Strona redakcyjna

Spis treści

Вместо предисловия

The article shows some major bibliographical items discussing the condition of Polish
research on Russian thought after 1989. It also describes that research paying special attention
to the world view of Polish researchers

Celem szkicu jest zaprezentowanie najważniejszych osiągnięć polskiej refleksji humanistycznej poświęconej relacjom polsko-rosyjskim po upadku komunizmu. W centrum uwagi znalazły się prace literaturoznawcze, ale również językoznawcze, historyczne, socjologiczne. Dzięki temu możliwe stało się ukazanie w miarę pełnego spektrum polskiej refleksji o wzajemnych stosunkach z Rosją. Duża liczba książek, opracowań, artykułów dowodzi niezwykłej istotności problemu dawniej marginalizowanego przez komunistyczną cenzurę. Problematyka refleksji nad relacjami polsko-rosyjskimi ogniskowała się często wokół dialogu kultur. Szczególnym powodzeniem cieszyły się badania nad wzajemnymi stereotypami, poszukiwanie źródeł wzajemnych uprzedzeń, nad miejscem Rosji w polskiej świadomości zbiorowej. Podkreślanym zazwyczaj różnicom w duchowości obu narodów towarzyszyły nierzadko recepty na dobre stosunki. Jednym z głównych wyznaczników polskiej refleksji stało się pragnienie pokazania ludzkiego oblicza Rosji, której towarzyszyła nadzieja bliskich relacji z Rosją i Rosjanami. W początkach rozpadu porządku pojałtańskiego owo pragnienie zdawało się mieć swoje poważne uzasadnienie. U licznych autorów powraca koncepcja „innej” Rosji. Pojawia się ona już w pracach poświęconych literaturze XIX wieku, apogeum osiągając w refleksji nad polskim piśmiennictwem powojennym, emigracyjnym. Właśnie w tych pracach szczególnie silnie wyartykułowana została potrzeba przezwyciężenia tendencji do utożsamiania ustroju sowieckiego z narodem rosyjskim, do zacierania różnicy między oprawcami i ofiarami.

FROM “THE KISS IN THE COLD” FOR “GRUBBY PULP OF CRIMEA”, OR THE POLISH-RUSSIAN RELATIONS IN THE POLISH HUMANITIES OF THE LAST QUARTER

The aim of the present work is to show the most important achievements of the Polish humanities devoted to Polish-Russian relations disclosed in the era after the fall of communism. The main attention was focused on literary works, but in the perspective of the research were also the work of linguistic, historical, and sociological. As a result, it became possible to show the full spectrum of the Polish reflection devoted to relations with Russia.  A large number of books, studies, articles proves the extraordinary significance of the problem prohibited by the communist authorities for years. The issue of the reflection on Polish-Russian relations was often focused on the dialogue of cultures. The research on mutual stereotypes, the searching for sources of mutual prejudices, the importance of Russia in the Polish collective consciousness have proved particularly successful. The researchers emphasized the differences in the spirituality of the two nations, but they suggested the need of the development of good relations between the two nations.The reading of many works proves that the desire to show the human face of Russia, the hope of close relations with Russia and Russians was one of the main determinants of Polish reflection. The concept of „other” Russia returns in the works of many authors. It appears already in the works on literature nineteenth century, reaching its apogee in the reflection on the Polish references postwar exile. It appeared already in the works devoted to the Polish romantic literature, but it reached its apogee in the reflection on the post-war Polish literature, especially on the émigré literature. The need to overcome the tendency to identify the Soviet regime with the Russian nation, the tendency to blur the distinction between oppressors and victims was particularly strongly articulated in these works. 

FOLKLOR I LITERATURA ROSYJSKA XI–XVIII W. W BADANIACH POLSKICH UCZONYCH Z LAT 1990–2015

W artykule został scharakteryzowany wkład polskich uczonych do badań nad rosyjskim folklorem, literaturą XI–XVIII w. oraz częściowo polsko-rosyjskich związków literackich tego okresu.

FOLKLORE AND RUSSIAN LITERATURE OF XI-XVIII CENTURIES THROUGH THE EYES OF POLISH SCHOLARS 1990–2015

This paper describes the contribution of Polish scholars to the study of Russian folklore, Russian literature of 11–18th Centuries and Polish-Russian literary contacts.

EMIGRANTOLOGIA. WKŁAD NAUKOWO-BADAWCZY RUSYCYSTYKI POLSKIEJ

Na materiale literacko-kulturowej spuścizny trzech kolejnych fal emigracji rosyjskiej XX stulecia rozpatrzono w artykule dwie funkcje, jakie zdaniem autorki, pełni pojęcie „emigrantologia”, wprowadzony przez Lucjana Suchanka do przestrzeni badawczej wychodźstwa słowiańskiego. Systematyzuje ono obszar intelektualno-naukowej samorefleksji (w tym literaturoznawczej, historiograficznej, filozoficzno-teologicznej, kulturoznawczej), jaka wypracowana została w środowisku emigracji rosyjskiej. Ponadto modeluje potrzebę prowadzenia interdyscyplinarnych, a w nieodległej przyszłości transdyscyplinarnych, studiów nad złożonym fenomenem kulturowym emigracji słowiańskich. W tym kontekście zaprezentowano także ważniejsze kierunki i osiągnięcia badawcze rusycystyki polskiej.

EMIGRANTOLOGY. CONTRIBUTION OF RUSSIAN STUDIES IN POLAND TO SCIENCE AND RESEARCH

Based on the literary and cultural material, the article discusses two functions played by the term of emigrantology as a legacy of three waves of Russian emigration in the 20th c. The term was introduced by Lucjan Suchanek to the research space of Slavic emigration. It has systematized the area of intellectual and scientific self-reflection (including literary studies, historiography, philosophy and theology, and cultural studies), which developed in the community of Russian emigration. Additionally, the term provides modelling of the need for interdisciplinary and in the nearest future trans-disciplinary studies on the complex cultural phenomenon of Slavic emigrations. In this particular context, the article presents major research directions and achievements of Russian studies in Poland.

EZOTERYZM ROSYJSKI W BADANIACH GDAŃSKIEGO LABORATORIUM NIEDOGMATYCZNEJ DUCHOWOŚCI

Tradycje ezoteryzmu zachodniego wyznaczają obszar badań grupy naukowców działających w Laboratorium Niedogmatycznej Duchowości. Na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdańskiego w latach dziewięćdziesiątych utworzono pracownię badawczą skupiającą uczonych z Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej, do której w niedługim czasie dołączyli także naukowcy z innych ośrodków. Obecnie w skład zespołu wchodzą uczeni z polskich uczelni, a także z Rosji, Ukrainy, USA, Szwecji i Niemiec. Autorka omawia dzieje powstania grupy badawczej i charakteryzuje główne nurty badań oraz sfery działalności Laboratorium, szczególną uwagę poświęcając najnowszemu projektowi naukowemu, w którym biorą udział członkowie pracowni. Projekt ten obejmuje badania unikalnych dokumentów związanych z działalnością Towarzystwa Antropozoficznego w Rosji, które zostały zgromadzone przez Ludwiga A. Nowikowa (1933–2005), a następnie przekazane do Oddziału Rękopisów Instytutu Literatury Światowej Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie. 

RUSSIAN ESOTERICISM IN THE RESEARCH CONDUCTED BY THE LABORATORY OF NON-DOGMATIC SPIRITUALITY

Traditions of esotericism determine the scope of research conducted by The Laboratory of Non-Dogmatic Spirituality.  In the 1990s, academics from The Institute of Eastern-Slavic Philology founded a research laboratory at the Faculty of Languages at the University of Gdańsk. Soon academics from other centers joined in. Nowadays, the group comprises scholars from Polish universities, as well as from Russia, Ukraine, the USA, Sweden and Germany. Among the most interesting projects carried out by the Laboratory, one can find the research connected with a unique archive that was presented to the Department of Manu-scripts at Gorky World Literature Institute (Russian Academy of Sciences in Moscow). The collection, which was handed over in 2014, had been compiled by late Ludvig Aleksandrovich Novikov (1933–2005), a physicist, scientist, academic by profession, but an archivist and a culture researcher by avocation. The collection includes valuable documents concerned with the history of anthroposophy, one of the initiation schools mentioned above, which was extremely popular in Russia, especially with representatives of the art world.

ĆWIERĆWIECZE RUSYCYSTYKI LITERATUROZNAWCZEJ W INSTYTUCIE FILOLOGII WSCHODNIOSŁOWIAŃSKIEJ UJ (1990–2015)

W artykule dokonano oglądu dorobku rusycystyki literaturoznawczej w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej UJ w ciągu ostatnich dwudziestu pięciu lat. Autorka dochodzi do wniosku, że w konfrontacji ze zmianami ustrojowymi oraz z nową sytuacją organizacyjną jednostki literaturoznawcze Instytutu poradziły sobie nader dobrze, o czym świadczyć może między innymi liczba 65. publikacji książkowych wydanych w tym okresie, co dokumentuje dołączony do artykułu aneks.  

THE QUARTER-CENTURY OF RUSSIAN LITERARY STUDIES IN THE INSTITUTE OF EASTERN SLAVONIC STUDIES OF THE JAGIELLONIAN UNIVERSITY (1990–2015)

The article presents the achievements of Russian literary studies in the Institute of Eastern Slavonic Studies of the Jagiellonian University in the last twenty five years. The author`s conclusion is that in confrontation with the political changes and with the new organizational situation the literary studies units in the Institute handled very well, what prove sixty-five books publicized during this period (see enclosed appendix).

WSPÓŁCZESNE POLSKIE BADANIA W ZAKRESIE PRAGMATYKI JZYKA ROSYJSKIEGO

Autor dokonuje przeglądu badań w zakresie pragmalingwistyki w polskiej rusycystyce ostatnich dziesięcioleci. Badania w tym zakresie podzielono na dwa nurty: teoretyczny i opisowy (materiałowy). W aspekcie teoretycznym omówiono koncepcje Olega Leszczaka oraz Aleksieja Awdiejewa. W aspekcie opisowym omówiono badania w zakresie aktów mowy, lingwistycznej analizy dyskursu, pragmatycznej atrybucji znaczeń leksykalnych i gramatycznych, pragmatyki branżowej, pragmatyki dyspozycyjnej oraz pragmatyki konfrontatywnej.

MODERN POLISH RESEARCHES ON THE RUSSIAN LANGUAGE PRAGMATICS

The author reviews researches on Russian language pragmalinguistics in Poland in the recent decades. This research was divided into two streams: theoretical and descriptive (material). In terms of theoretical some concepts, especially proposed by Oleg Leszczak and Aleksy Awdiejew are discussed. In terms of the descriptive study the followed research areas are discussed: speech acts, linguistic discourse analysis, pragmatic attribution of the lexical and grammatical meanings, sectoral pragmatics, dispositional pragmatics, as well as contrastive pragmatics.

POLSKA RUSYCYSTYKA W BADANIACH PRZEKŁADOZNAWCZYCH

Artykuł zawiera przegląd dorobku polskiej rusycystyki ostatnich dziesięcioleci w dzie-dzinie przekładoznawstwa. Punktem wyjścia jest stwierdzenie o istnieniu specyfiki badań przekładoznawczych w ramach neofilologii i odzwierciedlenia tej specyfiki w pracach polskich rusycystów poświęconych przekładowi. Zwrócono uwagę na źródła i tradycje polskiej rusycystyki w dziedzinie badań nad przekładem. Następnie omówiono rozprawy doktorskie i habilitacyjne, monografie autorskie, serie wydawnicze oraz obecność tematyki przekładoznawczej na łamach «Przeglądu Rusycystycznego». Stwierdzono wzrost zainteresowania autorów tą problematyką oraz rosnące powiązania z przekładoznawstwem uprawianym w ramach innych neofilologii.

TRANSLATION STUDIES WITHIN RUSSIAN STUDIES IN POLAND

This article is a survey of the achievements of translation studies as part of Russian studies in Poland over the last few decades. The author underscores the specific status of translation studies within the philology, demonstrating how this status has been reflected in the works of Polish scholars specializing in the field. He pays special attention to both the sources and traditions of translation studies carried out within Russian studies in Poland. In particular, he discusses the relevant doctoral and postdoctoral dissertations, monographs, book series, and the related issues of the Przegląd Rusycystyczny. The research shows that there has been a steady growth of interest among Polish scholars in Russian translation studies. Strong links have been found between translation studies pursued both within the Russian philology and within other language studies in Poland.   

IDEE MOSKIEWSKIEJ SZKOŁY GRAMATYKI FUNKCJONALNO-KOMUNIKACYJNEJ W PRACACH POLSKICH RUSYCYSTÓW

W artykule omówiono publikacje polskich rusycystów, którzy w swoich badaniach wykorzystują idee teoretyczne Galiny Zołotowej, twórczyni moskiewskiej szkoły gramatyki funkcjonalno-komunikacyjnej. W przeglądzie uwzględnione zostały prace, w których istotną rolę odgrywają takie postulaty gramatyki funkcjonalno-komunikacyjnej, jak dwuczłonowość zdania elementarnego, model zdaniowy i jego modyfikacje, typologia syntaktemów, klasyfikacja semantyczno-składniowa czasowników, typy predykatów oraz tzw. rejestry komunikacyjne.

IDEAS OF THE MOSCOW SCHOOL OF FUNCTIONAL AND COMMUNICATIVE GRAMMAR  IN WORKS OF THE POLISH SPECIALISTS IN RUSSIAN LINGUISTICS

The present article offers a review of works by Polish specialists in Russian linguistics, who use in their research theories and ideas developed by Galina Zolotova, a founder of the Moscow school of functional and communicative grammar. The attention is concentrated on such notions as a principle of a binomial sentence, concept of a model of the sentence and its modifications, typology of syntactic forms of words in Russian, semantico-syntactical classification of verbs and types of predicates, and also so-called communicative registers. 

PROBLEMATYKA LINGWISTYCZNA NA ŁAMACH „PRZEGLĄDU RUSYCYSTYCZNEGO” W LATACH 90. XX WIEKU

Artykuł zawiera omówienie problematyki językoznawczej, jaka pojawiła się w pracach opublikowanych w „Przeglądzie Rusycystycznym” w latach 1992–1999. W centrum uwagi znajdują się artykuły poświęcone takim zagadnieniom jak nowe zjawiska w języku rosyjskim, semantyczne przekształcenia w zasobie leksykalnym języka rosyjskiego, zapożyczenia, problemy leksykografii i terminologii. W przekonaniu autorki artykułu omawiane czasopismo — zarówno dawniej, jak i dziś — pełni ważną role w rozwoju nauki i lingwodydaktyki.

LINGUISTIC PROBLEMS IN THE COLUMNS OF «RUSSIAN REVIEW» DURING THE NINETIES OF ХХ CENTURY

The article deals with the linguistic problems in the columns of «Russian Review» (1992–1999). Especially the themes concerning new processes in the Russian language, semantic metamorphosis in the lexis, borrowings, problems of lexicography and terminology are discussed. In author’s opinion, periodical «Russian Review» fulfilled formerly and fulfils at present the important scientific and educational function. 

OPOLSKIE PROPOZYCJE W DZIEDZINIE POLSKO-ROSYJSKIEJ LEKSYKOGRAFII

Okres transformacji ustrojowej w Polsce po roku 1989 to czas licznych przemian także w dziedzinie leksykografii przekładowej. W artykule została scharakteryzowana jedna ze znaczących dla tego okresu inicjatyw w zakresie leksykografii polsko-rosyjskiej: kompleks słowników zatytułowany Podręczny idiomatykon polsko-rosyjski. Jest to zwarty zespół piętnastu słowników wraz z towarzyszącymi im teoretycznymi komentarzami, zorientowany przede wszystkim na kodyfikację tzw. nieprototypowych obiektów frazeologicznych. Autor pokazuje co nowego wnosi ów Idiomatykon do leksykograficznego metajęzyka opisu i metaleksykografii.

ON POLISH-RUSSIAN LEXICOGRAPHY: SOME PROPOSALS FROM OPOLE

Since 1989, the period of political and economic transformation in Poland has brought a number of significant changes also to the field of bilingual lexicography. In this paper, the author describes one of the most significant works completed in that time, namely a dictionary package known as The Polish-Russian Idiomaticon (Podręczny idiomatykon polsko-rosyjski). Composed of 15 volumes, this lexicographic work is a collection of dictionaries and theoretical commentaries addressing various problems related to codification of non-prototypical phraseographic items. The author discusses the very contribution of the Idiomaticon to the field of meta-lexicography, notably in terms of meta-language used for lexicographic description. 

HISTORIA I KULTURA POLSKICH STAROOBRZĘDOWCÓW W BADANIACH OSTATNICH LAT

Badania nad językiem, historią a kulturą staroobrzędowców są prowadzone od lat powojennych w różnych polskich ośrodkach naukowych i akademickich — w Warszawie, Toruniu i Olsztynie. W ostatnich latach przy wsparciu finansowym NCN zostały podjęte prace o nowym charakterze metodologicznym, w których biorą udział zarówno doświadczeni badacze, jak i należący do młodej generacji. Wnioski płynące z badań przyczynią się do rozwoju nowych kierunków humanistyki: antropologii kulturowej, historii i socjologii kultury oraz filologii w jej najszerszym ujęciu. Artykuł przedstawia zadania oraz wyniki dwóch projektów zrealizowanych w latach 2011–2013 przez zespół badawczy z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

HISTORY AND CULTURE OF POLISH OLD BELIEVERS IN RESEARCH OF RECENT YEARS

The study of language, history and culture of the Old Believers are taught for years after World War II in various Polish research centers and universities — in Warsaw, Toruń and Olsztyn. In recent years, with financial support from the National Science Centre researches were started that have a new methodological character and join in one team both the experienced and young researchers. The conclusions of the study will contribute to the development of new fields of the humanities: cultural anthropology, history and sociology of culture, and philology in its broadest sense. The article deals with the problem and the results of two projects carried out in 2011–2013 by the research team of the University of Warmia and Mazury in Olsztyn.

Noty o autorach