Artykuł zawiera polskie tłumaczenie tekstu Josepha Maréchala: O naturalnym pragnieniu doskonałości uszczęśliwiającej.

Artykuł zawiera polskie tłumaczenie tekstu Jeana Héringa: Kilka zadań fenomenologii snu.

Artykuł zawiera polskie tłumaczenie tekstu Karla Schuhmanna: Husserl i Masaryk.

Problem ontologii społecznej w odniesieniu do filozofii niemieckiego idealizmu wymaga systematycznego rozstrzygnięcia na gruncie tej tradycji, które jednocześnie uwzględniałoby tło „filozofii transcendentalnych kantyzmu”. Ich doktryna podstawowego aksjologicznego stosunku rozumiana jest jako „pierwszeństwo rozumu praktycznego” oraz „jedność rozumu teoretycznego i praktycznego”. Niniejszy esej analizuje, w jaki sposób podstawowy aksjologiczny stosunek pojmowany jest w filozofii Hegla. Z jednej strony Hegel był świadomy potrzeby przezwyciężenia tradycyjnej opozycji między rozumem teoretycznym a praktycznym, z drugiej jednak strony włączył ją do swojego dzieła.

Punktem wyjścia analizy przedstawionej w niniejszym artykule jest omówienie sposobu pojmowania metody filozoficznej przez Leonarda Nelsona, który nawiązuje do myśli Jakoba Friedricha Friesa. Z tej perspektywy Nelson wskazuje na dwa sposoby argumentacji, dwa podejścia lub stanowiska: metafizyczne i antropologiczne, obiektywne i subiektywne, krytyczne i genetyczne, epistemologiczne i psychologiczne, bądź transcendentalne i psychologiczne. Rozróżnienia te znajdują swoje uzasadnienie w koncepcjach filozofów, z którymi Nelson polemizuje, broniąc stanowiska Friesa: Kuno Fischera, Paula Natorpa, Wilhelma Windelbanda, Carla Stumpfa i Maxa Schelera. Na podstawie analizy ich koncepcji Nelson dowodzi, że wprawdzie nawiązują oni do Kanta, jednak Kant - w przeciwieństwie do Friesa - nie uwzględnił psychologicznego aspektu poznania.

Artykuł podejmuje istotny problem paraleli między pojęciem transcendentalizmu u Jana Dunsa Szkota i Immanuela am. Można bowiem argumentować, że możliwe jest wskazanie przynajmniej pewnych inspiracji szkockich w myśli Kanta. Kant działał w intelektualnej atmosferze, na którą wpływ miał Szkot, zwłaszcza jego ujęcie metafizyki jako nauki transcendentalnej (scientia transcendens), rozwijane następnie przez F. Suáreza i Ch. Wolffa - a ten ostatni wywarł znaczący wpływ na Kanta. Artykuł przedstawia zestaw argumentów opartych na pośrednich dowodach, wynikających z paraleli między Szkotem a Kantem. Pomimo że w tego rodzaju przypadkach nie sposób mówić o pewności, przedstawione wnioski wydają się trudne do obalenia.

Artykuł poświęcony jest analizie krytyki arystotelesowskiej teorii kategorii zawartej w Enneadach, jej głównym argumentom oraz relacji teorii rodzajów świata zmysłowego (kosmos aisthetos) u Plotyna do kategorii Arystotelesa. Według Plotyna, arystotelesowskie pojęcie kategorii nie jest adekwatnym narzędziem do uchwycenia bytu w właściwym sensie, to znaczy jako bytu noetycznego. Główny argument koncentruje się na kategorii substancji. Istnieje różnica w sposobie ujęcia problemu rodzajów bytów w Enneadach VI 1 [42] i VI 3 [44]. W tej drugiej można wskazać podstawy do uznania zmodyfikowanej wersji arystotelesowskich kategorii za dopuszczalny sposób orzekania o zmiennych obiektach zmysłowych.

Artykuł opiera się na tzw. logice dyskursywnej, która nie odrzuca bezpośrednio zasady niesprzeczności, lecz dopuszcza sprzeczne twierdzenia pochodzące od różnych stron dyskursu lub od tego samego podmiotu, lecz wypowiedziane w różnym czasie. Na gruncie recentywizmu każde twierdzenie sprzeczne z systemem jest przesiewane przez aksjologię systemu w trybie recentiori. Oznacza to, że jest ono odrzucane przez system w momencie, gdy - jako wypowiedziane (sermo) - popada w sprzeczność. Krótko mówiąc: moment wypowiedzi eliminuje sprzeczność w treści, ponieważ według epistemologii recentywistycznej opis zdarzenia nie jest prawdziwy lub fałszywy w sposób ogólny, lecz jedynie w czasie teraźniejszym i jego prawdziwość zmienia się wraz z upływem czasu.

Artykuł dotyczy interpretacji transcendentalnego „ja” w ujęciu Eugena Finka. Fink nie poprzestaje na tradycyjnym fenomenologicznym rozróżnieniu między „ja” naturalnym a „ja” transcendentalnym, lecz w obrębie tego drugiego poszukuje dalszego podziału na „ja konstytuujące” (konstituierendes Ich) oraz „ja fenomenologizujące”. Według Finka należy zatem wyróżnić trzy rodzaje „ja”: „ja” naturalne (uwikłane w świecie), „ja” transcendentalne, które konstytuuje świat, oraz „ja transcendentalno-fenomenologizujące” (transzendental-phänomenologisierendes Ich) jako teoretycznego obserwatora, który spełnia warunki redukcji fenomenologicznej, ale nie uczestniczy w konstytucji świata. Interpretacja transcendentalnego „ja” zaproponowana przez Finka ma na celu przezwyciężenie trudności związanych z husserlowską redukcją fenomenologiczną, a samo rozróżnienie między „ja konstytuującym” a „ja fenomenologizującym” zostało zaakceptowane przez samego Husserla.

Joseph Maréchal, belgijski badacz mistyki, powszechnie uznawany za współtwórcę tomizmu transcendentalnego i ceniony jako najwybitniejszy systematyk mistycznej koncepcji jasnego widzenia Boga, postawił pytanie o możliwość oglądania istoty Boga w trakcie życia ziemskiego. Według Maréchala, Tomasz z Akwinu - na gruncie przygotowanym przez Augustyna, Pseudo-Dionizego Areopagitę oraz innych autorów chrześcijańskich - pojmuje ten rodzaj widzenia jako szczególną formę intuicji intelektualnej, wzmocnioną działaniem Bożego światła i umożliwioną (choć w przeciwieństwie do visio beatifica - niepełną) kontemplacją, która dokonuje się w duszy człowieka. Czym zatem jest natura tego jasnego widzenia? Co odróżnia je od innych form doświadczenia mistycznego? Odpowiedź na te pytania stanowi cel niniejszego artykułu.

Artykuł dotyczy sporu między naturalizmem a antynaturalizmem w metaetyce. Omawiane są różne stanowiska, w szczególności kognitywizm, nonkognitywizm i emotywizm, co prowadzi do pewnej typologii. Autor wprowadza kategorię wypowiedzi bonitywnych, czyli wypowiedzi dotyczących dobra, których logika jest analogiczna do tej, która określa relacje między wypowiedziami deontycznymi. Rozważany jest uogólniony argument Hume’a dotyczący niemożliwości wyprowadzenia sądów aksjologicznych z sądów nieaksjologicznych. W szczególności dowodzi się, że argument ten nie wspiera tezy antynaturalistycznej. Zaproponowane zostaje stanowisko prezentacjonizmu aksjologicznego, które łączy nonkognitywizm z tezą, zgodnie z którą wypowiedzi bonitywne mogą być prawdziwe lub fałszywe, a sam prezentacjonizm aksjologiczny może być traktowany jako forma naturalizmu.

Artykuł dotyczy teorii moralnej Richarda Mervyna Hare’a (1919-2002), brytyjskiego filozofa i metaetyka, który poszukiwał ugruntowania myślenia moralnego poprzez próbę pogodzenia formalizmu z utylitaryzmem. Po omówieniu podstawowych założeń preskryptywizmu Hare’a, autor podejmuje ich krytyczną analizę.

Celem artykułu jest zbadanie relacji między podstawowymi kategoriami moralnymi, mianowicie: normami, ideałami oraz czynami supererogatoryjnymi. Omawiam najpierw sposoby rozumienia tych kategorii, następnie to, w jaki sposób można za ich pomocą opisywać działanie moralne, a wreszcie - jak odnoszą się one do siebie w ramach określonego systemu etycznego. Szczególne znaczenie ma jednak relacja między normami a ideałami oraz ich komplementarny charakter. Można bowiem argumentować, że pominięcie którejkolwiek z tych kategorii prowadzi do istotnych ograniczeń w możliwości adekwatnego ujęcia określonych zagadnień moralnych (na poziomie deskryptywnym) oraz w ustaleniu pełnego wachlarza możliwych rozwiązań (na poziomie normatywnym). Dlatego też twierdzę, że rezygnacja z dwupoziomowej formy analizy moralnej może prowadzić do atrofii samej idei etyki.

Artykuł dotyczy filozofii Henriego Bergsona (1859-1941), rozpatrywanej z perspektywy zawartych w niej wątków antropologicznych. Celem tekstu jest ukazanie, w jaki sposób w teorii Bergsona splatają się dwa wymiary człowieczeństwa. Z jednej strony człowiek przedstawiany jest jako istota społeczna, naturalnie tworząca mniejsze lub większe struktury społeczne i w równie naturalny sposób skazana na wiarę w to, co irracjonalne. Z drugiej strony Bergson stawia pytanie o podstawy osobowości i świadomości jednostki, a w kontekście szerokich ram swojej teorii trwania ujmuje każdego człowieka jako istotę w samym centrum swego bytu powiązaną z całym otaczającym światem.

Artykuł omawia relację między zachodnim pojęciem racjonalności a tym, co wiemy o umyśle pierwotnym z antropologii i etnologii, co może mieć znaczenie dla badaczy zajmujących się problematyką umysłu i racjonalności. Autor analizuje zarówno perspektywy poszukiwania powiązań między zachodnią formą racjonalności a umysłem archaicznym, jak i kontrowersje związane z tymi poszukiwaniami.

Artykuł koncentruje się na problemie moralnej niepłodności współczesnej kultury. Zjawisko to - określane przez Zygmunta Baumana mianem adiaforyzacji - wydaje się być konsekwencją procesu globalnej anestezji. Proces ten jest szczególnie widoczny w kontekście przemocy, która poddawana jest anestezji medialnej. Wspomniany kontekst ukazuje dodatkowo niektóre społecznie niebezpieczne konsekwencje zarówno anestezji, jak i adiaforyzacji.

Recenzja książki Bogdana Dembińskiego „Późny Platon i Stara Akademia”. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2010.

Recenzja książki Christiny H. Tarnopolskiej „Prudes, Perverts, and Tyrants: Plato’s «Gorgias» and the Politics of Shame”. Princeton: University Press, 2010.

Recenzja książki Christiana Krijnena „Philosophie als System Prinzipientheoretische Untersuchungen zum Systemgedanken bei Hegel, im Neukantianismus und in der Gegenwartsphilosophie”. Würzburg: Königshausen & Neumann, 2008.

Recenzja książki Luigiego Iammarronego „Giovanni Duns Scoto metafisico e teologo Le tematiche fondamentali della sua filosofia e teologia”. Wyd. 1. - Roma: Miscellanea Francescana, 1999; wyd. 2. - Roma: Miscellanea Francescana, 2003.

Recenzja książki Giles’a Deleuze’a „Kino”. 1: „Obraz-ruch”. 2: „Obraz-czas”. Tłum. J. Margański. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz/terytoria, 2008.

Recenzja książki Barbary Skargi „Tożsamość i różnica. Eseje metafizyczne”. Kraków: Wydawnictwo ZNAK, 2009.

Sprawozdanie z konferencji „Central-European Ethos Or Local Traditions: Equality, Justice”, Katowice, 7-8 czerwca 2010.