Strona redakcyjna

Spis treści

Omówienie zawartości numeru

TYPOLOGICAL STYLIZATION OF COMMEDIA DELL’ARTE IN MARRIAGE AND THE INSPECTOR GENERAL BY NIKOLAI GOGOL

Summary

The analysis of Nikolai Gogol’s plays in comparison with сommedia dell’аrte has been carried out in this paper, which provides the way to see comedies in a new aspect. Commedia dell’аrte is not a realistic kind of dramatic art, because it displays life in the game form. Therefore in comparison with comedies it is possible to see the nature of game in Marriage and The Inspector General, where through game the reality of life in deformation is observed. Gogol’s play Marriage typologically is a stylization of сommedia dell’аrte, because each person in the play can be identified with corresponding prototype in the Italian comedy, which Gogol originally transformed in his plays. In comedy The Inspector General it is possible to ascertain similarity of separate characters to specific representatives of XVIth Century Italian northern group of masks — Arlecchino, Brigella, Pantalone. Gogol’s comedies echo the structure, contents and comic devices of Commedia dell’Arte.

TYPOLOGICZNA STYLIZACJA KOMEDII DELL’ARTE W SZTUKACH GOGOLA OŻENEK I REWIZOR

Streszczenie

W artykule przeprowadzona została analiza zestawiająca sztuki Gogola (Ożenek, Rewizor) z zasadami komedii dell’arte, co ukazuje te utwory w odmiennym niż dotąd świetle. Komedia dell’arte jest rodzajem dramatu nierealistycznego, jako że przedstawia życie w postaci gry — analiza sztuk Gogola z tej perspektywy pozwala ujawnić grę jako najistotniejszą zasadę tych utworów. Za pośrednictwem gry ujawnione są tu zdeformowane prawdy o życiu. Ożenek można potraktować jako rodzaj stylizacji na komedię dell’arte, jako że każdą z postaci tej sztuki można zestawić z prototypową maską włoskiej komedii, która u Gogola pojawia się w pewnego rodzaju transformacji. W Rewizorze można dostrzec natomiast cechy wspólne z konkretnymi przedstawicielami północnych masek ludowej komedii XVI wieku — przede wszystkim z postaciami Arlekina, Brigello, Pantalone. Echa komedii dell’arte można dostrzec w strukturze, semantyce oraz sposobie wykorzystania chwytów komicznych w obu sztukach Gogola.

GOGOL AND CAT

Summary

Long before Fiodor Dostojevski Nikolai Gogol had been reflecting on the destructive ef-fect of murder on the murderer’s mind. As a child of five he killed a homeless cat and could not help thinking and speaking about that event further on. By this he should have tried to change the pattern of his destiny, to re-arrange his life, which started in rather barbarous surrounding ruled by primitive instincts and ignorant fears. He longed for another, humane and enlightened social environment in which an individual would live in the current of his-tory and culture, willingly shouldering responsibility for the world’s harmony, being aware that other living creatures could not be regarded as food supplies or enemies but as friends and teachers.

GOGOL I KOT

Streszczenie

Na długo przed Dostojewskim Gogol rozmyślał o tym, jak zabójstwo wpływa na psychikę zabójcy. Opowiadając o przestępstwie dokonanym w wieku pięciu lat — o zabiciu kota — najpewniej usiłuje przeformułować paradygmat swoich relacji ze światem, wyjść z rzeczywistości ciemnego środowiska otaczającego go w dzieciństwie, rzeczywistości -rodziny, w której prymitywne instynkty sąsiadowały z lękami zrodzonymi przez niewiedzę, i przejść do rzeczywistości oświeconego Zachodu, gdzie człowiek żyje w strumieniu historii i kultury, dobrowolnie przyjmując odpowiedzialność za utrwalenie harmonii wszystkiego, co istnieje, w której zwierzęta są nie tylko pożywieniem lub wrogiem, lecz stają się też nauczycielami. 

THE THEME SHUKSHIN AND GOGOL IN THE RECENT YEARS RESEARCHES(TO THE INTERPRETATION OF THE STORY ZABUKSOVAL)

Summary

The theme “Shukshin and Gogol” has already had to some extent a fruitful tradition. The appearance of an encyclopedia-reference book V. Shukshin’s Work has become a result of many years’ investigations. There is an article in it named Gogol which is dedicated to this problem. A special place in this work is devoted to the interpretation of Shukshin’s definite literary productions which are connected with the Gogol’s text. Shukshin’s works have something in common in a concealed or direct way with Gogol’s creative work. Shukshin regularly appealed to Gogol’s images-symbols of “fast ride,” “an inspector,” “a dead and live soul’,” “the devil” and others. There is a review of the recent years researches dedicated to this theme.

TEMAT SZUKSZYN I GOGOL W BADANIACH OSTATNICH LAT(PRZYCZYNEK DO INTERPRETACJI OPOWIADANIA ЗАБУКСОВАЛ)

Streszczenie

Gogol od dzieciństwa odgrywał szczególną rolę w życiu Wasilija Szukszyna. Wystarczy wspomnieć, że tak brzmiało dziecięce przezwisko przyszłego pisarza. Proces twórczego opracowania artystycznego świata rosyjskiego klasyka przebiegał od prostego „przyswa-jania” obrazów, symboli, motywów i fabularnych kolizji we wczesnej twórczości prozaika do reinterpretacji zarówno samej twórczości Gogola, jak i pokonania zastanych poglądów dotyczących roli i miejsca klasyka w historii literatury rosyjskiej. Dla Szukszyna świat Gogola nie jest światem „odbicia” (punkt widzenia dominujący w tradycyjnej praktyce in-terpretacyjnej lat 50. i 60. XX wieku), lecz świat „przetworzenia” rzeczywistości. Wszystkie te procesy znajdują odzwierciedlenie w opowiadaniu Забуксовал.

RECEPTION OF THE GOGOL’S WORKS IN THE MODERN LATVIAN LITERATURE

Summary

The article is devoted to the reception of Gogol’s works in the modern Latvian literature. The author of the article examines the collection of short stories The Seller of Pornographic Cards by the contemporary Latvian writer J. Einfelds. The collection offers a daring interpretation of the classical image of ‘small man’. The protagonist of the short story Mārtiņa Kreicberga vienīgā is associated in the consciousness of the writer with Akaky Akakievich Bashmachkin . The ‘small man’ of Einfelds has social characteristics, but is placed by the author-postmodernist into the erotic context. The author of the collection Erotic Novelettes and Naughty Stories creates the grotesque or parody in the post-modern manner, which excludes the possibility of interpretation of the ‘small man’ theme from the humanistic point of view.

RECEPCJA TWÓRCZOŚCI NIKOŁAJA GOGOLA WE WSPÓŁCZESNEJ LITERATURZE ŁOTEWSKIEJ

Streszczenie

Artykuł poświęcony jest recepcji twórczości Nikołaja Gogola we współczesnej literaturze łotewskiej. Przedmiotem analizy jest zbiór opowiadań współczesnego pisarza łotewskiego Janisa Einfeldsa Sprzedawca pornograficznych kartek pocztowych, w którym mamy do czynienia z dość radykalną reinterpretacją klasycznego obrazu „małego człowieka”. Bohater opowiadania Mārtiņa Kreicberga vienīgā kojarzony jest przez autora z Akakiuszem Kamaszkinem. „Mały człowiek” Einfeldsa posiada wyraźną charakterystykę społeczną, jednak postmodernistyczny autor sytuuje go w kontekście erotycznym. Autor zbioru no-szącego podtytuł Erotyczne nowele i zbereźne historie stworzył utwory groteskowe, napisał parodię w duchu postmodernizmu, co wyklucza możliwość interpretacji podjętego przez niego tematu „małego człowieka” w humanistycznym kluczu.

The conceptual bases of the central fictional images-concepts and their associative potential
are revealed in the article on the comparative basis. Special attention is paid to the specifics
of the associative and semantic zones of the concepts. The associative sphere is formed
and analyzed on the basis of the data received from the associative experiment, conducted
in the group of Master program students-linguists of the Department of Slavistics in the
University of Latvia. The experiment revealed broad specter of individual associations,
personal meanings, which accompany the central images-concepts and their semantic
similarities and differences.

ABOUT ONE OF THE VARIANTS OF STAGING GOGOL’S REVIZOR Summary

The production of the play The Government Inspector (Revizor) by Vsevolod Meyerhold is one of the most original theatrical interpretation of a Gogol’s work. Special attention of the audience and critics to the performance, which opening night was on the 9th of December 1926, can be explained by the interest towards the innovative approach of the director, as well as by the desire to solve the problem about the degree of conformity between the interpretation and Gogol’s intentions. Specifics of perception of a Meyerhold’s production by the contemporaries are seen not only through the notes of the disputes or numerous reviews, also through the responses found in personal letters. The article examines the letters written by a young poet Nikolay Gronskij to Marina Cvetaeva. The discussed letters reflect the point of view of one of the representatives of a young generation of the Russian emigration. 

O PEWNEJ INSCENIZACJI REWIZORA NIKOŁAJA GOGOLA

Streszczenie

Rewizor wystawiony przez Wsiewołoda Meyerholda w roku 1926 do dziś stanowi jedną z najbardziej oryginalnych realizacji utworu Gogola. Zainteresowanie widzów i krytyków wiąże się zarówno z nowatorskimi decyzjami reżysera, jak i próbą interpretacji zbieżności i odmienności jego interpretacji z zamysłem Gogola. Specyfikę tych reakcji ujawniają nie tylko materiały dyskusji i liczne recenzje, lecz także opinie zawarte w prywatnej ko-respondencji. W artykule zaprezentowane zostały poglądy młodego pokolenia rosyjskich emigrantów, których przedstawicielem jest poeta Nikołaj Gronski dzielący się uwagami na temat spektaklu w listach do Mariny Cwietajewej.

GIALLI GOGOL, TOLSTOY, CHEKHOV, MAUPASSANT, ETC.

Summary

The article considers film adaptations in the terms of spectatorial regime, which enables the bifurcation of two impressions — literary and cinematic ones. It suggests that there are certain genres of films, which due to their “attraction” (in the terms of Tom Gunning) features and conventions of production, distribution and consumption block or at least significantly limit the very possibility of bifurcation. The giallo movies of Mario Bava explicitly (paratextually) claiming their relation to Gogol, Tolstoy, and other rather virtual authors are the examples of thus understood limited or blocked bifurcation.

GIALLI GOGOL, TOŁSTOJ, CZECHOW, MAUPASANT ITD.

Streszczenie

Zazwyczaj problem ekranizacji sytuowany jest w ramach porównawczej narratologii, zaś efektem analizy okazuje się stwierdzenie większego lub mniejszego podobieństwa/rozbieżności strategii kreowania znaczenia. W niniejszym artykule ekranizacja traktowana jest jako szczególny typ lub też strategia odbioru, w procesie którego zachodzi bifurkacja dwóch rodzajów wywierania wrażenia na odbiorcy — literackiego i filmowego. W centrum uwagi autorki znajdują się filmy Mario Bavy traktowane jako przykład gatunku giallo, który na skutek zastosowanych w nim „atrakcyjnych” (termin Toma Gunninga) chwytów i konwencji produkcyjnych oraz w zakresie dystrybucji i odbioru, nakłada ograniczenia na formułę ekranizacji i faktycznie doprowadza do jej zablokowania.

TARAS BULBA: LONGING FOR EPOS (ON THE PROBLEM OF THE RECEPTION OF “PERIOD HISTORICAL MOVIE”)

Summary

In 1923 “the future of the period historical movie”, according to Victor Shklovsky, was doubt-ful. However, 87 years have passed and the “wealth of costumes and modes” appeared to be inexhaustible. “Historical movie” keeps living and rising customary interest of audience. The point is: what is it an unprofessional cinemagoer wants to see in historical movies and are his expectations satisfied by every new historical block-buster? Having analyzed the reviews on Vladimir Bortko’s film Taras Bulba placed on several internet-forums I have concluded the following: unprofessional audience needs exactly that sort of films, as they provide it with such version of historical events that is complimentary to a certain archetypical notion of epos, epical narration. I dare to presume that it is longing for epos that makes people see “historical movie”. The history of the world literature proves that this longing is indicative of the periods when a nation seeks for unity and a new national idea.

Daria Newska

TARAS BULBA — TĘSKNOTA ZA EPOSEM (Z ZAGADNIEŃ RECEPCJI „KOSTIUMOWEGO FILMU HISTORYCZNEGO”)

Streszczenie

W roku 1923 Wiktor Szkłowski wyraził wątpliwość „co do przyszłości kostiumowego filmu historycznego”. Po 87 latach okazało się, że „bogactwo kostiumów i sposobów życia” jest niewyczerpane. Obraz historyczny istnieje nadal i wywołuje niesłabnące zainteresowanie. Pytanie tylko, co konkretnie chce dostrzec nieprofesjonalny widz w kinie historycznym i czy jego oczekiwania są zaspokojone za każdym razem, ilekroć na ekranach kin pojawia się ko-lejny blockbuster. Przeanalizowawszy reakcje widzów na film Władimira Bojko Taras Bulba, autorka dochodzi do wniosku, że nieprofesjonalny widz oczekuje takiego kina, w którym wyobrażenie o przekazywanych wydarzeniach odpowiada archetypicznym wyobrażeniom o eposie i epickości. Tego rodzaju „tęsknota do eposu” pojawia się w okresach scalania się poczucia narodowego i kształtowania się nowej idei narodowej.

Julia Gliwińska-Kotynia — Boris Reitschuster: Ruski ekstrem. Jak nauczy­łem się kochać Moskwę. Przeł. S. Miłkowska. Warszawa: Carta Blanca 2010

Iwona Krycka-Michnowska — Ewa Komisaruk: Od milczenia do zamilknię­cia. Rosyjska proza kobieca na początku XX wieku. Wybrane aspekty. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2009 .

Justyna Woszczyk — Tadeusz Pacholczyk: Wybrane zagadnienia współczes-nej glottodydaktyki. Poznań: UAM 2010 

Anna Toczyńska — Sesja Naukowa A.P. Czechow: w 150­lecie urodzin