Prezentowany tom 19 czasopisma „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” jest ostatnim, jaki ukazuje w formule półrocznika (od kolejnego tomu będzie to kwartalnik). W bieżącym numerze drukujemy wspomnienie o Profesorze Andrzeju Chodubskim autorstwa Jana Iwanka. Artykuł Profesora Chodubskiego drukowaliśmy  w tomie 17.

Jak zawsze,  teksty szeregowane są tematycznie w działach: Teoria polityki i myśl polityczna: Z. Kantyka: Między teorią a praktyką – podejście fronetyczne we współczesnej politologii; T. Słupik: Narodziny demokracji w Grecji klasycznej w czasach reform Klejstenesa i Peryklesa; A. Turoń-Kowalska: „Człowiek” w postnowożytnym świecie. Koncepcja humanizmu w myśli Tomasza Manna; A. Kałabunowska: Niemiecki ruch identytarystów – próba klasyfikacji ideologicznej; Systemy polityczne: J. Iwanek: Spanish government as lawmaker; A. Siostrzonek-Sergiel: Wolność religii a wymóg obywatelstwa polskiego członków wyznaniowej gminy żydowskiej; D. Słupik: Ustawy zasadnicze Wenezueli, Boliwii i Ekwadoru jako element rewolucji boliwariańskiej w Ameryce Łacińskiej; Stosunki międzynarodowe: K. Czornik: Bahrain as area of Saudi-Iranian rivalry in the second decade of XXI century; Polityka społeczna: N. Stępień-Lampa: The main changes in the school system in the years 1998—2016 and their political context; Komunikowanie społeczne i polityczne: D. Krawczyk: Oczekiwania pracodawców wobec dziennikarzy na podstawie analizy ofert rekrutacyjnych; R. Klepka: Rywalizacja o fotel prezydencki: obraz głównych kandydatów w kampanii wyborczej 2015 roku w „Wiadomościach” TVP1; M. Sęk-Iwanek: Obrazy wojny w powieści graficznej.

Abstrakt: Między teorią a praktyką — Podejście fronetyczne we współczesnej politologii

Zjawisko odizolowania wiedzy naukowej od problemów realnego życia, zwłaszcza w naukach społecznych, jest czymś co skłania do pytania o sens badań i poszukiwań naukowych. Zarówno ‘czysta’ akademickość i abstrakcyjność, jak i wąski pragmatyzm nastawiony na techniczne sposoby zdobywania i sprawowania władzy, negatywnie wpływają na poszukiwanie prawdy. W obu wariantach konsekwencją jest oderwanie się od realnych problemów społecznych, brak zainteresowania rozwojem realnych mechanizmów demokracji i związanych z nią podstawowych ideałów: wolności, równości i sprawiedliwości. Dominacja badań zorientowanych na teorię (theory-driven research) lub metodologię (metod-driven research) nad badaniami nastawionymi na rozwiązywanie rzeczywistych problemów (problem-driven research) powoduje, że naukowe badania społeczne są zbyt oderwane od realnego świata.

Słowa kluczowe: podejście fronetyczne, badania zorientowane na teorię, badania zorientowane na metodologię, rzeczywiste rozwiązywanie problemów

Abstract: Between theory and practice — the phronetic approach in contemporary political science

The disconnect between scientific knowledge and real-life issues, especially in social sciences, encourages one to reflect on the question of purposefulness of research and scientific investigation. Both “pure” academicism and abstract thinking, as well as narrow pragmatism oriented towards technical ways of gaining and exercising power, adversely affect the endeavour to unveil the truth. In both of the aforesaid scenarios the major ramification is detachment from real social issues, being uninterested in actual workings of democracy and basic ideals associated with it, such as: freedom, equality, and justice. The dominance of theory-driven or method-driven research over problem-driven research causes that scientific social research is too detached from the real world.

Key words: phronetic approach, theory-driven research, method-driven research, problem-driven research

Abstrakt: Narodziny demokracji w Grecji klasycznej w czasach reform Klejstenesa i Peryklesa

Autor artykułu koncentruje się na fundamentalnym problemie, z jakim historycy idei zmagają się od przynajmniej stu lat — tzn. jakie przyczyny sprawiły, że w Grecji, a konkretnie w Atenach, narodziła się demokracja. Oczywiście autor nie ma ambicji odpowiedzieć wyczerpująco na tak sformułowane pytanie. Jest to tylko wprowadzenie do dyskusji. Skromna próba zmierzenia się z problemem, którym filozofowie polityki interesują się od ponad dwóch tysiącleci.

Słowa klucze: polityka, demokracja, polis, Perykles, Klejstenes.

Abstract: The birth of democracy in classical Greece in the days of the reforms of Klejstenes and Pericles

Author of this article concentrates on fundamental problem, the historians have been trying to cope with for many years. That means: what caused that democracy had been born in Greece, specifically in Athens. Of course the author has no ambitions to answer exhaustively all these questions. This is only introduction to discussion. The humble attempt to face the problem, the philosophy has been facing for over 2500 years.

Abstrakt: „Człowiek” w postnowożytnym świecie Koncepcja humanizmu w myśli Tomasza Manna

Kultura i cywilizacja europejska jest obecnie nadal kontynuacją oświeceniowej tradycji, która pozostawiła za sobą, często je negując, reguły wywiedzione z porządku sokratejsko-chrześcijańskiego. Opierała się ona głównie na porzuceniu wartości absolutnych, transcendentnych, zasad dobra i zła, które determinowały człowieka w sposób niepodważalny. Humanizm oznaczał, że w centrum zainteresowania stał człowiek — odrzucono koncepcje, które przypisywały mu przyrodzone „inwalidztwo”. Autonomia człowieka oraz relatywizm wartości jednak sprawiły, że doszło do samonegacji dziedzictwa oświeceniowego. Świat stanął w obliczu dwudziestowiecznej totalitarnej cywilizacji europejskiej. Tomasz Mann — niemiecki intelektualista — dokonał analizy koncepcji humanizmu. Z jednej strony wskazał słabość jej idei, gdyż humanizm właśnie zezwolił na narodziny monstrualnych ideologii, których urzeczywistnienie przejawia się eksterminacją w obozach zagłady. Z drugiej strony wskazał na wagę i ważność tych idei, których porzucić bezwzględnie nie można, by nie uśmiercić idei człowieczeństwa w ogóle. W swojej koncepcji próbuje on zbudować „most” pomiędzy starym i potrzebą powrotu do nowego humanizmu. Mimo stulecia, jakie dzieli nas od tragedii, która zaistniała w humanistycznej Europie, dzisiejsza kondycja kultury i nacjonalistyczne nastroje, powracające na scenę polityczną Europy mogą budzić niepokój. Warto podjąć ponownie refleksję nad problemami i historią idei humanizmu.

Słowa klucze: Tomasz Mann, humanizm, kultura i cywilizacja europejska, kryzys kultury europejskiej

Abstract: A “human being” in the postmodern Word. The concept of humanism in the thought of Thomas Mann

European culture and civilisation are currently an ongoing continuation of Enlightenment tradition which left the rules derived from the Socratic-Christian order behind, often negating them. They put its foundation often in abandoning the absolute, transcendent values, principles of good and evil that determined a human being indisputably. Humanism placed a human being in the centre of interest — all concepts that attributed inherent „disablement” to him were rejected. Though, autonomy of a human being and relativism of values caused self‑negation of the Enlightenment legacy. The world faced the totalitarian European civilisation of 20th century. Thomas Mann — a German intellectual — carried out an analysis of the concept of humanism. On the one hand he indicated the weakness of the idea because humanism enabled monstrous ideologies to emerge, the realisation of which takes the form of extermination in the death camps. On the other hand, however, he underlined the significance of those ideas, pointing out that they cannot be absolutely abandoned so that the idea of humanity wouldn’t be destroyed completely. In his concept he tries to build a “bridge” between the old and the need for the return to the new humanism. Despite a century that separates us from the tragedy that took place in the humanistic Europe, current condition of culture and nationalist feeling reappearing on the European political scene may raise anxiety. It’s worth taking up the reflection on the problems and the history of the idea of humanism.

Key words: Thomas Mann, humanism, European culture and civilisation, crisis of European culture

Abstrakt: Niemiecki ruch identytarystów — próba klasyfikacji ideologicznej

Celem postawionym w artykule jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi profilu ruchu niemieckich identytarystów oraz próba jego ideologicznej oraz politologicznej klasyfikacji. Autorka rozważa możliwość umiejscowienia identytaryzmu na politycznym spektrum prawica — lewica, a także przedstawia korzenie ideologiczne ruchu w prądzie myślowym Nowej Prawicy. Następnie prezentuje genezę, metody działalności oraz rys ideologiczny niemieckiego odłamu identytarystów i próbuje wytłumaczyć popularność ruchu w tym kraju.

Słowa kluczowe: niemiecki ruch identytarystów, lewica, prawica, ideologia

Abstract: The Identitarians in Germany — an attempt at an ideological classification

The article aims at presenting the ideological profile of the identitarian movement in Germany. It starts with a general overview of the issues with the classification of the identity movements in the classical political spectrum of left and right and then presents the origins of the identitarian ideology in the New Right. Finally, authoress describes in details the origins, tactics and ideological core of the German section of the movement, trying to explain its popularity in this country.

Abstract: Spanish government as lawmaker

The article presents constitutional law analysis of the Spanish government’s role in the lawmaking process. The government’s capacities in the following scopes are described: the initiation of legislative procedure, participation in the approval procedure (monarchical sanction), and the right to enact statutory legislative acts and regulatory (executive) acts. The role of the Council of State was depicted as an advisory body to the government in the lawmaking process, and the legal possibilities to initiate preventive and subsequent review by the Constitutional Tribunal.

Key words: Spain, government, legislative process

Abstrakt: Rząd hiszpański jako prawodawca

W publikacji dokonano analizy prawnokonstytucyjnej roli rządu hiszpańskiego w procesie stanowienia prawa. Przedstawiono możliwości rządu w inicjowaniu procedury legislacyjnej, udział w postępowaniu zatwierdzającym (sankcja monarsza), prawo stanowienia aktów prawnych z mocą ustaw i aktów reglamentacyjnych (wykonawczych). Wskazano rolę Rady Stanu jako organu konsultacyjnego rządu w procesie prawotwórczym, a także prawne możliwości inicjowania kontroli prewencyjnej i następczej przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Abstrakt: Wolność religii a wymóg obywatelstwa polskiego członków wyznaniowej gminy żydowskiej

W prezentowanym opracowaniu przedstawiono zagadnienie zgodności z Konstytucją RP przepisów ustawy z dnia 20 lutego 1997 roku o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, która wprowadza wymóg posiadania obywatelstwa polskiego dla członków gminy żydowskiej. Zdaniem autorki, która powołuje się w tym przedmiocie na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, zapisy omawianej ustawy naruszają przede wszystkim zasadę wolności sumienia i religii, dyskryminując społeczność wyznania mojżeszowego. Krytyce poddano również zapisy ustaw religijnych, które wprowadzają warunek posiadania obywatelstwa polskiego dla osób chcących piastować niektóre stanowiska i urzędy duchowne, jak też korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego w niektórych związkach wyznaniowych.

Słowa kluczowe: wolność religii, wolność sumienia i wyznania, obywatelstwo polskie, członek gminy żydowskiej

Abstract: Freedom of religion and the requirement of Polish citizenship to members of the Jewish community

The following paper presents the issue of compliance with the Constitution of the Republic of Poland, the Act of 20 February 1997. Relation of the State to the Jewish communities in the Polish Republic, which introduces a requirement to have Polish citizenship for members of the Jewish community. According to the author, who refers in this regard to the position of the Constitutional Tribunal, the provisions of the law in question violate primarily the principle of freedom of conscience and religion, discriminating against the Jewish faith community. Critique were also records of another acts, which introduce the condition of Polish citizenship for people who want to hold some positions of the clergy, as well as the use of active and passive voting rights in some of the religious association.

Abstrakt: Ustawy zasadnicze Wenezueli, Boliwii i Ekwadoru jako element rewolucji boliwariańskiej w Ameryce Łacińskiej

Rozpoczęta w 1999 roku przez Hugona Cháveza rewolucja boliwariańska swoim zasięgiem oprócz Wenezueli objęła także Boliwię i Ekwador. Słuszność nazywania tego „rewolucją” dziś często podawana jest w wątpliwość.. Pewne jest jednak, iż skutecznym efektem tych działań są całkowicie nowe ustawy zasadnicze. Zarówno w samym procesie, jak i postanowieniach nowych Konstytucji można zauważyć pewne podobieństwa. Niniejszy artykuł jest próbą politologiczno-prawnej analizy procesu konstytucyjnego oraz postanowień nowych ustaw zasadniczych ze szczególnym uwzględnieniem tych podobieństw, związanych zazwyczaj z ideą rewolucji boliwariańskiej oraz z „socjalizmem XXI wieku”. Poruszona zostanie również kwestia zagadnień, które znalazły odzwierciedlenie w nowych Konstytucjach, i które dla każdego z tych trzech populistycznych przywódców, są elementami wyróżniającymi rewolucję boliwariańską w tych krajach.

Słowa kluczowe: rewolucja boliwariańska, Wenezuela, Boliwia, Ekwador, Konstytucja, Ameryka Łacińska

Abstract: The fundamental laws of Venezuela, Bolivia and Ecuador as an element of Bolivarian Revolution in Latin America

The Bolivarian Revolution started in 1999, by Hugo Chávez, extended to reach not only Venezuela but also Bolivia and Ecuador. Whether, what today is called “the revolution”, deserves its title is often being questioned. It is certain, though that a lasting result of those actions is a set of completely new fundamental laws. Some similarities can be found both in this process and in ratifications of new Constitutions. The following article is meant to be an attempt of political and legal analysis of constitutional process and of the ratifications of new fundamental laws. Special attention was given to those similarities which were usually connected with the idea of the Bolivarian Revolution and with the so‑called „Socialism of XXI century”. Furthermore, the issues which were reflected in new Constitutions and which for each of those three populist leaders, are the elements distinguishing the Bolivarian Revolution in those countries, will be discussed.

Abstract: Bahrain as the area of Saudi-Iranian rivalry in the second decade of the 21st century

Despite Bahrain’s small size, the country’s inner political and religious configuration of powers as well as its geopolitical layout make it an area of special interest. At the same time, the existence of the above circumstances contributes to the perception of Bahrain as a field of rivalry, or even a proxy war, as was the case during the Arab Spring of 2011, between two key actors in the Persian Gulf, Saudi Arabia and the Islamic Republic of Iran. One of the factors which influence the importance of Bahrain’s position in the region is the fact that for decades the country has been ruled by a more influential Sunni minority, whereas Shia Bahrainis, who constitute majority of the population, are permanently discriminated by the government in Manama. Other factors are Bahrain’s territorial closeness to Saudi Arabia’s Eastern Province, a strategic region rich in oil deposits, inhabited by Shiites, and its territorial closeness to Shia Iran, which supports Bahraini Shiites, who are thereby considered a threat to the integrity of the Kingdom of Saudi Arabia.

Key words: the Kingdom of Saudi Arabia, Bahrain, the United States, the Arab Spring, proxy war

Abstrakt: Bahrajn jako obszar rywalizacji saudyjsko‑irańskiej w drugiej dekadzie XXI wieku

Bahrajn, mimo iż jest państwem o niewielkich rozmiarach, to jednak ze względu na specyfikę wewnętrznego układu sił religijno‑politycznych oraz położenie geopolityczne stanowi obszar szczególnego zainteresowania, a nawet pole rywalizacji, czy też wojny zastępczej (proxy war) — jak w okresie Arabskiej Wiosny w 2011 roku — pomiędzy dwoma kluczowymi aktorami w subregionie Zatoki Perskiej — Arabią Saudyjską i Islamską Republiką Iranu. Wśród czynników, które w tej materii wpływają na ważkość Bahrajnu jest fakt, że państwem tym od dziesięcioleci rządzi sunnicka mniejszość, podczas gdy kraj w zdecydowanej większości zamieszkują szyici permanentnie dyskryminowani przez władze w Manamie. Drugi czynnik to bliskość terytorialna Arabii Saudyjskiej, której strategiczną, bogatą w zasoby złóż ropy naftowej Prowincję Wschodnią zamieszkują szyici, oraz Iranu wspierającego szyitów w Bahrajnie, którzy tym samym stanowią zagrożenie dla integralności terytorialnej Królestwa Arabii Saudyjskiej.

Abstract: The main changes in the school system in the years 1998—2016 and their political context

The article characterizes the main changes in the school system in the years 1998—2016 and their political context. The author focuses on the agenda of the reform which instituted junior secondary schools. It also concerns the new programme document which was released in 2008 (modernization of the school system reform). The last issue which the author focuses on is the school system reform carried out by the Law and Justice party. It involves abolishment of junior secondary schools, extension of the time of education in: primary school (up to 8 years), secondary school (up to 4 years), technical school (up to 5 years) and establishment of the first and second level of trade schools (instead of vocational schools).

Key words: the school system reform, junior secondary schools, political context of educational changes

Abstrakt: Główne zmiany w ustroju szkolnym w latach 1998—2016 i ich polityczny kontekst

W artykule scharakteryzowano najważniejsze zmiany w ustroju szkolnym dokonane w latach 1998—2016 oraz ich polityczny kontekst. Analizie poddano założenia reformy systemu oświaty, w wyniku której m.in. utworzono szkoły gimnazjalne. W dalszej części omówiono przyjęcie w 2008 roku nowej podstawy kształcenia ogólnego, co stanowiło korektę reformy z 1998 roku. Ostatnią kwestią przedstawioną w opracowaniu jest przeprowadzana przez Prawo i Sprawiedliwość zmiana ustroju szkolnego, a więc likwidacja szkół gimnazjalnych, wydłużenie nauki w szkole podstawowej (do 8 lat), liceum ogólnokształcącym (do 4 lat) i technikum (do 5 lat), a także utworzenie szkół branżowych I stopnia (w miejsce szkół zawodowych) oraz II stopnia.

Abstrakt: Oczekiwania pracodawców wobec dziennikarzy — na podstawie analizy ofert rekrutacyjnych

W artykule zaprezentowano wnioski z weryfikacji ogłoszeń zawierających oferty pracy dla dziennikarzy i redaktorów opublikowanych w 2016 roku. Wśród podstawowych oczekiwań pracodawców wymienić należy doświadczenie redakcyjne zapisane jako wymóg w 72% analizowanych anonsów. Kandydaci odpowiadając na propozycje podmiotów rynku medialnego, powinni także cechować się znajomością języków obcych (45%), umiejętnością obsługi komputerów i wykorzystania narzędzi internetowych (44%), a także wykształceniem wyższym lub średnim (30%). Większość wydawców pragnie pozyskać osoby o rozległej wiedzy, wyjątkowych zdolnościach komunikacyjnych i zamiłowaniu do pracy. Dyspozycyjność wraz z zaangażowaniem, kreatywnością i odpornością na stres ułatwić mogą znalezienie zatrudnienia w zawodzie, którego formuła wykonywania — wraz z postępem technologicznym — ulega stałym przekształceniom.

Słowa kluczowe: dziennikarstwo, praca w mediach, oczekiwania wobec reporterów, współczesne media

Abstract: Employers expectations towards journalists — based on the analysis of recruitment offers

This paper presents the conclusions from verification of job offer advertisements for journalists and editors, published in 2016. The main expectations of employers include experience as an editor, specified as a requirement in 72 percent of the analysed advertisements. Candidates replying to the offers of the media market should also know foreign languages (45 percent), have computer skills and be able to use Internet tools (44 percent), and be educated to a degree level or to a secondary school level (30 percent). Most publishers want to acquire individuals with vast knowledge, excellent communication skills and engaged in their jobs. Availability combined with engagement, creativity and resistance to stress may make finding a job in the profession, the practical formula of which is continuously transformed as a result of technological progress, easier.

Abstrakt: Rywalizacja o fotel prezydencki: obraz głównych kandydatów w kampanii wyborczej 2015 roku w „Wiadomościach” TVP1

We współczesnych demokracjach media pełnią kilka istotnych ról: informowanie wyborców o kandydatach i ich programach, tłumaczenie działań kandydatów i ich oponentów, kontrolowanie rządzących oraz mobilizacja polityczną wyborców. Szczególną rolę odgrywa tu telewizja, gdyż 81% respondentów wskazało, że głównym źródłem informacji na temat polityki są dla nich telewizyjne programy informacyjne. Artykuł przedstawia wyniki badań analizy zawartości „Wiadomości” TVP1 przed wyborami prezydenckimi w 2015 roku w Polsce. Celem badań była ocena, czy kampania relacjonowana była w sposób zrównoważony czy stronniczy. Analizie poddano widoczność medialną oraz wydźwięk newsów dotyczących dwóch głównych kandydatów.

Słowa kluczowe: stronniczość medialna, równowaga medialna, telewizyjne programy informacyjne, relacjonowanie wyborów prezydenckich, analiza zawartości

Abstract: The game of presidency: the image of the main candidates in the election campaign 2015 in “Wiadomości” TVP1

In contemporary democratic state there is expected the mass media to serve several roles: informing voters about the candidates and their ideas, interpreting actions of candidates and their opponents, controlling those in power and mobilizing voters politically. The television is still very important source of political information. 81% of respondents indicated that TV news programs are the main source of political news. The article presents the results of media content analysis of „Wiadomości” TVP1 before presidential election in 2015 in Poland. The purpose of the research was to evaluate if the campaign coverage was balanced or biased. Visibility and media’s favorability of two main candidates were examined in the analysis of the most watched TV news program.

Abstrakt: Obrazy wojny w powieści graficznej

Niniejszy artykuł poświęcony jest rozważaniom nad znaczeniem i funkcją obrazów wojny w powieści graficznej oraz ich miejsca w budowaniu pamięci zbiorowej i prawdy historycznej. Perspektywa ta jest komplementarna wobec nauk o polityce, bezpieczeństwie oraz nauk prawnych. W tekście przeanalizowano obrazy przedstawiające historię oblężenia Sarajewa oraz wojny w Bośni i Hercegowinie, w powieści graficznej Faks z Sarajewa Joego Kuberta. Badania komiksu przeprowadzone zostały w świetle teorii obrazów wojny Susan Sontag, wyłożonej w Widoku cudzego cierpienia. Okazjonalnie przywoływano pracę Joego Sacco Strefa bezpieczeństwa Goražde, aby wskazać na istotne korelacje w strukturze narracji. Zwrócono również uwagę na miejsce reportera w dyskursie wizualnym związanym z konfliktami zbrojnymi.

Słowa kluczowe: powieść graficzna, komiks, komiksy wojenne, komiks i foto- grafia, Joe Kubert, Joe Sacco, dziennikarstwo komiksowe, reportaż komiksowy, konflikty zbrojne.

Abstract: War pictures in graphic novel

This article is devoted to discussing the meaning and function of the depiction of war in graphic novels and its place in the creation of collective memory and historical truth. This proposed perspective is complementary to the study of armed conflict as conducted by political, security and legal sciences. The paper’s main theme is the history of the siege of Sarajevo and the war in Bosnia and Herzegovina, as portrayed in Joe Kubert’s graphic novel Fax from Sarajevo. The study has been conducted in light of the war image theory, proposed by Susan Sontag in Regarding the Pain of Others. In some instances an additional graphic novel was invoked — Joe Sacco’s Safe Area Goražde: The War in Eastern Bosnia 1992—1995 — to indicate significant correlations in narrative structure. Lastly, the article underlines the place and role of the reporter in visual discourse related to armed conflict.