Niniejszy tom „Chowanny”, prezentowany jako pierwszy z dwóch tutaj zapowiadanych, zawiera szeroki wachlarz zagadnień związanych z pracą i bezrobociem, a także relacjami w bliskich związkach; obejmuje więc dwa obszary niezwykle ważne w życiu każdego z nas. Możliwość dobrego funkcjonowania w życiu zawodowym i rodzinnym jest przecież spostrzegana przez wszystkich jako warunek zwykłego ludzkiego szczęścia. Tom drugi naświetli złożoność naszych stosunków z otoczeniem, a także ukaże bolesną strefę cierpienia, autodestrukcji i przemocy, z którą niestety coraz częściej stykamy się na co dzień. Rozważania zawarte w obu tomach pokazują, jak wiele trzeba zmienić w istniejącej rzeczywistości społecznej, co powinno stanowić wyzwanie zarówno dla przedstawicieli dyscyplin ją penetrujących, jak i ludzi dobrej woli, którzy nie stracili nadziei i próbują zmieniać na lepsze to wszystko, co znajduje się w strefie ich wpływu.

Autor artykułu zwraca uwagę na trzy trendy rozwojowe, prowadzące w trzech kierunkach zakresu doradztwa karier. Po pierwsze, w planowaniu karier w codziennej pracy doradcy wzrasta rola czynników sytuacyjnych, związanych z kontekstem ekonomicznym i społeczno-kulturowym. Tendencja ta dotyczy w równym stopniu kwestii związanych z rozwojem i planowaniem kariery, a więc programów prewencyjnych, jak i kwestii związanych z korektą już realizowanych programów karier, a więc programów interwencyjnych (głownie dla dorosłych). Ten trend rozwojowy oznacza, że we współczesnym poradnictwie karier odchodzi się od teorii skoncentrowanych na czynnikach indywidualnych (osobowościowych), zmierza się zaś w kierunku teorii skoncentrowanych na czynnikach kontekstualnych, wyjaśniających zmiany natury pracy, rynku pracy, kontekstu gospodarczo-politycznego. O ile w przypadku teorii indywidualnych - osobowościowych uwaga skupiała się na czynnikach tkwiących w jednostce i wyjaśniających zmianę jej Ja w relacji do pracy i innych ról życiowych, o tyle w przypadku teorii kontekstualnych uwaga skupia się na sytuacjach zewnętrznych w stosunku do jednostki, lecz stale kształtujących jej osobowość. Po drugie, zwiększony współcześnie nacisk na czynniki kontekstualne kariery oraz silna orientacja nowoczesnych programów doradczych na różnice w ekologiach rozwoju rożnych grup klientów sprawia, że wyznaczniki predykcji sukcesu procesu doradczego stają się coraz mniej standardowe, bardziej zróżnicowane i coraz mniej zdolne do oszacowania w zakresie wielkości efektu głównego (kryterium sukcesu). Zmienne indywidualne, takie jak zainteresowania czy cechy osobowości (typu uzdolnienia, inteligencja ogólna) można było zmierzyć i na tej podstawie oszacować ich wielkość wpływu na ogólny efekt kariery zawodowej jednostki. Proces diagnozy, prognozy i realizacji ścieżki dochodzenia do celu był intensywny. Obecnie programy interwencyjne i prewencyjne w poradnictwie karier stają się coraz bardziej ekstensywne i coraz rzadziej oparte na intensywnej diagnozie. Nacisk z konieczności na kontekstualne wyznaczniki karier powoduje, że wyniki doradztwa są coraz słabiej prognozowalne, diagnoza mniej pogłębiona, podstawy teoretyczne coraz mniej zintegrowane „centralnie”, a coraz bardziej zintegrowane na bazie „prywatnej” teorii doradcy. W tym przypadku mamy do czynienia z licznymi paradoksami. Z jednej strony, im bardziej jesteśmy skłonni i jesteśmy w stanie szerzej włączać do procesu doradczego szerszą bazę danych empirycznych, szerszą grupę klientów tzw. nietradycyjnych, bardziej zdywersyfikowaną bazę teoretyczną prognozowania przewidywanych efektów działań, to z drugiej strony: w tym mniejszym stopniu jesteśmy w stanie wykorzystywać generalizujące teorie doradztwa karier; tym szerszą grupę klientów jesteśmy w stanie obsłużyć, lecz bez wyraźnego kryterium osiągniętego celu; tym mniej precyzyjnie jesteśmy w stanie określić efekt główny doradztwa karier w modelu prewencyjnym i interwencyjnym. Po trzecie, bez względu na preferencję teoretyczne i niską skuteczność mierzoną kryterium osiąganego efektu głównego (effect size), dająca się przewidzieć przyszłość doradztwa karier należy do modeli i programów, które koncentrują się nie na zmiennych indywidualnych, lecz na zmiennych kontekstualnych. Wynika to z potrzeby objęcia doradztwem karier coraz szerszej grupy osob wywodzących się z coraz bardziej zróżnicowanych środowisk rozwojowych, oraz z potrzeby wspomagania ludzi do przystosowywania się do mniej standardowych warunków życia.

Artykuł przedstawia ewolucję roli psychologa praktyka w kontekście realizacji programów społecznych finansowanych ze środków Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem zadań związanych z przeciwdziałaniem wykluczeniu społecznemu i zawodowemu. Wskazano na interdyscyplinarny charakter pracy specjalistów, którzy łączą kompetencje psychologiczne, doradcze, trenerskie i socjalne, realizując pomoc w formie zindywidualizowanych modułów wsparcia. Opisano cztery podstawowe formy pomocy psychologicznej: spotkania indywidualne, terapię rodzinną, warsztaty socjoterapeutyczne oraz terapię grupową, a także dwa główne moduły: doradztwa zawodowego i aktywizacji społecznej. Artykuł akcentuje znaczenie kompleksowej, elastycznej i dostosowanej do potrzeb beneficjenta pomocy, która stanowi odpowiedź na nowoczesne wyzwania polityki społecznej i rynku pracy. Celem działań psychologicznych w projektach unijnych jest nie tylko wsparcie jednostki, ale także jej skuteczna integracja w życiu społecznym i zawodowym.

Artykuł zajmuje się problematyką bezrobocia oraz sposobami wsparcia osób bezrobotnych, czyli programami pomocowymi w odniesieniu do polskiej rzeczywistości XXI wieku, gdzie bezrobocie nabrało trwałego charakteru, stabilizując się na dosyć wysokim poziomie, znaczące stało się tworzenie i rozwijanie narzędzi pomocy psychologicznej, wspierających psychofizyczną kondycję osób na rynku zatrudnienia. Doświadczenia krajów wysoko rozwiniętych i naszych unijnych sąsiadów pokazały, że stosowanie kompleksowych, nowoczesnych programów wsparcia i aktywizacji wzmacnia skuteczność pomocy udzielanej osobom zagrożonym bezrobociem i wykluczeniem społecznym. Dobór narzędzi do skutecznej pomocy wynika zarówno z wiedzy o sposobie przeżywania i zachowania się osób bez pracy, jak i bezpośrednio jest związany z umiejętną interpretacją analiz rynku pracy pod kątem wskaźnika zatrudnienia i stopy bezrobocia. Pomoc psychologa, dysponującego szeroką wiedzą o zmieniającej się rzeczywistości społeczno-ekonomicznej, jest tym bardziej efektywna, im sprawniej posługuje się nią do monitorowania głównych trendów zmian w strukturze bezrobocia, wyodrębnienia i nazywania najistotniejszych grup ryzyka, doboru adekwatnych narzędzi doradczych, budowania spójnych programów działania i pomiaru efektywności, a przede wszystkim umiejętnego doboru sposobów pomocy do charakteru zróżnicowanych grup docelowych. Analizę struktury bezrobocia przeprowadza się na podstawie kryteriów: długotrwałości bezrobocia, płci, wieku, wykształcenia, prawa do zasiłku, stażu pracy oraz według regionu. Z kolei Programy pomocy nie są traktowane jako panaceum na trudności ze znalezieniem zatrudnienia. W wielu przypadkach koncentrują się przede wszystkim na zaangażowaniu uczestników w aktywność społeczną i przygotowaniu ich do zmian. Wymagają rzetelnego przygotowania i profesjonalnego postępowania. Nie zapewniają dostarczenia uczestnikom wymiernych korzyści, lecz stwarzają takie warunki udzielanego wsparcia, które pomogą rozwiązywać problem, także w przyszłości. W czasie udziału w projekcie uczestnicy otrzymują zwrot kosztów przejazdu, bezpłatny posiłek i opiekę nad małymi dziećmi. Sposób pracy i rodzaj wykorzystywanych narzędzi służy stworzeniu uczestnikom programu klimatu bezpieczeństwa i profesjonalnego oparcia oraz uniknięciu kreowania iluzji nieodzownego sukcesu. Projekty unijne i program zwolnień monitorowanych nie doczekały się standaryzacji. Są metodą specyficzną dla firm doradczych i przedsiębiorstw, które go współrealizują. Jednak jedną z największych ich zalet, a także cechą wspólną projektów planowanych do wdrożenia w perspektywie kilku następnych lat jest stosowanie takich rozwiązań, które będą odzwierciedleniem specyfiki naszej rzeczywistości.

Niniejszy artykuł przedstawia wyniki badań, których celem było określenie związków występujących pomiędzy rodzajem dokonywanej atrybucji przez bezrobotnych absolwentów a rodzajem podejmowanych przez nich zachowań zaradczych. Zbadano także związki zachodzące pomiędzy wewnętrznym umiejscowieniem poczucia kontroli wzmocnień a aktywnością zaradczą. Człowiek, postrzegając swoje otoczenie, nie ogranicza się tylko do jego odbioru, ale dąży do poznania przyczyn zachodzących w nim zjawisk. Proces ten nasila się w zależności od wartości, jaką osoba przypisuje danemu zdarzeniu. Niewątpliwie sytuacja bezrobocia, która odbierana jest przez doświadczającego ją człowieka jako trudna, a nawet krzywdząca, skłania podmiot do analizy własnego położenia. Wnioski, do jakich dojdzie podmiot, pozwalają zrozumieć własną sytuację, a także mają związek z dalszym zachowaniem. W wyjaśnieniu tego problemu możemy posłużyć się teorią atrybucji, czyli teorią wnioskowania o przyczynach zdarzeń oraz przyczynach zachowań własnych, a także innych ludzi. Teorie atrybucji pomagają człowiekowi w ustaleniu przyczyny zaistniałego stanu rzeczy, a przez to przywracają rozumienie otaczającego go świata. Tworzenie atrybucji przyczyn zaistniałego stanu rzeczy pomaga osobie w zrozumieniu sytuacji, co z kolei sprzyja podejmowaniu skutecznych i sensownych działań.

Artykuł podejmuje problematykę planowania jako kluczowego aspektu świadomego działania człowieka oraz analizuje wpływ bezrobocia na zdolność jednostki do formułowania i realizacji planów życiowych. Autor przedstawia temporalną strukturę „Ja” opartą na integracji przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, wskazując, że perspektywa przyszłościowa stanowi warunek sprawczego funkcjonowania jednostki. Zwraca uwagę, że utrata pracy negatywnie wpływa na dobrostan psychiczny, prowadzi do obniżenia poczucia sprawstwa, ogranicza zdolność przewidywania i planowania przyszłości oraz może skutkować frustracją, biernością, a nawet wyuczoną bezradnością. Artykuł omawia również procesy atrybucji przyczyn bezrobocia, wskazując, że dominacja zewnętrznych wyjaśnień nasila poczucie braku kontroli nad własnym życiem i zmniejsza aktywność w poszukiwaniu pracy. Całość stanowi próbę zrozumienia psychologicznych mechanizmów towarzyszących bezrobociu oraz ich wpływu na funkcjonowanie jednostki w kontekście planowania przyszłości.

Artykuł zajmuje się problematyką bezrobocia jako bardzo ważnego obszaru badań, ponieważ brak pracy dotyczy ogromnej części społeczeństwa. Niesie ze sobą poważne koszty zarówno w wymiarze jednostkowym (koszty psychologiczne), jak i w wymiarze ogólnospołecznym. Tracąc pracę, ludzie tracą możliwość zdobywania środków do życia. Bezrobocie jest więc w swej istocie źródłem wielowymiarowej deprywacji. Często jest odbierane przez osoby pozostające bez pracy jako zagrożenie lub pogorszenie sytuacji życiowej. W tym artykule pogorszenie jest definiowane jako odczuwana zmiana na gorsze pod jakimkolwiek względem, ale najważniejsze są jego trzy aspekty: materialny, społeczny i psychologiczny. Najszybciej pogarsza się ekonomiczna sytuacja bezrobotnego, wyrażająca się obniżeniem jego standardu życia. Pierwszym wydarzeniem krytycznym, uruchamiającym proces pogarszania się sytuacji życiowej, jest fakt utraty pracy (zwolnienie). Dlatego też za wstępne pogorszenie sytuacji ekonomicznej uważam stratę pracy. Konstelacja całego wachlarza innych czynników zarówno podmiotowych, jak i zewnętrznych, tkwiących w sytuacji, decyduje o tym, czy strata pracy zostanie potraktowana przez osobę bezrobotną jako zagrożenie czy też jako poprawa sytuacji życiowej i swego rodzaju wyzwanie rozwojowe. Naturalną reakcją występującą u bezrobotnych jest - jak się wydaje - dokonywanie ocen stopnia tego „prywatnego” pogorszenia. Głównym założeniem, jakie przyjmuję w tym artykule, jest teza głosząca, że spostrzeganie natężenia pogorszenia własnej sytuacji życiowej przez bezrobotnego ma wpływ na jego poczucie bezradności i koreluje z wielkością „progu bezradności”. Kluczowym zadaniem staje się zatem wyjaśnienie, czym są owe „progi bezradności” w charakterystyce funkcjonowania osób bezrobotnych oraz pytanie, czy i jak je można mierzyć.

Artykuł podejmuje refleksję nad społecznym i psychologicznym wymiarem bycia „wyleczonym z raka”, wychodząc poza medyczną definicję braku objawów choroby. Autorka analizuje proces psychospołecznej readaptacji osób po chorobie nowotworowej, zwracając uwagę na bariery, z jakimi mierzą się w życiu zawodowym i w relacjach z instytucjami ubezpieczeniowymi. Wskazuje na zjawisko dyskryminacji byłych pacjentów onkologicznych w miejscu pracy – zarówno jawnej, jak i ukrytej – oraz na rolę społecznych mitów o raku w kształtowaniu negatywnych postaw pracodawców i współpracowników. Porusza również kwestię utrudnionego dostępu do ubezpieczeń oraz nadmiernych składek jako przejawu stygmatyzacji przez „przemysł ubezpieczeniowy”. W świetle przywołanych badań i obserwacji, autorka podkreśla konieczność systemowego wsparcia psychologicznego, prawnego i społecznego dla osób wyleczonych z raka oraz potrzebę dekonstrukcji utrwalonych stereotypów choroby nowotworowej.

Artykuł przedstawia wyniki oraz sposób przeprowadzenie badań, gdzie zwrócono uwagę na wzajemną wiedzę osób z zaburzeniami lękowymi, czyli o sobie oraz o partnerze - współmałżonku. Dokładniej - postanowiono zbadać, w jakim stopniu spostrzeżenia dotyczące własnej osoby oraz osoby partnera dają zbieżny obraz każdej z osób w diadzie, czyli na ile to, co każdy z partnerów mówi o sobie, jest zgodne z tym, jak jest spostrzegany przez współmałżonka. Przyjęto, że neurotyczne mechanizmy obronne osobowości będą zaburzały adekwatne spostrzeganie siebie i utrudniały prawidłową percepcję cech partnera. Będą także istotnie wpływały na sposób autoprezentacji, utrudniając autentyczne poznawanie się. Przyjęto również, że niespójny obraz siebie i partnera będzie utrudniał wzajemne relacje, powodując nawet stopniowe izolowanie się partnerów od siebie i znacznie obniżając jakość ich małżeństwa. Będzie to wtórnie ograniczać możliwość adekwatnego postrzegania i poznawania się partnerów. Za szczególnie istotne dla funkcjonowania małżeństwa obszary wiedzy o sobie nawzajem uznano: sferę uczuciowo-emocjonalną, zadaniową, erotyczno-seksualną oraz sferę wartości. Odnośnie tych obszarów każdy z partnerów wypowiadał się, charakteryzując osobno siebie i osobno współmałżonka. Za wyznaczniki jakości małżeństwa przyjęto, za G.B. Spamerem i L.A. Lewisem, zgodność małżonków, satysfakcję ze związku, wzajemną ekspresję emocjonalną oraz spójność małżeństwa.

Artykuł podejmuje tematykę wsparcia społecznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego funkcjonowania w relacji małżeńskiej. Wskazuje, że więzi społeczne stanowią fundament poczucia bezpieczeństwa, przynależności i samooceny, a w sytuacjach kryzysowych działają jako bufor chroniący przed skutkami stresu i patologii. Małżeństwo, jako jedna z najbliższych form relacji, oferuje wyjątkowe możliwości wzajemnego wsparcia, które w znacznym stopniu wpływa na jakość życia, dobrostan psychiczny oraz zdrowie partnerów. Autorka analizuje mechanizmy wspierania w małżeństwie, rolę jakości relacji w efektywności wsparcia oraz powiązania między brakiem wsparcia a ryzykiem wystąpienia depresji, szczególnie u kobiet. Zidentyfikowane zostają etapy procesu udzielania wsparcia i trudności, jakie mogą się na nich pojawić, zwłaszcza w kontekście komunikacji między małżonkami. Artykuł ukazuje, że nie tylko obecność wsparcia, ale także sposób jego udzielania i odbioru mają kluczowe znaczenie dla funkcjonowania związku oraz zdrowia psychicznego partnerów.

Celem niniejszego artykułu jest zapoznanie czytelnika z sytuacją młodych matek w świetle badań autorki. Psychologia jako nauka, w której obszarze zainteresowań znajduje się człowiek, podejmuje wiele tematów mających na celu wyjaśnienie podłoża ludzkich zachowań. Wiele badań poświęconych zostało zagadnieniom patologii życia społecznego, wszelakiego rodzaju zaburzeniom czy funkcjonowaniu człowieka w ekstremalnych warunkach. Jednakże najbliższa każdemu z nas wydaje się „psychologia życia codziennego”, czyli taka, która poddaje analizie sytuacje, których uczestnikami jesteśmy lub z dużym prawdopodobieństwem będziemy w przyszłości. Niewątpliwie do takich okoliczności należą tzw. kryzysy rozwojowe (strukturalne, normatywne), które są udziałem wszystkich ludzi, a wynikają z rozwojowego charakteru naszego życia. Próby ich uniknięcia nie mają większego sensu, warto natomiast dążyć do konstruktywnego ich rozwiązania. Wielkie znaczenie w tym względzie odgrywa wsparcie społeczne. Przykładem wspomnianego kryzysu rozwojowego jest podjęcie przez kobietę roli matki i choć macierzyństwo naturalnie wpisane zostało w życie kobiety, wiąże się z wieloma kosztami psychologicznymi, których negatywne skutki w dużej mierze złagodzić może odpowiednie wsparcie ze strony męża. Rozmawiając z młodymi matkami, wychowującymi dwoje dzieci, wielokrotnie spotykałam się ze sprzecznymi opiniami dotyczącymi postaw mężów. Część kobiet twierdziła, iż po narodzinach pierwszego dziecka mąż więcej pomagał, był bardziej czuły i troskliwy. W opinii innych moich rozmówczyń mężczyzna okazał się dojrzały do roli ojca i męża dopiero po narodzinach drugiego dziecka. Niedostateczność informacji zamieszczonych w dostępnej mi literaturze oraz sprzeczne opinie matek skłoniły mnie do podjęcia badań w kierunku określenia różnic we wsparciu społecznym udzielanym żonom przez ich mężów po urodzeniu pierwszego i drugiego dziecka. Temat wydaje się ważny i uzasadniony ze względu na fakt, iż wiele współczesnych kobiet macierzyństwo wiąże z silnym stresem. Ważnym źródłem jego redukcji jest mąż, a wiedza na temat tego, czy oczekiwania kobiet zostają spełnione, pozwoli wskazać kierunki działania w celu usprawnienia funkcjonowania naturalnej sieci wsparcia.

Celem artykułu jest ukazanie społeczno-rodzinnych uwarunkowań emocjonalno-obronnych strategii radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Analizie poddano sposoby reagowania młodych osób w kontekście wyzwań interpersonalnych, ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmów obronnych oraz strategii skoncentrowanych na emocjach. Zwrócono uwagę na znaczenie struktury i funkcjonowania rodziny, stylów wychowawczych oraz jakości relacji z rodzicami jako czynników wpływających na kształtowanie się tych strategii. Przedstawiono również rolę poczucia bezpieczeństwa, poziomu wsparcia emocjonalnego oraz modelowania zachowań przez opiekunów. Podkreślono, że środowisko rodzinne może zarówno wspierać rozwój konstruktywnych mechanizmów radzenia sobie, jak i sprzyjać powstawaniu postaw unikania, wycofania lub agresji. Wnioski płynące z analizy mogą stanowić podstawę do planowania działań wychowawczo-profilaktycznych wspierających młodzież w efektywnym radzeniu sobie z trudnościami społecznymi.

Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytania o skłonność do manipulowania otoczeniem przez makiawelistów, czy istnieją związki między makiawelizmem a podejmowaniem ryzyka, strategie maniupalacyjne w sytuacjach konfliktowych. Związki niektórych zmiennych osobowościowych ze skłonnością do manipulacji określony jest już poprzez ich definicję - tak jest w przypadku syndromu osobowości makiawelistycznej czy też osobowości „bezwzględnego gracza” („hardball practitioner”) opisanej przez Etheredge’a. Ważne jest także poszukiwanie innych właściwości człowieka, których związek z tą skłonnością nie jest tak oczywisty. Współczesna teoria osobowości rozumianej jako zespół cech zakłada, że istnieją cechy nadrzędne wobec pozostałych, możliwe do wyodrębnienia przy pomocy analizy czynnikowej. Rywalizują między sobą koncepcje „wielkiej trójki” i „wielkiej piątki”. Autorzy szukając osobowościowych korelatów makiawelizmu, wykorzystali pierwsze z tych podejść. Referowane badania analizują związki pomiędzy podstawowymi wymiarami osobowości opisanymi przez Eysencka (ekstrawersja - introwersja, neurotyzm, psychotyzm), syndromem makiawelizmu, skłonnością do ryzyka oraz deklarowaną gotowością do zachowań manipulacyjnych w określonych sytuacjach społecznych. W analizowanych przez osoby badane sytuacjach zastosowanie strategii manipulacyjnej jako sposobu rozwiązania konfliktu wiązało się z rożnym poziomem ryzyka. Jednostka, realizująca cele, w sytuacji społecznej może posługiwać się manipulacją społeczną, wywierając wpływ w taki sposób, aby maksymalizować szansę wystąpienia pożądanych zachowań partnera, starając się jednocześnie nie dopuścić do uświadomienia sobie przez niego faktu, że podlega oddziaływaniom. Przewidując prawdopodobieństwo tego typu zachowań, należy uwzględnić, oprócz czynników sytuacyjnych, motywacyjnych, umiejętności i wiedzy podmiotu, także czynniki osobowościowe. Związek niektórych zmiennych osobowościowych ze skłonnością do manipulacji określony jest już poprzez ich definicję - tak jest w przypadku syndromu osobowości makiawelistycznej czy też osobowości „bezwzględnego gracza” („hardball practitioner”) opisanej przez Etheredge’a. Ważne jest także poszukiwanie innych właściwości człowieka, których związek z tą skłonnością nie jest tak oczywisty. Współczesna teoria osobowości rozumianej jako zespół cech zakłada, że istnieją cechy nadrzędne wobec pozostałych, możliwe do wyodrębnienia przy pomocy analizy czynnikowej. Rywalizują między sobą koncepcje „wielkiej trójki” i „wielkiej piątki”.

Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie o manipulowanie ludźmi w zależności od ich osobowości i sytuacji w jakiej się znajdują. Wykorzystuje do tego celu własne badania przeprowadzona na odpowiedniej grupie badawczej. Problematyka manipulacji i wykorzystania technik wpływu społecznego budzi dziś powszechne zainteresowanie. Zarówno studenci, jak i uczestnicy szkoleń z zakresu psychologii z reguły są zainteresowani technikami manipulacji i bardzo chętnie sięgają po książki tej tematyce poświęcone. Za przykład może służyć niezwykła popularność książki R. Cialdiniego „Wywieranie wpływu na ludzi”. Sposoby wpływu budzą zainteresowanie, gdyż ten rodzaj wiedzy łatwy jest w praktycznym zastosowaniu. Jednak czy to oznacza, że uznajemy manipulację za nieodłączny element naszego życia społecznego, że wyrażamy na nią zgodę nie tylko wtedy, gdy my manipulujemy, lecz także wtedy, gdy czynią to inni? A jeśli tak, od czego zależy to przyzwolenie? Autorka zapytała grupę 80 osób o opinie na temat dopuszczalności manipulacji w życiu codziennym. Interesującym było, jakie czynniki sytuacyjne stanowią wystarczające usprawiedliwienie dla tego typu zachowań. Autorka chciała się także przekonać, czy związana z manipulacją zmienna osobowościowa, poziom makiawelizmu, będzie miała istotny wpływ na wyrażane opinie. Makiawelista to człowiek o specyficznej osobowości. Spostrzega świat jako arenę walki, a innych ludzi jako słabych, podstępnych, egoistycznych i niegodnych zaufania. Posiada dużą potrzebę sukcesu, a jednocześnie bardzo „elastyczne” sumienie, aprobujące manipulacyjne sposoby postępowania z ludźmi, np. pochlebstwo czy oszustwo i odrzucające tradycyjne normy moralne. Studia empiryczne wykazały wiele różnic pomiędzy osobami osiągającymi niskie i wysokie wyniki w skalach makiawelizmu, a dotyczących m.in. dominacji, wrogości, umiejscowienia kontroli, dogmatyzmu- autorytaryzmu, psychotyzmu, psychopatii oraz lęku definiowanego jako stan i jako cecha. Różnice w zachowaniu osób o wysokich i niskich wynikach w skali makiawelizmu są szczególnie widoczne w sytuacjach stwarzających możliwość improwizacji, bezpośredniego kontaktu oraz w warunkach konfliktowych. W ostatnim czasie pojęcie makiawelizmu, wprowadzone do psychologii w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, zostało na nowo zauważone dzięki ustawieniu tego zjawiska w dwóch odmiennych, nowych perspektywach. Wilson, Near i Miller dokonali próby syntezy badań z zakresu biologii ewolucyjnej i psychologii, eksponując pojęcie makiawelizmu rozumianego jako jedna ze strategii społecznego zachowania. Natomiast McHosky, Worzel i Szyarto ) zaproponowali integrację badań z zakresu psychopatologii i psychologii społecznej, określając makiawelizm jako odpowiednik psychopatii w populacji „normalnych ludzi”.

Recenzja

Celem artykułu jest krótka prezentacja zadań i funkcji pełnionych przez Europejskie Centrum Edukacji Ustawicznej oraz badań podstawowych problemów życia w zjednoczonej Europie, czyli Europejskiej Akademii Badania Życia, Integracji i Społeczeństwa Obywatelskiego (niem. „Europaische Akademie fur Lebensforschung, Integration und Zivilgesellschaft” - EALIZ). Na decyzję o powołaniu Akademii wpłynęło wiele czynników, mających swe główne źródło w dotychczasowym funkcjonowaniu państw skupionych w Unii Europejskiej, ustalonych już od lat relacji między nimi, dokonującej się integracji społeczeństw tych krajów, a także przystąpieniem z dniem 1 maja 2004 roku do struktur Unii Europejskiej nowych dziewięciu krajów. Ta akcesja wprowadziła do dotychczasowego sposobu funkcjonowania Unii Europejskiej określone zaburzenie, które należy w jak najszybszym czasie opanować i wykorzystać dla nowej, poszerzonej struktury.