Zakończenie listu w korespondencji z XVII i XVIII w. jako makroakt etykietalny

Katarzyna Sicińska

doi:10.31261/FL.2025.13.1.08

Published: 2025-06-30

Vol. 13 No. 1 (2025)

The ending of the letter in the correspondence of the 17th and 18th centuries as an etiquette macroact

Katarzyna Sicińska

Section: Studies

https://doi.org/10.31261/FL.2025.13.1.08

Abstract

The subject of the article is the ending of letters in correspondence from the seventeenth and eighteenth centuries. The description uses a pragmalinguistic approach or, more precisely, a description from the perspective of speech acts and linguistic etiquette. The aim of the research is to present the ending of a letter as a kind of an etiquette macroact, which consists of individual microacts that carry out different communicative intentions. The source database consists of about 500 letters, written by 73 people of the noble estate. In the course of the analysis, it was shown that the end of a letter may consist of two types of microacts: (1) phatic acts with the function of farewell (announcements of the cessation of contact and symbolic farewells), (2) concomitant acts: expressive (positive evaluation of the correspondence partner, expression of feelings towards the addressee), declarative (placing oneself under the care of the addressee, offering services to the addressee, self-identification of the sender) and performative (requests). The multiplicity of intentions expressed in the conclusion of the letter results from the strategic nature of this fragment of the epistolary text. The intensification of interactivity and politeness serves to mitigate the negative impression caused by the end of contact on the part of the sender, and, at the same time, to design further positive interactions with the addressee.

Keywords:

pragmalinguistics , speech act , language etiquette , letter , Polish language of the 17th and 18th centuries

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Sicińska, K. (2025). The ending of the letter in the correspondence of the 17th and 18th centuries as an etiquette macroact. Forum Lingwistyczne, 13(1), 1–18. https://doi.org/10.31261/FL.2025.13.1.08

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf files under the provisions of the Creative Commons 4.0 International Licence: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.

1. Licence
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 licence (http://creativecommons.org/licences/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 licence.

2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.

If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, among others the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".

ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).

3. Users Rights
Under the CC BY-SA 4.0 licence, the users are free to share (copy, distribute and transmit) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.

4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.

I declare that in the case of a withdrawal of the text from the editorial process, which has not been agreed with the editorial team and/or the publisher of the journal or a simultaneous submission of the text to another publisher, I agree to cover all the expenses incurred by the University of Silesia in connection with processing my submission (including the cost of editorial reviews).

References

Wykaz cytowanych listów
Google Scholar

BienSK – Stanisław Kazimierz Bieniewski, kasztelan wołyński i wojewoda czernihowski, do księcia Michała K. Radziwiłła, kasztelana wileńskiego; 1665; AGAD, AR, dz. V, sygn. 798, s. 4–5.
Google Scholar

BorJ – Jan (Job) Borecki, metropolita kijowski, do ks. Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego, hetmana wielkiego litewskiego; 1629; AGAD, AR, dz. V, sygn. 1150, s. 5–7.
Google Scholar

BorW – Wacław Borejko, podstoli owrucki, do nieustalonego księcia; 1710; AGAD, AR, dz. V, sygn. 1154, s. 1–2.
Google Scholar

ChojFK – Franciszek Kazimierz Chojecki, wojski bracławski, pisarz grodzki kijowski, podwojewodzi kijowski, stolnik owrucki, chorąży żytomierski, poseł na sejmy: 1) do Antoniego Michała Potockiego, wojewody bełskiego; 1752; BN, rkp. II 6907, k. 4–6; 2) do nieustalonego księcia; 1778; AGAD, AR, dz. V, sygn. 2095, s. 1–3.
Google Scholar

CzacMH – Michał Hieronim Czacki, łowczy i stolnik wołyński, kasztelan wołyński: 1) do księżnej Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej, kanclerzyny wielkiej litewskiej; 1734; AGAD, AR, dz. V, sygn. 2443, s. 5–8; 2) do jw.; 1737; AGAD, AR, dz. V, sygn. 2443, s. 28; 3) do jw.; 1741; AGAD, AR, dz. V, sygn. 2443, s. 57–58.
Google Scholar

CzetwM – Michał Czetwertyński, podkomorzy bracławski, starosta życzyński i utajkowski: 1) do księcia Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”, wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego litewskiego; 1751; AGAD, AR, dz. V, sygn. 2670, s. 3–5; 2) do jw.; 1753; AGAD, AR, dz. V, sygn. 2670, s. 11–12.
Google Scholar

HulWG – Hulewicz Wojutyński Gabriel, chorąży czernichowski, poseł na sejm: 1) do księcia Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego; 1632; AGAD, AR, dz. V, sygn. 5525, s. 1–3; 2) do Bogusława Radziwiłła, koniuszego wielkiego litewskiego; 1655; AGAD, AR, dz. V, sygn. 5524, s. 1–3.
Google Scholar

KonAd – Adam Konopacki, wojski krzemieniecki, do nieustalonego księcia; 1770; AGAD, AR, dz. V, sygn. 7135, s. 1–3.
Google Scholar

KonJL – Józef Leon Konopacki, starosta głuchowski, do Percherowicza, rewizora dóbr księcia Karola Stanisława Radziwiłła; 1776; AGAD, AR, dz. V, sygn. 7140, s. 1–4.
Google Scholar

LipA – Antonina Lipińska ze Starzyńskich, podkomorzyna podolska, do nieustalonego adresata; 1792; Oss. rkp. sygn. 13671 II, s. 123–124.
Google Scholar

LipKJ – Kazimierz Józef Lipiński, miecznik podolski, podstoli latyczowski, podkomorzy latyczowski, podkomorzy podolski, poseł na sejmy, do króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; 1776; AGAD, Zb.Pop., sygn. 114, s. 77.
Google Scholar

ŁaszAM – Aleksander Michał Łaszcz [Tuczapski], kasztelan bełski, wojewoda bełski: 1) do nieustalonego księcia (prawdopodobnie do jednego z Radziwiłłów); 1712; AGAD, AR, dz. V, sygn. 8788, s. 17; 2) do jw.; 1719; AGAD, AR, dz. V, sygn. 8788, s. 42; 3) do jw.; b.d. (po 1710 r.); AGAD, AR, dz. V, sygn. 8788, s. 52–53.
Google Scholar

MniszA – Anna Mniszchówna, benedyktynka, 1) do ojca, Józefa Wandalina Mniszcha; 1729; AGAD, Zb.Czoł., sygn. 336, k. 28–30; 2) do jw.; 1739; AGAD, Zb.Czoł., sygn. 346, k. 1–3.
Google Scholar

MniszE – Elżbieta Mniszchówna, żona Karola Wielopolskiego, margrabiego Gonzagi Myszkowskiego, koniuszyna koronna, starościna krakowska, do ojca, Józefa Wandalina Mniszcha; 1730; AGAD, Zb.Czoł., sygn. 337, k. 73–74.
Google Scholar

PotFS – Franciszek Salezy Potocki, krajczy koronny, wojewoda wołyński, wojewoda kijowski: 1) do Jana Klemensa Branickiego, kasztelana krakowskiego, wojewody krakowskiego, hetmana wielkiego koronnego; 1751; AGAD, Arch.Ros. XVI/22, s. 13–14; 2) do jw.; 1752; AGAD, Arch.Ros. XVI/22, s. 20–22.
Google Scholar

PotIg – Ignacy Potocki, starosta kaniowski, marszałek ziem generału ruskiego konfederacji barskiej: 1) do nieustalonego księcia; 1769; AGAD, AR, dz. V, sygn. 12230, s. 4; 2) do jw.; 1775; AGAD, AR, dz. V, sygn. 12230, s. 7–8.
Google Scholar

PotJan – Jan Potocki, wojewoda bracławski: 1) do księcia Bogusława Radziwiłła, koniuszego wielkiego litewskiego; 1669; AGAD, AR, dz. V, sygn. 12235, s. 8–10; 2) do jw.; 1669; AGAD, AR, dz. V, sygn. 12235, s. 13–14.
Google Scholar

PotJoach – Joachim Potocki, starosta lwowski, generał major wojsk koronnych, do nieustalonego księcia; 1750; AGAD, AR, dz. V, sygn. 12242, s. 2–3.
Google Scholar

PotMB – Mikołaj Bazyli Potocki, wojewodzic bełski, starosta kaniowski, do Jana Klemensa Branickiego, kasztelana krakowskiego, hetmana wielkiego koronnego; 1766; AGAD, Arch.Ros. XVII/6, s. 33–35.
Google Scholar

PotStef – Stefan Potocki, referendarz koronny, wojewoda pomorski, mazowiecki, marszałek nadworny koronny, do nieustalonego księcia; 1713; AGAD, AR, dz. V, sygn. 12272, s. 38.
Google Scholar

SzepAt – Atanazy Andrzej Szeptycki, duchowny greckokatolicki, arcybiskup lwowski, metropolita kijowski, do nieustalonej księżnej; 1730; AGAD, AR, dz. V, sygn. 15745, s. 14–15.
Google Scholar

WorC – Cecylia z Rozwadowskich Woroniczowa, żona Ignacego Woronicza, miecznikowa owrucka, stolnikowa żytomierska, starościna osterska: 1) do brata; 1750; BN, sygn. 6920, pkt. 1, t. 2, k. 66–67; 2) do nieustalonego adresata; 1780; BN, sygn. 6919, pkt. 2, k. 64.
Google Scholar

WorIg – Ignacy Woronicz, starosta ostrzski, stolnik żytomierski: 1) do stryja, Piotra Seweryna Woronicza, stolnika bracławskiego; 1765; BN, sygn. 6916, pkt. 1, k. 40–41; 2) do jw.; 1769; BN, sygn. 6916, pkt. 1, k. 42.
Google Scholar

WorJA – Jakub Anastazy Woronicz, miecznik owrucki, kasztelan bełski: 1) do Ignacego Woronicza, stolnika i sędziego grodzkiego żytomierskiego, starosty osterskiego, brata stryjecznego; 1770; BN, rkp. sygn. 6917, pkt. 1, t. 10, k. 28–29; 2) do jw.; 1771; BN, rkp. sygn. 6917, pkt. 1, t. 10, k. 32; 3) do jw.; 1772; BN, rkp. sygn. 6917, pkt. 1, t. 10, k. 37.
Google Scholar

WorJóz – Woronicz Józef, podczaszy owrucki: 1) do Piotra Seweryna Woronicza, stolnika bracławskiego, brata rodzonego; 1737; BN sygn. 6916, pkt. 1, k. 52–53; 2) do Nikodema Kazimierza Woronicza, kasztelana kijowskiego; b.d.; BN, sygn. 6913, pkt. 1, t. 4, k. 10–11.
Google Scholar

WorJóza – Józefa z Drohojowskich Woroniczowa, kasztelanowa bełska, do Franciszka Ksawerego Branickiego, hetmana wielkiego koronnego, generała Imperium Rosyjskiego; 1795; BN, sygn. 6921, pkt. 2, k. 72.
Google Scholar

WorNK – Nikodem Kazimierz Woronicz, podczaszy owrucki, starosta osterski i sędzia grodzki kijowski, chorąży kijowski, chorąży owrucki, podkomorzy, kasztelan kijowski: 1) do nieustalonego księcia; 1719; AGAD, AR, dz. V, sygn. 18028, s. 1; 2) do księcia Wiśniowieckiego; 1739; AGAD, AR, dz. V, sygn. 18028, s. 50–51.
Google Scholar

WorPS – Piotr Seweryn Woronicz, stolnik bracławski i żytomierski: 1) do Nikodema Kazimierza Woronicza, chorążego owruckiego, chorążego kijowskiego, kasztelana kijowskiego; 1739; BN, rkp. sygn. 6913, pkt. 1, t. 4, k. 16–17; 2) do Jana Antoniego Borysławskiego, administratora swoich dóbr; 1743; BN, rkp. sygn. 6916, pkt. 2, k. 102–103.
Google Scholar

ZamA – Antonina z Zahorowskich Zamoyska (1 voto Wołłowiczowa, 2 voto Zamoyska): 1) do Józefa Wandalina Mniszcha, marszałka wielkiego koronnego; 1724; AGAD, Zb.Czoł., sygn. 331, s. 73; 2) do jw.; 1732; AGAD, Zb.Czoł., sygn. 340, s. 102; 3) do jw.; 1734; AGAD, Zb.Czoł., sygn. 341, s. 7.
Google Scholar

Wykaz skrótów i znaków
Google Scholar

AGAD – Archiwum Główne Akt Dawnych
Google Scholar

AR – Archiwum Warszawskie Radziwiłłów
Google Scholar

Arch.Ros. – Archiwum Roskie
Google Scholar

b.d. – bez daty
Google Scholar

BN – Biblioteka Narodowa
Google Scholar

daw. – dawny
Google Scholar

f. – formuła
Google Scholar

przest. – przestarzały
Google Scholar

Oss. – Biblioteka Ossolineum
Google Scholar

Zb.Czoł. – Zbiór Czołowskiego
Google Scholar

Zb.Pop. – Zbiór Popielów
Google Scholar

<…> – fragment tekstu źródłowego uszkodzony lub nieczytelny
Google Scholar

Słowniki
Google Scholar

ESXVII – Gruszczyński, W. (red.). (b.d.). Elektroniczny słownik języka polskiego XVII wieku. Pobrano 9 października 2022 z: https://sxvii.pl
Google Scholar

SJPD – Doroszewski, W. (red.). (1958–1969). Słownik języka polskiego (t. 1–11). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

SL – Linde, S. B. (1807–1814). Słownik języka polskiego (t. 1–6). Drukarnia Księży Pijarów.
Google Scholar

SW – Karłowicz, J., Kryński, A., Niedźwiedzki W. (red.). (1900–1927). Słownik języka polskiego (t. 1–8). Nakładem prenumeratorów.
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

Bańkowska, E., Mikołajczuk, A. (red.). (2003). Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów. Książka i Wiedza.
Google Scholar

Bogucka, M. (1994). Staropolskie obyczaje w XVI i XVII wieku. Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Bula, D. (1985). O sposobach zwracania się do rozmówcy. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prace Językoznawcze, 10, 110–124.
Google Scholar

Całek, A. (2019). Nowa teoria listu. Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Cybulski, M. (2001). Formy nawiązania i zakończenia kontaktu w dawnej polszczyźnie (w XVI–XVIII wieku). Prace Językoznawcze, 26: Studia historycznojęzykowe, 29–36.
Google Scholar

Cybulski, M. (2003). Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Dobrzyńska, T. (1969). Jak się zaczyna i kończy wypowiedź. Pamiętnik Literacki, 2, 133–148, https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1969-t60-n2/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1969-t60-n2-s133-148/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1969-t60-n2-s133-148.pdf
Google Scholar

Dobrzyńska, T. (1978). Delimitacja tekstu pisanego i mówionego. W: M. R. Mayenowa (red.), Tekst. Język. Poetyka. Zbiór studiów (s. 101–118). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Jarząbek, K. (1994). Kinetyczne formy powitań i pożegnań. Etnolingwistyka, 6, 65–82, http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/doccontent?id=1650&dirids=1
Google Scholar

Kałkowska, A. (1982). Struktura składniowa listu. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Książek, E. (2008). Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Google Scholar

Lubaś, W. (2006). Język w komunikacji, w perswazji i w reklamie. Wyższa Szkoła Biznesu.
Google Scholar

Marcjanik, M. (2002). Polska grzeczność językowa. Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.
Google Scholar

Matuszewska, P. (1977). Pod hasłem naturalności. O listowniku Stanisława Szymańskiego. Pamiętnik Literacki, 68(2), 83–110.
Google Scholar

Mroczek, K. (1978). Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą. Pamiętnik Literacki, 69(2), 127–148.
Google Scholar

Olma, M. (2013). Językowe realizacje aktów dyrektywnych w korespondencyjnych kontaktach familijnych dziewiętnastego stulecia. W: P. Borek, M. Olma (red.), Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej (t. 4 [stulecia XVI–XIX]: Perspektywa historyczna i językowa, s. 293–303). Collegium Columbinum.
Google Scholar

Olma, M. (2014). Językowo-kulturowy obraz arystokratycznej rodziny polskiej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie korespondencji familijnej Heleny i Mieczysława Pawlikowskich). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Pawłowska, A. (2014). Formuły werbalne polskiej etykiety językowej od połowy XVIII do lat sześćdziesiątych XIX wieku. Analiza socjolingwistyczna. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Rosińska-Mamej, A. (2013). Ile jest aktów w makroakcie mowy, czyli o najczęstszych sposobach realizacji próśb we współczesnym języku polskim. Biuletyn PTJ, 69, 113–126.
Google Scholar

Sicińska, K. (2009). Właściwości językowe listów Anny i Elżbiety Mniszchówien z lat 1722‒1746. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, 54, 171–188. http://journals.ltn.lodz.pl/index.php/Rozprawy-Komisji-Jezykowej/issue/view/63/66
Google Scholar

Sicińska, K. (2010). Polszczyzna Antoniny Zamoyskiej w listach do Józefa Wandalina i Konstancji Mniszchów. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, 55, 213–229. http://journals.ltn.lodz.pl/index.php/Rozprawy-Komisji-Jezykowej/issue/view/62/65.
Google Scholar

Sicińska, K. (2013). Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/7525-903-2
Google Scholar

Sicińska, K. (2015). Od gramoty do ramoty. Z dziejów wyrazu w polszczyźnie. W: F. Czyżewski, M. Olejnik, A. Pihan-Kijasowa (red.), Pogranicza słowiańskie w opisach językoznawczych. W 110 rocznicę urodzin Profesora Władysława Kuraszkiewicza (1905–1997) (s. 127–147). Wydawnictwo Polihymnia.
Google Scholar

Sicińska, K. (2016). Pisanie, litera, gramota… O nazwach listu w polszczyźnie XVII i XVIII wieku. W: M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda (red.), W kręgu dawnej polszczyzny (t. 2, s. 263–286). Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
Google Scholar

Sicińska, K. (2017). Formuły subskrypcji w korespondencji z terenu Kresów Południowo-Wschodnich (XVII–XVIII wiek). Cz. 1. W: P. Borek, M. Olma (red.), Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej (t. 7: Literatura, historia, język, s. 277–298). Collegium Columbinum.
Google Scholar

Sicińska, K. (2019). Formuła wyrażania szacunku w strukturze osiemnastowiecznego listu polskiego. LingVaria, 14(28), 107–119. https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.07; http://www.lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl/documents/5768825/139218022/LV_28_e_book.pdf/0f2d3be3-53ac-4120-8842-6153daef0a5a DOI: https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.07
Google Scholar

Sicińska, K. (2020). Wierność, powinność, uniżoność i inne kategorie grzeczności językowej w finalnych formułach epistolarnych XVIII wieku. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 27(1), 163–183. https://doi.org/10.14746/pspsj.2020.27.1.11; https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pspsj/article/view/24583 DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2020.27.1.11
Google Scholar

Sicińska, K. (2021a). Formuła zalecenia służb jako wyraz grzeczności językowej w epistolografii polskiej XVII i XVIII wieku. Język Polski, 2, 87–99. http://dx.doi.org/10.31286/JP.101.2.7; https://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/74/67 DOI: https://doi.org/10.31286/JP.101.2.7
Google Scholar

Sicińska, K. (2021b). Upadam do nóg JWW Pana Dobrodzieja…O formułach gestycznych w epistolografii polskiej XVIII wieku. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, 69, 115–134. http://journals.ltn.lodz.pl/index.php/Rozprawy-Komisji-Jezykowej/article/view/1565/1426
Google Scholar

Sicińska, K. (2022). Oddawam się w respekt łaski WXMci Dobrodzieja… O jednym z aktów grzeczności językowej w epistolografii polskiej XVIII wieku. Świat i Słowo, 39(2), 137–154. DOI: https://doi.org/10.53052/17313317.2022.42
Google Scholar

Sicińska, K. (2023). Formuła pożegnalna jako element ramy tekstowej w epistolografii polskiej XVII i XVIII wieku. W: A. Gajda, A. Pawłowska-Kościelniak, R. Zarębski (red.), Nazwa – styl – tekst. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Umińskiej-Tytoń (s. 445–458). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8331-130-2.28
Google Scholar

Skwarczyńska, S. (2006). Teoria listu. Oprac. E. Felisiak, M. Leś. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Szymański, S. (1795). Wzory biletów, listów i memoriałów w różnych materiach (t. 2). Drukarnia Pojezuicka.
Google Scholar

Szymański, S. (1797). Wzory biletów, listów i memoriałów w różnych materiach (t. 1). Drukarnia Pojezuicka, wyd. trzecie.
Google Scholar

Tomiczek, E. (1983). System adresatywny współczesnego języka polskiego i niemieckiego. Socjolingwistyczne studium konfrontatywne. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Topolińska, Z. (1999). Vocativus – kategoria gramatyczna. W: Z. Topolińska, Język – człowiek – przestrzeń (s. 213–218). Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Google Scholar

Załazińska, A. (2007). Po co językoznawcy badania gestów, po co badaniom gestów językoznawca?. LingVaria, 2(4), 43–52.
Google Scholar

Żydek-Bednarczuk, U. (2001). Pragmatyka językowa. W: A. Mikołajczuk, J. Puzynina (red.), Nauka o języku w zreformowanej szkole (s. 45–51). Wydawnictwo Nowa Era.
Google Scholar

Vol. 13 No. 1 (2025)
Published: 2025-06-30

ISSN: 2449-9587

eISSN: 2450-2758

10.31261/FL

Publisher

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Licence CC

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

Submit

The ending of the letter in the correspondence of the 17th and 18th centuries as an etiquette macroact

Abstract

Keywords:

Katarzyna Sicińska

Information