-

Artykuł poświęcony jest różnym aspektom normy w logopedii. Celem założonym w artykule jest wskazanie złożoności poruszanej problematyki. Autorka rozważa uwarunkowania zachowań językowych i komunikacyjnych oraz związane z nimi sposoby opisu normy. Odnosi się do językowego, biologicznego i psychologicznego ujęcia normy. Wiedzę i doświadczenie pozwalające na uzgodnienie znaczeń dotyczących nazw zaburzeń, uwzględnienie interdyscyplinarnych sposobów definiowania normy traktuje jako niezbędny warunek poprawnej diagnozy i terapii osób z zaburzeniami mowy o różnej etiologii. Z tego wynika istotność zapewnienia odpowiednich standardów kształcenia, przygotowującego do samodzielnego, trafnego i rzetelnego diagnozowania i usprawniania logopedycznego

 Zespół Downa jest najlepiej i najwcześniej rozpoznawalnym zespołem genetycznym. Osoby z zespołem Downa cechują wieloukładowe strukturalne i funkcjonalne nieprawidłowości (m.in. wrodzone choroby i wady serca, zaburzenia słuchu i wzroku), ujawniające się w ciągu życia, oraz charakterystyczny fenotyp. Do cech fenotypowych zalicza się m.in. opóźniony rozwój psychoruchowy. Dzieci z tym syndromem wykazują specyficzny profil przyswajania umiejętności komunikacyjnych. Poziom rozwoju kompetencji komunikacyjnej osiągany przez dzieci z ZD jest swoisty, odmienny niż w wypadku innych zaburzeń neurorozwojowych, różny w stosunku do poziomu osiąganego przez dzieci o podobnym poziomie funkcjonowania poznawczego, lecz u których problemy w tym zakresie mają inną etiologię. W artykule podjęto próbę scharakteryzowania czynników kształtujących bazę rozwoju mowy w tej grupie oraz wskazania cech charakterystycznych komunikacji osób z zespołem Downa.

Przedmiotem rozważań w artykule są sposoby konceptualizacji, językowego obrazowania nazw kolorów przez dorosłe osoby niewidome od urodzenia oraz osoby ociemniałe, które utraciły wzrok między 3. a 5 rokiem życia i w swojej pamięci zachowały obrazy wzrokowe. Materiał językowy pozyskany został na drodze wywiadu, poprzez rozmowy telefoniczne. Badaniami zostały objęte osoby z grupy „Niewidomi i Niedowidzący – Bądźmy razem!” na portalu facebook.com. W badaniach wzięło udział 9 osób dobranych na zasadzie doboru losowego, w tym 4 kobiety oraz 5 mężczyzn. Z przeprowadzonych badań wynika, że wykorzystanie innych zmysłów do charakterystyki kolorów jest zależne od okresu utraty wzroku. W przypadku osób niewidomych od urodzenia najczęściej używanymi zmysłami w definiowaniu kolorów były zapach i dotyk, a najrzadziej utożsamiano barwę z dźwiękiem. U osób ociemniałych najbardziej „wyostrzonym” zmysłem w utożsamianiu barw był zmysł smaku, najmniej pomocny zaś okazał się węch.

Artykuł jest trzecią częścią studium poświęconego słownictwu w zaburzeniach ze spektrum autyzmu. Przedmiotem zainteresowań w artykule jest kategoria relacji i jej leksykalnych wykładników. Autorka przedstawia różne typy wyrażanych językowo relacji. Omawia, w jaki sposób są one reprezentowane w języku osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, poświęcając osobny fragment częściom mowy. Przyswajanie pojęć relacyjnych i właściwych im wykładników leksykalnych stanowi istotne wyzwanie rozwojowe; szczególnie trudne dla osób z autyzmem. Właśnie w obszarze tej kategorii różnice między słownikami osób typowo się rozwijających i osób z zaburzeniami autystycznymi są najwyraźniejsze. Pozostałe wnioski z przeprowadzonej analizy pokrywają się z tymi z drugiej części studium, dotyczącej kategorii rzeczy i zdarzeń.

Zaburzenia językowe w schizofrenii mają stałe miejsce w klasyfikacjach zaburzeń językowych. Wciąż jednak brakuje standardów postępowania logopedycznego pozwalających na przeprowadzenie sprawnej procedury terapeutycznej. Autor w prezentowanym artykule odniósł się do schizofazji interpretowanej jako zaburzenie treści i formy wypowiedzi. Zarówno treść, jak i forma wypowiedzi powinny stanowić przedmiot terapii logopedycznej osób schizofatycznych. Logopeda może być pełnoprawnym członkiem teamu terapeutycznego wraz z lekarzem psychiatrą, psychologiem/psychoterapeutą czy terapeutą terapii zajęciowej i innymi osobami z personelu medycznego.

Spożywanie alkoholu przez kobietę w czasie ciąży może skutkować wystąpieniem u jej potomka określonych zaburzeń rozwojowych, określanych mianem płodowego zespołu alkoholowego (fetal alcohol syndrome – FAS). Dotyczą one m.in. nabywania kompetencji językowych i komunikacyjnych, co objawia się np. niewłaściwą artykulacją, deficytami w zakresie fleksji i składni, a także nieprawidłowościami w tworzeniu narracyjnych form wypowiedzi. Tematem artykułu jest realizacja opisu obrazka przez dziesięciolatki z płodowym zespołem alkoholowym i ich rówieśników z grupy kontrolnej. Wyniki badań wskazują na trudności w zakresie stosowania przez dzieci z FAS następujących procedur: generalizacji zdarzeń, przestrzenności opisu, prezentatywności zdarzeń i charakterystyki elementów rzeczywistości. Osoby te, tworząc opisy obrazków, przeważnie nie stosują formuł pozwalających rozpocząć wypowiedź i prezentować treść opisywanych wydarzeń, wprowadzają w sposób nieuporządkowany poszczególne plany przestrzeni, nie stosują przy tym właściwych sformułowań, pomijają wiele istotnych szczegółów związanych z charakterystyką poszczególnych elementów rzeczywistości i relacjami, jakie zachodzą między nimi. Wymienione nieprawidłowości mają związek z ubóstwem treści i nieprawidłową strukturą tekstów konstruowanych przez dziesięciolatki z FAS.

W artykule zaprezentowano wyniki badań nad zachowaniami zdrowotnymi oraz doświadczaniem subiektywnych dolegliwości głosowych w grupie studentów (n=208) oraz nauczycieli (n=120). W postępowaniu wykorzystano test VHI (Voice Handicap Index) do pomiaru poziomu niepełnosprawności głosu oraz test IZZ (Indeks Zachowań Zdrowotnych) do pomiaru kategorii zachowań zdrowotnych w zakresie: prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań profilaktycznych, pozytywnego nastawienia psychicznego oraz praktyk zdrowotnych. Wykorzystano również dane z arkuszy wywiadów ustrukturyzowanych. W przypadku nauczycieli zanotowano istotne statystycznie zależności pomiędzy wynikami testu VHI a prawidłowymi nawykami żywieniowymi oraz pomiędzy zachowaniami profilaktycznymi. Wśród badanych studentów odnotowano mniejszą liczbę istotnych statystycznie zależności w tym zakresie.

Nieuregulowany status prawny zawodu logopedy oraz logopedii jako samodzielnej dyscypliny naukowej są przyczyną istotnych różnic w sposobie kształcenia logopedów w Polsce. W celu poznania opinii studentów i absolwentów studiów logopedycznych (pracujących w zawodzie) na temat kształcenia akademickiego przeprowadzono ankietę, w której wzięło udział 87 osób. Przeprowadzenie badania w warunkach sytuacji pandemicznej pozwoliło także na dokonanie oceny zdalnych form nauczania i wykazało dysproporcje w poziomie satysfakcji z zajęć praktycznych i teoretycznych prowadzonych w tej formule. Zgromadzone opinie stanowią podstawę do podjętych w artykule rozważań na temat logopedii oraz możliwych i potrzebnych zmian w systemie kształcenia przyszłych logopedów.

.

.