Miasta są emanacją społeczeństw, dlatego do interpretacji ich cech i zmian mogą być bardzo przydatne te teorie, które wyjaśniają mechanizmy przetrwania i rozwoju społecznego; pierwsze teorie zmiany społecznej. Strukturą wsparcia dla opisu i wyjaśnienia tych zmian może być najczęściej spotykany w naukach społecznych i humanistycznych schemat wyjaśniający triadę. Jej pierwszą częścią jest niemal kompletny obecnie „kryzys” miast. Drugim ogniwem w triadzie jest „odnowa” miast w drugiej połowie XX wieku, mająca na celu odwrócenie degradacji i odnowienie miejskich struktur gospodarczych i społecznych. Trzeci członek triady odnosi się do obecnych i następnych symptomów etapu: odnowionych i ożywionych dzięki nowym inwestycjom dużych miast odrodzonych, dążących do miana „twórczych” i wypełniających z powodzeniem tkankę kulturową i naukową, mających na celu poświadczenie, że są nadal atrakcyjnym, żywym środowiskiem. Przestrzenna struktura miast od czasów starożytnych odzwierciedlała strukturę społeczną. W miastach postindustrialnych w formie dotkniętej dezurbanizacją, w wyniku której skupienie osadnictwa i baza ekonomiczna przesunęły się poza granice wcześniej rozwiniętych miast. Obecny okres i trzeci składnik triady to era postfordystycznych „miast kreatywnych” z klasą kreatywną.

Od czasów Platona i Witruwiusza obserwujemy nieustanne wysiłki zmierzające do poszukiwania prawdy, dobra i piękna skupione wokół miasta jako idei politycznej i fundamentalnie egzystencjalnej przestrzeni. Przez wieki wysiłki te były połączone z myśleniem o idealnym układzie i kompozycji miasta, poczuciu podmiotowości jego mieszkańców i użytkowników, ich doświadczaniu czasu i przestrzeni. Szczególnie w ostatnich dekadach, kiedy to nie przestrzeń, a czas i jego przyspieszenie stały się podstawową zasadą naturalnego porządku rzeczy, rola architektury uległa zmianie. Technologie informacyjne uczyniły z niej akt komunikacji, a tym samym część przekazu systemu medialnego. Odwróciły one również kierunek i sposób myślenia o rozwoju miast - z jedynej jednorodnej czasoprzestrzeni do miasta spersonalizowanego, opartego na zindywidualizowanych osobowościach i odpowiadających im miejscach zarówno w rzeczywistości fizycznej, jak i wirtualnej. W modernistycznej wizji miasta kontinua czasoprzestrzenne obejmujące absolutne jakości były a priori preferowane w stosunku do myślenia o mieście jako zbiorze różnych obszarów, sieci relacji i przepływów, które łączą się, łączą lub rozdzielają. Czasy zaawansowanych technologii komunikacyjnych stawiają pytanie o ontologiczny status miasta, w którym ideałem stała się niezależność i indywidualizm w kontaktach międzyludzkich wraz z mechanizmami utraty tożsamości symbolizowanymi przez usunięcie relacji społecznych z kontekstu przestrzeni.

Artykuł przedstawia analizę zmian zarówno w przestrzeni miejskiej, jak i w świadomości społecznej mieszkańców śląskiego miasta Tychy. Autorzy odwołują się do badań empirycznych przeprowadzonych w latach 80. i 90. XX wieku oraz na początku drugiej dekady XXI wieku. Tychy były postrzegane jako miasto bez perspektyw na przyszłość, ale po procesach transformacji stały się dostępną i atrakcyjną przestrzenią miejską.

W artykule przedstawiono konkretny przykład przydatności metod organizowania społeczności lokalnej w rewitalizacji zdegradowanej dzielnicy miasta. Zagadnienie rewitalizacji należy do priorytetów polityki spójności terytorialnej i społecznej realizowanej przy wsparciu funduszy europejskich w obecnej perspektywie finansowej Unii Europejskiej. Rewitalizacja rozumiana jest jako wyprowadzenie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez realizację kompleksowych i zintegrowanych programów społecznych, gospodarczych i przestrzennych. W rzeczywistości zyskała ona solidne podstawy prawne dzięki przyjętej niedawno przez Sejm RP ustawie z dnia 23 lipca 2015 r. o rewitalizacji (Dz.U. 2015, poz. 1777). Celem artykułu jest wskazanie, jak w programach rewitalizacji budować i wykorzystywać potencjał lokalnej społeczności. Autorzy nie ograniczają się do ogólnych wytycznych, ale odwołują się również do praktycznych doświadczeń zebranych dzięki projektom społecznym realizowanym w Lipinach.

Celem artykułu jest analiza potencjału zaangażowania obywatelskiego zorientowanego na poprawę jakości życia w społecznościach lokalnych, jaki rozwija się w toku procedowania budżetu partycypacyjnego we Wrocławiu. Zaangażowanie obywatelskie rozumiane jest jako przejaw zasady partycypacji mieszkańców, czyli ich zaangażowania w proces definiowania potrzeb, wyrażania interesów i mobilizowania zasobów w społecznościach lokalnych w celu zaspokojenia tych potrzeb. Kreowanie jakości życia w społeczności lokalnej definiowane jest jako możliwość zaspokajania potrzeb w sferze publicznej miasta. Pomimo przedstawionych w artykule słabości budżetów partycypacyjnych, procedury te stały się interesującym laboratorium zaangażowania obywatelskiego. Na użytek artykułu budżety partycypacyjne uosabiają również główne hasło tomu „Miasto w budowie”, ponieważ efektem budżetów partycypacyjnych jest ewolucja formy przestrzennej miasta, a także miejskiej przestrzeni społecznej, na którą składają się krzyżujące się interesy różnych grup społecznych. Podstawą empiryczną artykułu są dane pozyskane z Diagnozy Społecznej Wrocławia opisujące zaangażowanie obywatelskie mieszkańców. Drugim źródłem materiałów wykorzystanych do analizy danych wtórnych są oficjalne dokumenty wydziału zarządzającego budżetem partycypacyjnym w imieniu Rady Miejskiej Wrocławia.

Głównym problemem artykułu jest identyfikacja mieszkańców z miastem. Podstawę teoretyczną stanowią kulturoznawcze zagadnienia wartości przestrzeni wyrażone przez Floriana Znanieckiego oraz koncepcje przestrzeni społecznej i tożsamości miejskiej autorstwa Aleksandra Wallisa. Ponadto wykorzystano współczesną teorię tożsamości Gordona Mathewsa, rozróżnienie tożsamości i identyfikacji Ewy Rewers oraz koncepcję poczucia miejsca Davida Hummona. Empirycznym punktem odniesienia są badania ilościowe przeprowadzone w Gdańsku, Gliwicach i Wrocławiu w 2015 roku. Analiza wskazuje na wysoki poziom zadowolenia z życia w mieście i nieco niższy poziom identyfikacji z miastem i jego mieszkańcami. Wiek respondentów wpływa na identyfikację z mieszkańcami miasta - starsi częściej identyfikują się z innymi mieszkańcami. Niezależnie od wieku respondentów, współczesnych zmian, jakie zachodzą w miastach, a także w procesie konstruowania indywidualnego „ja”, miasto nadal jest bardzo ważną przestrzenią identyfikacji dla jego mieszkańców.

Kryzys gospodarczy, który spowodował zmniejszenie budżetów samorządów lokalnych, przyspieszył reformy organizacji terytorialnej w wielu krajach europejskich. Reformy te miały na celu nie tylko ograniczenie wydatków i uproszczenie struktur, ale także uczynienie z samorządów motoru wzrostu gospodarczego. W polskich warunkach rzadko mówimy o reformach samorządowych w kontekście przezwyciężania skutków kryzysu. Od czasu reformy regionalnej z 1999 r. nie widać głębszej i odważniejszej reformy samorządu terytorialnego, co jest szczególnie widoczne w nieobecności metropolii w strukturze jednostek terytorialnych. Znaczenie obszarów metropolitalnych i konsekwentne zarządzanie nimi dostrzeżono dopiero niedawno, czego wyrazem jest obowiązująca od 1 stycznia 2016 r. ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym. Odpowiedzią na wyzwania dużych aglomeracji miejskich miały być Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT), których realizacja nie wydaje się jednak optymistyczna z uwagi na deficyt kapitału społecznego polskich elit władzy. W chwili obecnej możemy zatem mówić o warunkach metropolizacji bez metropolii. Ten stan rzeczy raczej nie ulegnie szybkiej zmianie za sprawą przygotowywanego kolejnego projektu „ustawy metropolitalnej”, który pojawił się w toku kampanii wyborczej poprzedzającej wybory parlamentarne pod koniec października 2015 roku.

Celem artykułu jest przedstawienie wybranych problemów metodologii badań sondażowych służących rozpoznaniu opinii społeczności gminnych. Opierając się na tradycjach polskiej socjologii badania opinii mieszkańców o warunkach życia, ich oczekiwaniach i ocenach władz gminnych autor stara się odpowiedzieć na pytania metodologiczne: jak dobierać próby badawcze, organizować badania terenowe; czy badania CATI mogą zastąpić wywiady bezpośrednie; dlaczego technika CATI jest coraz bardziej popularna; jak zrównoważyć koszty badań z poziomem błędów pomiaru? Druga część artykułu przedstawia przyczyny zmian w stosowaniu badań opinii publicznej w Polsce wynikające z ewolucji struktur i zasad wyboru władz samorządowych. Liderzy miast i gmin zbudowali nowe struktury i sieci zarządzania warunkami życia mieszkańców. Zarządzanie ich personelem i procedury instytucjonalne znajdują się pod presją służb państwowych i silnych grup interesu. Opinia publiczna jest w trakcie profilowania mieszkańców do grup społecznych za pośrednictwem stowarzyszeń pozarządowych. Stają się oni jedną z grup interesu, która przyjmuje rolę konsultantów i reprezentantów mieszkańców. Ogranicza to rolę szerokich badań opinii publicznej. Obecnie lokalne badania opinii mieszkańców tracą funkcje informacyjno-konsultacyjne (bardziej autentyczne są nowe ruchy miejskie). Badania sondażowe są coraz częściej formą rytualnej komunikacji ze społecznościami i wspierają czysto formalnie status i decyzje jednostek władzy obywatelskiej.

Na początku XXI wieku kwestia dyskryminacji stała się przedmiotem polityki publicznej. Oparta na dwóch różnych logikach: represyjnej i prewencyjnej, polityka równego traktowania miała stać się jednym z podstawowych narzędzi realizacji ideału „rzeczywistej” równości i sprawiedliwości społecznej. Niemniej jednak, pomimo mobilizacji instytucji państwowych i wysiłków innych organizacji, wdrażanie polityki niedyskryminacji pozostaje najeżone trudnościami. Przekształcenie litery prawa w rzeczywiste zmiany stanowi poważny problem dla francuskich samorządów lokalnych. Również nauki społeczne napotykają podobne trudności, szczególnie z metodologicznego i epistemicznego punktu widzenia; miasto Grenoble może służyć jako jedno z takich studiów przypadku. W artykule omówiono wyniki badań przeprowadzonych przez socjologów i politologów z Uniwersytetu Grenoble Alpes. Głównym tematem badań była złożoność zjawiska i doświadczenia dyskryminacji, a także funkcjonowanie Polityki Miejskiej, która jest postrzegana we Francji jako polityczna odpowiedź na kwestię rosnących nierówności społecznych i ekonomicznych w tzw. trudnych dzielnicach. Przykład Grenoble wnosi wiele wniosków, które mogą posłużyć jako podstawa do ogólnej refleksji nad spójnością i skutecznością wdrażanych polityk, a także ich faktycznym wpływem na niwelowanie nierówności wśród mieszkańców
przestrzeni miejskich.

Celem artykułu jest przedstawienie zmian w podejściu do reformy samorządu terytorialnego w Wielkiej Brytanii, w przypadku której od 1997 r., a więc po przejęciu władzy przez Partię Pracy, można zaobserwować wzmocnienie pozycji poszczególnych regionów Zjednoczonego Królestwa, id est Walii, Szkocji i Irlandii Północnej. Paradoksalnie do dewolucji nie doszło w Anglii, która nie posiada własnego rządu i parlamentu. Odpowiedzią konserwatywno-liberalno-demokratycznej koalicji na tę sytuację jest bez wątpienia propozycja wzmocnienia kompetencji i uprawnień angielskich miast. Taka polityka jest bez wątpienia przykładem szerszej zmiany we współczesnym dyskursie politycznym, który dostrzega coraz większą rolę odgrywaną nie tylko, choć nadal, przez regiony, ale także przez miasta. Celem artykułu jest przybliżenie czytelnikowi tych zmian na przykładzie Wielkiej Brytanii, gdzie globalne tendencje do wzmacniania roli miast, których przykładami są takie inicjatywy jak United Cities and Local Governments, International Council for Local Environmental Initiatives czy C40 nabierają realnych, instytucjonalnych, wpisanych w konkretną tradycję polityczną i narodową kształtów.

Wykorzystując jako pretekst propozycje projektowe rozwoju urbanistycznego kampusu Uniwersytetu Śląskiego, wykonane przez studentów drugiego roku programu Master of Architecture na Uniwersytecie w Plymouth w roku akademickim 2014-10151, rozdział bada możliwości i warunki istnienia specjalnych terytoriów miejskich, wyłączonych z logiki krótkoterminowego zysku. Tego typu terytoria istnieją / mogą istnieć w oparciu o różne systemy wartości, a cel ich istnienia i rozwoju powinien być zdefiniowany w oparciu o logikę wykraczającą poza zysk finansowy indywidualnych lub zbiorowych aktorów. Rozdział koncentruje się na możliwościach zaistnienia przestrzeni miejskich umożliwiających eksperymenty społeczne, pozwalające na testowanie postkapitalistycznej przyszłości w kontekście współczesnego polskiego kampusu uniwersyteckiego.