpretacyjnej.
Słowa kluczowe
komunikacja perswazyjna; modalność i emocjonalność; wartościowanie perswazyjne; film animowany; odbiorca dziecięcy
Bibliografia
Źródła
B – Basia (2017, scenariusz S. Jachimek, Z. Stanecka, M. Wasilewski, reżyseria M. Wasilewski, Ł. Kacprowicz; zrealizowany na podstawie serii książek Basia Zofii Staneckiej): Basia i Titi, Basia i mama w pracy, Basia i Boże Narodzenie
BBP – Baśnie i bajki polskie (2002, serial animowany produkcji polskiej z lat 2002–2017, zrealizowany w Telewizyjnym Studiu Filmów Animowanych w Poznaniu, scenariusz J. Adamczak, A. Lubieniecka, E. Jabłońska, Z. Kotecki, A. Dudek, reżyseria Z. Kotecki, A. Wrotniewski, W. Giersz, J. Adamczak, A. Kukuła, R. Turło, J. Kasprzycki): Lodowa góra, O Zefliku i smoku
DLE – Dzielny lew Eryk (2015, polski serial animowany autorstwa Flat Foot Films, produkcja i reżyseria L. Nowicki): Zostawcie moją grzywę, Tajna misja, W co grają potwory
HH – Hip-Hip i Hurra (2011, polski serial animowany autorstwa i w reżyserii E. Wąsik, wyprodukowany przez Studio Miniatur Filmowych): U misiów na urodzinach, Dlaczego urósł brzuch sąsiadce
MFat – Mami Fatale (2012, polski serial animowany stworzony przez Grupę Smacznego oraz Studio Miniatur Filmowych, reżyseria Ł. Kacprowicz): Krytyk z kosmosu, Pod fatalną banderą, Mami Fu, Gang kapeluszników, Musza robota, Kość niezgody, Mami Duale, Śnieżne wojny
MFan – Miś Fantazy (2008, polski animowany serial dla dzieci na podstawie powieści E. Karwan-Jastrzębskiej wyprodukowany w poznańskim TV Studio Filmów Animowanych, scenariusz i dialogi E. Karwan-Jastrzębska, M. Karwan-Jastrzębski, reżyser serii R. Turło): Tajemnica kryształu, Czarne ptaszysko
MP – Myszka w paski i zasady higieny (2016, program edukacyjny dla najmłodszych widzów, https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=1250732): Jak pielęgnować zęby?, Jak mieć czysty nos?
PF – Pamiętnik Florki (2014, polski serial animowany oparty na serii książek R. Jędrzejewskiej-Wróbel, wyprodukowany przez Studio Filmowe Anima-Pol w Łodzi): Dobry przykład, Starsza siostra
PP – Parauszek i przyjaciele (2013, polski serial animowany wyprodukowany przez wytwórnię filmową Se-ma-for w Łodzi, zrealizowany w technice poklatkowej na podstawie bajek W. Próchniewicza, scenariusz W. Próchniewicz, A. Bańkowski, J. Śniarowska, K. Brzozowski, reżyseria W. Próchniewicz): Klucz, Biwak, Dzień łasucha, Koncert, Zły dzień, Samolot, Okulary, Nocny bohater, Ekologiczni przyjaciele, Leśny olbrzym, Poszukiwacze skarbu, Pisankowa zabawa
P – Przedszkolaki (2013, serial animowany, https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=1232050): Pochmurny dzień, Rysunek Maciusia, Biedroneczka
PM – Przytul mnie (2016, polski serial animowany stworzony przez firmę Animoon na podstawie książki Proszę mnie przytulić P. Wechterowicza i E. Dziubak, scenariusz B. Wierzbięta, reżyseria dialogów B. Wierzbięta, E. Kopocińska): Ten wyjątkowy dzień, Operacja weekend, Zima zła, Tama, Czasem, Zimowy sen, Kłopoty z brzuszkiem, Mój tata jeleń, Nowy sąsiad
RT – Rodzina Treflików (2016, polski serial animowany dla dzieci zrealizowany w KAZStudio w Trójmieście, twórca K. Wierzbicki, scenariusz P. Dumała, I. Opawska,J. Hockuba, P. Wojtkowiak-Skóra, J. Opawska, reżyseria M. Skrobecki): Serce Robobota, Kot, Kura, Zdrowy tatuś, Sobowtóry
Literatura
Barańczak, S. (2017). Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazja w masowej kulturze literackiej PRL. W: Idem. Odbiorca ubezwłasnowolniony. Teksty o kulturze masowej i popularnej (s. 215–417). Wydawnictwo Ossolineum.
Bogunia-Borowska, M. (2006a). Bohaterowie medialnej rzeczywistości filmów dla dzieci na przykładzie Boba Budowniczego i Marty oraz innych współczesnych bohaterów dziecięcych. W: M. Bogunia-Borowska (red.), Dziecko w świecie mediów i konsumpcji (s. 121–150). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bogunia-Borowska, M. (2006b). Gender studies w przedszkolu. Wizerunek kobiet w dobranockach czyli co Bob Budowniczy i Listonosz Pat myślą o feminizmie. Kultura Popularna, 1, 109–117.
Bogunia-Borowska, M. (red.). (2006c). Dziecko w świecie mediów i konsumpcji. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bogunia-Borowska, M. (2006d). Infantylizacja kulturowa. Adolescencja dzieci oraz infantylizacja dorosłych. W: M. Bogunia-Borowska (red.), Dziecko w świecie mediów i konsumpcji (s. 13–44). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Desmurget, M. (2012). Teleogłupianie. O zgubnych skutkach oglądania telewizji (nie tylko przez dzieci). Przeł. E. Kaniowska. Wydawnictwo Czarna Owca.
Gajda, J. (2005). Media w edukacji. Impuls.
Izdebska, J. (2001). Rodzina, dziecko, telewizja. Szanse wychowawcze i zagrożenia telewizji. Trans Humana.
Kossakowski, A. (1977). Polski film animowany 1945–1974. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Krajewska, A. (2003). Obraz świata społecznego w filmach animowanych dla dzieci. W: B. Łaciak (red.), Dziecko we współczesnej kulturze medialnej (s. 194–220). Instytut Spraw Publicznych.
Lisowska-Magdziarz, M. (2006). Barbie wyrusza do pokonsumpcji (i nie ma przy sobie gotówki).
Trening postaw konsumpcyjnych w magazynach ilustrowanych dla dzieci. W: M. Bogunia-Borowska (red.), Dziecko w świecie mediów i konsumpcji (s. 59–82). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Łaciak, B. (1998). Świat społeczny dziecka. Żak.
Puzynina, J. (2013). O problemach wartościowania w języku i w tekście. W: Puzynina J.: Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa (s. 111–121). Polska Akademia Umiejętności.
Śleboda, M. (2006). Dyskryminacja czy faworyzacja? Rzecz o chłopcach. W: M. Bogunia-Borowska (red.), Dziecko w świecie mediów i konsumpcji (s. 153–176). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Tisseron, S. (2006). Dziecko w świecie obrazów. Przeł. E. Burakowska. Instytut Wydawniczy Pax.
Tokarz, M. (2006). Argumentacja, perswazja, manipulacja. Wykłady z teorii komunikacji. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Trysińska, M. (2005). Kto jest adresatem bajek Disneya? Humor językowy bajek a kompetencja językowa dzieci (na przykładzie polskiej wersji kreskówki „Timon i Pumba” W. Disneya). W: B. Myrdzik, M. Karwatowska (red.), Relacje między kulturą wysoką i popularną w literaturze, języku i edukacji (s. 335–344). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Trysińska, M. (2007). Agresja językowa w japońskich filmach animowanych dla dzieci na przykładzie anime pt. „Yu-Gi-Oh”. W: A. Mikołajczuk, R. Pawelec (red.), Na językoznawczych ścieżkach. Prace ofiarowane Profesorowi Jerzemu Podrackiemu (s. 133–139). Wydawnictwo Naukowe „Semper”.
Trysińska, M. (2008). Funkcje języka potocznego w filmach animowanych wytwórni Walta Disneya (na przykładzie polskiej wersji kreskówki „Timon i Pumba”). W: J. Podracki, E. Wolańska (red.), Język w mediach elektronicznych (s. 87–104). Wydawnictwo Naukowe „Semper”.
Trysińska, M. (2010a). Czy cel uświęca środki? – o (nie)szkodliwym łamaniu normy językowej w filmach animowanych dla dzieci. W: D. Karkut, T. Półchłopek (red.), Kształcenie literacko-kulturowe w dobie kultury masowej polisensorycznej (s. 129–140). Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Trysińska, M. (2010b). „Nic co ludzkie nie jest nam obce” – o łamaniu tabu językowego w filmach animowanych dla dzieci. W: I. Hofman, D. Kępa-Figura (red.), Współczesne media – wolne media? (s. 174–185). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Trysińska, M. (2012). Jak przeciwdziałać kryzysowi formy? O języku kreskówek dla dzieci. W: I. Hofman, D. Kępa-Figura (red.), Współczesne media. Kryzys w mediach (s. 163–179). T. 2. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Trysińska, M. (2013). Film animowany jako tekst o wtórnej funkcji edukacyjnej. W: J. Nocoń, A. Tabisz (red.), Język a Edukacja. T. 2: Tekst edukacyjny. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Trysińska, M. (2015). Akty mowy jako klucz do interpretacji postaw rodzicielskich. Wychowawcze, komunikacyjne i edukacyjne aspekty filmów animowanych dla dzieci (na przykładzie filmów emitowanych w MiniMini+ i Cartoon Network). Nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Tuszyńska-Bogucka W. (red.). (2006). Media – przyjaciel czy wróg dziecka? Program informacyjno-edukacyjny. Oficyna Ekonomiczna Wydawnictwa eMPi².
Warchala, J. (2019). Formy perswazji. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-8414-9010
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
