Strona redakcyjna

Spis treści

Omówienie zawartości numeru

KIM BYLI „SZESTIDIESIATNICY”? ICH ROLA W KULTURZE ROSYJSKIEJ. CO POZOSTAWILI PO SOBIE,  JEŚLI  ISTOTNIE COŚ PO NICH ZOSTAŁO?

Streszczenie

Artykuł jest próbą odpowiedzi na postawione w tytule pytania. Autor polemizuje z obiegową opinią, że cechą wyróżniającą  tak zwanych  szestidiesiatników było marzenie o „socjalizmie z ludzką twarzą”. Jego zdaniem, ich twórczość to fenomen związany z odrodzeniem się duchowości w Rosji, powrotem do humanistycznych idei  sprawiedliwości społecznej, braterstwa i  wolności,  pragnienie, by je  zaszczepić  rosyjskiemu społeczeństwu. Ci bardzo różni ludzie — od liberałów do narodowców — stawiali  i analizowali w swym pisarstwie  „przeklęte problemy” swoich czasów.  Domagali się prawdy i szczerości, byli krytyczni wobec „realnego socjalizmu”. Dziś nikt nie dorównuje talentem i ogromem  rezonansu społecznego takim pisarzom-szestidiesiatnikom jak Aleksander Sołżenicyn, Fazil Iskander, Jurij Trifonow, Andriej Bitow, Wasilij Aksionow, Josif Brodski, Siergiej Awierincew, Wiktor Astafiew i wielu innych.  Ale  krytykowani są  w pragmatycznej Rosji jako szaleni, naiwni Don Kichoci — tymczasem  przemiany, jakie podjął w latach 80. Gorbaczow,  zainicjowane  hasłami „głasnosti” i „pieriestrojki, które doprowadziły do ostatecznego krachu demokratycznych  złudzeń w  rosyjskim socjalizmie lat 90., mają swe źródła właśnie w ideałach szestidiesiatników. Przegrali oni  w czasach pieriestrojki na płaszczyźnie politycznej, zwyciężyli jako  twórcy  wysokiej kultury. Wszystkich ich, niezależnie od orientacji, którą reprezentowali, połączyła  idea reformowania Rosji  tak, by stała  się ona państwem wolnym, otwartym,  humanitarnym. 

WHO WERE SHESTIDESIATNIKI? THEIR ROLE IN THE RUSSIAN CULTURE. WHAT DID THEY LEAVE BEHIND, IF ANYTHING INDEED HAS BEEN LEFT?

Summary

This article presents the attempt to answer the question given in the title. The author polemizes with the common opinion, according to which the distinctive feature of so-called shestidesiatniki was a dream about “socialism with a human face”. According to the author the oeuvre of shestidesiatniki is a phenomenon connected with the revival of spirituality in Russia, returning of the humanistic idea of social equality, brotherhood and freedom, and desire to implant them to the Russian society. Those very different people — from liberals to nationalists — brought up and analyzed in their writing  (as well as did their predecessors in the sixties of 20th century) “damned problems” of their times. They demanded the truth and honesty, they criticized “real socialism”. Today nobody equals in talent and the enormity of social response such writers-shestidesatniki as Aleksand Solzhenitsyn, Fazil Iskander, Yury Trifonov, Andrei Bitov, Vasily Aksyonov, Joseph Brodsky, Sergey Avierncev, Victor Astafiev and many others. Nowadays they are labeled in Russia as naïve Don Quixotes, and nobody seems to remember that the ideas of “glasnost” and “perestoika” that brought about the crush of democratic illusions in the Russian socialism of the 1990s, sprung from the ideas first expressed by shestidesatniki. Defeated in the period of Perestroika on the political ground, they won as the authors of high culture. All of them, independently from the represented orientation, were connected by the idea of reforming Russia so it became free, open and humanitarian country.  

PRAWDZIWE I POZORNE ZYSKI „ODWILŻY”

Streszczenie

Przedstawiając najważniejsze fakty wpływające na ewolucję literatury rosyjskiej od połowy lat pięćdziesiątych XX wieku, autor stawia tezę, że odwilż, mimo iż wpłynęła znacząco na ewolucję sposobu problematyzowania świata w literaturze oraz na zmianę poetyki (przekształcenia te określić można jako personalizację form literackich), nie miała ważnych konsekwencji w sferze ideowej i ideologicznej. Niezależnie od rangi przemian w dziedzinie literatury odwilż stanowiła w istocie przedsięwzięcie mające na celu legitymizowanie władzy i konserwowanie dotychczasowego sposobu uprawiania polityki.

THE THAW — REAL AND FALS PROFITS

Summary

Describing the most important facts that influenced the evolution of Russian literature since the mid-1950s, the author claims that even though it significantly affected the evolution of the conceptualization of the world in literature and the change in poetics (changes, which could all be described as a personlization of the literary forms), the thaw did not have important consequences in the ideological realm. Regardless of the stature of changes in literature, the thaw was fundamentally an enterprise aimed at legitimizing governmental authority and conserving the then-current method of doing politics.

JAK UCZENI TRACILI SOWIECKIE OBYWATELSTWO

Streszczenie

Borys Jegorow wspomina losy dzieł uczonych, którzy wyemigrowali ze Związku Sowieckiego w latach 70. i przez to ich nazwiska znalazły się na indeksie. Jego gawędziarska relacja oparta jest na wspomnieniach własnych z okresu, gdy pracował w Tartu razem z Ju-rijem Łotmanem. Wielu oddanym wówczas do druku odkrywczym, nowatorskim studiom emigrantów, nad którymi pracowali oni całe lata, groziła niepamięć. Aby temu zapobiec uciekano się do podstępów — publikowano dzieła pod cudzymi nazwiskami — jak w przypadku Marka Altszullera, wydawcy i redaktora dzienników Wilhelma Kuchelbeckera w serii „Litieraturnyje pamiatniki”, który wyemigrował jakoby do Izraela, a w rzeczywistości do USA, lub wykorzystując fakt, że dwaj uczeni mieli identyczne nazwiska (Michaił Gasparow/Borys Gasparow) zmieniano inicjały. Zadowalało to cenzorów, a pozwalało ocalić od zapomnienia wiele wybitnych dzieł, przy czym naukowe środowisko doskonale wiedziało, kto naprawdę był ich autorem.

THE WAY SCHOLARS LOST THEIR SOVIET CITIZENSHIP

Summary

Boris Yegorov recalls the history of the works of scholars, who emigrated from the Soviet Union in the seventies, the reason why their names were published in the index. His conversational story is based on memories from the period of working in Tartu with Yuri Lotman. Many of their innovative and revealing researches, which were in press, were threatened by oblivion. To prevent this, deceits were repeatedly resorted. Either the works were published under somebody else`s name — as it proves the case of Mark Altshuller, the publisher and the editor of Wilhelm Küchelbecker`s dailies in the series of “Literaturnyje pamiatniki”, who emigrated supposedly to Israel, but in reality to the USA, or by taking advantage of the fact that two scholars had identical surnames (Mikhail Gasparov/Boris Gasparov) the initials of their first names were changed. All these measures were sufficiently satisfying for the censors and helped to save many outstanding works from oblivion, while all the members of scholar community knew perfectly well who was the real author.  

WYDZIAŁ —  CO OSIĄGNĘLI FILOZOFOWIE LAT 60.?

Streszczenie

Autor artykułu prezentuje ośmioodcinkowy dokumentalny serial Wydział, przeznaczony dla kanału telewizji rosyjskiej „Kultura”. Mowa w nim o losach intelektualistów epoki sowieckiej — wybitnych, lecz mało znanych poza Rosją filozofów, socjologów, publicystów, takich jak Merab Mamardaszwili, Aleksander Piatigorski, Jurij Zamoszkin, Erich Sołowjow, Borys Gruszyn, Jurij Kariakin, Jurij Lewada i wielu innych. Znaleźli sobie oni dla siebie możliwość refleksji i swobody twórczej jako pracownicy Instytutu Międzynarodowego Ruchu Robotniczego między rokiem 1966 a 1968, a także na łamach wydawanego wówczas pisma „Problemy Pokoju i Socjalizmu”. Byli dobrze obeznani z filozofią zachodnią, przemawiali językiem „niesowieckim”, realizowali się nie tylko jako myśliciele, ale i w działaniu praktycznym. Pokolenie filozofów lat 60. przez jakiś czas żywiło złudzenia, że zarówno sowiecki system, jak marksistowską ideologię można przeobrazić od wewnątrz, nadać im humanistyczny wymiar. Najbardziej wybitnym jego reprezentantem był Merab Mamardaszwili. Jednak począwszy od lat 70., w breżniewowskich czasach nasilającej się intelektualnej degeneracji, środowisko to stanęło przed koniecznością metafizycznego wyboru: pozostać wiernym sobie lub iść na kompromisy etyczne. Ludzie ci nie znaleźli też dla siebie miejsca w Rosji postsowieckiej. Każdy z ośmiu odcinków serialu opisuje ich losy, powikłane i wręcz tragiczne — jedni emigrowali, inni odeszli od filozoficznej refleksji, jeden nawet popełnił samobójstwo. Mimo wszystko pokolenie to się spełniło, wypracowało język dla nowych generacji filozofów rosyjskich umożliwiający swobodną wymianę myśli z intelektualistami Zachodu. 

FACultY  — WHAT DID THE PHILOSOPHERS OF THE SIXTIES MANAGE TO ACHIEVE?

Summary

The author of this paper presents documentary series (eight episodes) Faculty, dedicated to Russian TV canal „Culture”. The serial shows lives of the intellectualists of Soviet period — prominent but little-known beyond Russia philosophers, sociologists and publicists such as Merab Mamardashvili, Alexander Piatigorsky, Yuri Zamoshkin, Erikh Solovyov, Boris Grushin, Yuri Kariakin, Yuri Levada and many others. They have found for themselves the possibility of reflection and artistic freedom as the employees in the Institute of International Labor Movement between 1966 and 1968, as well as in the papers of published at that time magazine “Problems of Peace and Socialism”. They were well familiarized with Western philosophy, they spoke non-Soviet language, they realized themselves not only as the thinkers but also in practice. The generation of philosophers of the sixties bore the illusion that Soviet system, as well as Marxist`s ideology can be transformed from the inside, that humanistic dimension can be launched. The most prominent representative was Merab Mamardashvili. However, starting from the seventies in the Brezhnev`s period of intensified intellectual degradation, this community confronted the necessity of metaphysical choice: whether they stay faithful to themselves or agree to the ethical compromise. These people did not find a place for themselves also in post-Soviet Russia. Every of eight episodes of this serial presents their complicated and tragic lives — some of them has emigrated, others abandoned philosophical reflection, one committed suicide. Despite of all, members of this generation fulfilled themselves. They developed language for new generations of Russian philosophers making the free exchange of thoughts with Western intellectuals possible.  

OSTATNI IDEALIŚCI

Streszczenie

Wypowiedź Lwa Anninskiego jest próbą oceny roli historycznej pokolenia „szesti-diesiatników”, dziś coraz mniej licznego. Anninski polemizuje z nazwą „szestidiesiatniki” wymyśloną przez krytyka Stanisława Rassadina — jego zdaniem była to generacja lat 50., gdyż przełomowe wydarzenia odwilży wiążą się z poprzednią dekadą: w roku 1956 Chruszczow wygłosił na XX zjeździe partii referat o kulcie jednostki, a w roku 1958 Pasternakowi przyznano nagrodę Nobla. Praktycznie „liberalne” lata 60. zakończyły się w roku 1962, gdy Chruszczow zaczął gromić malarstwo abstrakcyjne w Maneżu; sześć lat później, w 1968 roku, wojska Układu Warszawskiego wkroczyły do Pragi. Swych rówieśników, zwanych również „dziećmi XX zjazdu”, Anninskij nazywa „ostatnimi idealistami”, „naiwnymi głupcami”, wierzącymi w komunistyczną mrzonkę — ale broni ich i wysoko ocenia jako twórców. Mówi też o ideowej niejednolitości tej generacji — ilustruje to zjawisko analizą znanej polemiki między liberalnym krytykiem Igorem Winogradowem (którego nazywa „spadkobiercą Czernyszewskiego”) a obrońcą nurtu narodowego Wiktorem Czałmajewem, „nieśmiało usiłującym wykorzystać w swych pracach idee i metodologię Rozanowa, Berdiajewa i Szestowa”. Wspomina konformizm niektórych „naiwnych idealistów” (również własny) w warunkach cenzury i sporów środowiskowych. 

LAST IDEALISTS

Summary

Lev Anninski`s statement presents the attempt to assess the historical role of the group called “shestidiesiatniki” (sixties` generation), less numerous today. Anninski discusses the name “shestidiesiatniki” invented by the critic Stanislav Rassadin. According to his opinion it was a generation of the fifties, as the thaw`s breakthrough events are connected with the previous decade. In 1956 during 20th party convention Khrushchev delivered the speech about the personality cult and in 1958 Pasternak was awarded The Noble Prize. In practice the “liberal” sixties ended in 1962 when Khrushchev started the rout of abstract painting in the Manezh. Six years later, in 1968, the Warsaw Pact`s army entered Prague. His peers, also known as “20th convention`s children” Anninski names “last idealists”, “naive fools”, who believed in communist daydream — but he defends them and respects as artists. He also speaks about ideological lack of uniformity of this generation. He illustrates this phenomenon analyzing well-known polemic between liberal critic Igor Vinogradov (whom he calls “Chernyshevsky`s inheritor”) and defender of national trend Victor Chalmajev, “who shyly sought to take advantage of Rozanov, Berdyaev and Shestov`s thoughts and methodology in his works”. He recalls the conformism of some “naive idealists” (as well his own) in the circumstances of censorship and community disputes.

ODCHODZĄCA GENERACJA — COŚ WIĘCEJ NIŻ GENERACJA

Streszczenie

Esej przedstawia zmagania pokolenia szestidiesiatników, którzy pragnęli realizować w swych utworach hasło szczerości, mówić tylko prawdę, z cenzurą ograniczającą ich swobodę twórczą. Narzędziem, które im umożliwiało tę walkę, był tzw. język Ezopa – poetyka niedopowiedzeń, metafor, aluzji, historycznych kostiumów, ukrytej ironii, pozwalająca czytelnikom bądź widzom upatrywać analogie między wydarzeniami i czasami minionymi a współczesnymi. Językiem takim posługiwał się m.in. teatr — Aleksander Efros, Mark Zacharow, Oleg Jefremow. Konkretnym przykładem owego ezopowego języka w twórczości literackiej jest narracja Arkadija Bielinkowa w jego monografiach Jurij Tynianow z 1961 roku oraz Jurij Olesza. Klęska i śmierć sowieckiego inteligenta (1976), przy czym druga z tych prac ukazać się mogła tylko na emigracji. Inne przykłady tego typu narracji znaleźć można w historycznych powieściach Bułata Okudżawy oraz w prozie współczesnej i historycznej Jurija Trifonowa.

LEAVING GENERATION  — SOMETHING MORE THAN GENERATION

Summary

This essay presents the struggle of members of shestidesiatnikis generation, who desired to realize in their literary works the banner of honesty and the truth, with the censorship limiting their artistic freedom. The tool, that made the fight possible, was so-called Aesopean language — the poetics of understatements, metaphors, allusions, historical costumes and 

O RELIGIJNEJ DUCHOWOŚCI W OKRESIE ANTYRELIGIJNEJ ODWILŻY

Streszczenie

W okresie odwilży system totalitarny nieco osłabił swój ucisk, ustały przerażające procesy sądowe, rozpoczęło się amnestionowanie osób represjonowanych z powodów politycznych, doszło do względnej demokratyzacji życia społeczno-politycznego, umożliwiono nieco więcej swobody w działalności twórczej, rozszerzono nieco sferę wolności słowa itp. Jednak wszystko to, co w jakikolwiek sposób dotyczyło życia religijnego: sytuacja ludzi wierzących, działalność Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej nie tylko się nie zmieniła, lecz — na odwrót — w porównaniu z poprzednim dziesięcioleciem uległa znacznemu pogorszeniu. W tym czasie natomiast, zgodnie ze świadectwem o. Aleksandra Mienia, Siergieja Awierincewa, i wielu pisarzy lat sześćdziesiątych, którzy pozostawili wspomnienia z tego okresu, właśnie po wojnie pojawiła się fala zainteresowania życiem religijnym i historycznej tradycji duchowości, które dla wielu rosyjskich prozaików i poetów (Pasternak, Achmatowa, Szałamow, Brodski, Tarkowski, Zabołocki, przedstawiciele wczesnego undergroundu i in.) stały się propozycją alternatywną wobec oficjalnej ideologii.

RELIGIOUS SPIRITUALITY IN THE PERIOD OF ANTI-RELIGIOUS THAW

Summary

In the period of the thaw the totalitarian system lessened its pressure. Terrifying lawsuits stopped, people victimized on the political grounds were granted amnesty, the comparative democracy of social and political life was achieved, a little more artistic independence was given together with the freedom of speech etc. However, everything that concerned religious life in any way: the situation of the believers and the activity of Russian Orthodox Church, not only had not changed but, on the contrary, it worsened significantly in comparison with the previous decade. In that time, according to the testimony of Father Alexander Men, Sergey Averincev and many writers of the sixties, who left memories from that period, precisely after the war the wave of interest of religious life and spiritual historical tradition has appeared. For many Russian poets and prose writers (Pasternak, Akhmatova, Shalamov, Brodsky, Tarkovsky, Zabolotsky representatives of early underground etc.) these became an alternative for official ideology. 

POLSKA W RECEPCJI INTELIGENCJI ROSYJSKIEJ LAT 60. XX WIEKU — POLSKA RECEPCJA ROSYJSKICH „SZESTIDIESIATNIKÓW”

Streszczenie

Artykuł prezentuje pozytywny obraz Polski w oczach Rosjan lat 60. minionego wieku a równocześnie życzliwe postrzeganie fenomenu rosyjskich „szestidiesiatników” w ówczesnej Polsce i wyjaśnia historyczne uwarunkowania tego zjawiska, które szybko zaczęło gasnąć po wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Pragi czeskiej — opisywali je potem wielokrotnie w swych wspomnieniach świadkowie epoki, m.in. tłumacz polskiej poezji Władimir Britaniszski i poeta Naum Korżawin. Rosjanie — wśród nich wielu reprezentantów późniejszej elity intelektualnej (m.in. Andriej Wozniesienski, Borys Słucki, Dawid Samojłow, Josif Brodski, Anatolij Najman) byli zafascynowani polskim językiem, polską literaturą, historią, kościołem, prasą, kinematografią. W Polsce, w warunkach większej swobody intelektualnej, publikowano w latach 60. nie tylko utwory szestidiesiatników, ale i pisarzy w Rosji sowieckiej usuniętych z oficjalnego obiegu (jak np. Borys Pasternak) lub zepchniętych na jego margines (Izaak Babel, Andriej Płatonow), w Rosji jednak wielu polskich wybitnych twórców, zwłaszcza opozycyjnych wobec reżymu, pozostawało na indeksie. Lata 60. w naszym kraju to okres wybitnych dokonań znawców i popularyzatorów kultury rosyjskiej — poetów i krytyków literackich, tłumaczy, wykładowców akademickich (Seweryn Pollak, Włodzimierz Słobodnik, Ziemowit Fedecki, Jerzy Pomianowski, Andrzej Drawicz, René Śliwowski, Ryszard Przybylski). Autorka artykułu wskazuje, że dzisiejsi interpretatorzy polskiego i rosyjskiego „pokolenia odwilży” skłonni są tworzyć mit, zgodnie z którym Polska lat 60. minionego wieku była jakoby krajem w ogóle nie publikującym w oficjalnym obiegu utworów ocenzurowanych na terenie Rosji — w rzeczywistości niektóre z nich ukazywały się, nawet wbrew interwencjom ambasady sowieckiej.

POLAND IN RECEPTION OF RUSSIAN INTELLIGENCE OF THE 1960s — POLISH RECEPTION OF RUSSIAN “SHESTIDIESATNIKI”

Summary

This paper presents positive image of Poland in the eyes of Russians of the 1960s and at the same time sympathetic reception of the phenomenon of Russian “shestidesatniki” in Poland of that time. It also explains historical circumstances of this phenomenon, that started to expire fast after entering Warsaw Pact`s army to Prague — later they were described many times in the witnesses memories of the epoch, among others, the translator of Polish poetry Vladimir Britanishski and the poet Nahum Korzhavin. Russians — among them many representatives of later intellectual elite (Andrei Voznesensky, Boris Slucky, David Samoylov, Joseph Brodsky, Anatoli Nayman) were fascinated with Polish language, literature, history, church, press and filmmaking. In Poland, in conditions of wider intellectual freedom, during the sixties were published works of “shestidesatniki” as well as writers removed from the official circulation in Soviet Russia (e.g. Boris Pasternak), or pushed down on the margin (Isaak Babel, Andrei Platonov). However, many prominent Polish artists, especially resisting regime, stayed on the Russian index. In our country the sixties were a period of outstanding  achivements of experts and popularizers of Russian culture — poets and literary critics, translators, academic lecturers (Seweryn Pollak, Włodzimierz Słobodnik, Ziemowit Fedecki, Jerzy Pomianowski, Andrzej Drawicz, Rene Śliwowski, Ryszard Przybylski).The author of this article indicates that today`s interpreters of Polish and Russian „thaw generation” are prone to create myth, according to which Poland of the 1960s was a country that did not published in official circulation works censored on the territory of Russia — in reality some of them were published even against the intervention of Soviet embassy. 

PROZA PRODUKCYJNA „SZESTIDIESIATNIKÓW” WCZORAJ I DZIŚ

Streszczenie

W artykule przedmiotem opisu są wczesne utwory Gieorgija Władimowa (Большая руда, Три минуты молчания) Wasilija Aksionowa (На полупути к луне, Затоваренная бочкотара, Наша золотая Железка) należące do gatunku powieści produkcyjnej w kontek-ście zastanych norm gatunkowych. Autorka podkreśla względną ideologiczną i artystyczną oryginalność tych utworów zmierzającą do zdekonstruowania istniejących standardów i kształtującą nowe gusty odbiorców. Władimow i Wojnowicz dążą do odtworzenia pierwotne-go znaczenia reguł prawdopodobieństwa i typowości zdeformowanych w koncepcji realizmu socjalistycznego. Aksionow natomiast już w latach 60. bada możliwości zastosowania do tej tematyki chwytów groteski i parodii. Wczesne utwory omawianych pisarzy są świadectwem przemian okresu odwilży oraz przykładem ich poszukiwań prawdy w literaturze.

PROSE OF PRODUCTION BY “SHESTIDESATNIKI” YESTERDAY AND TODAY

Summary

This paper describes the early works of Georgy Vladimov (Bolshaja ruda, Tri minuty mołchaniya), Vladimir Voinovich (Khochu byt’ chestnym) and Vasily Aksionov (Na polputi k lune, zatovarennaya bočkotara…, Naša zolotaya zhelezka) belonging to “Prose of Pro-duction” in the context of already existing literary phenomena. The article underlines their, although not too bold yet, ideological and artistic originality aimed at destroying existing standards and developing new aesthetic tastes of readers. Vladimov and Voinovich tried to restore the original meaning of probability and typicality, not contaminated by socrealism. In the 1960s has already exploited the possibilities of parody and grotesque in his books. The early works of these writers continued to witness a “thaw” period and were evidence of a struggle for true literature.

WASILIJ AKSJONOW  I ESTONIA

Streszczenie

W artykule porzedstawiono zróżnicowany odbiór krajów/republik bałtyckich przez ludzi sowieckich. Dziś jest oczywiste, że Estonia, Łotwa i Litwa różniły się od pozostałych republik ZSRR — były czymś w rodzaju substytutu Europy (Tomas Venclova), złudzeniem emigracji (Aleksander Genis), przestrzenią wolności.Wasilij Aksionow był najpopularniejszym przedstawicielem swojego pokolenia, współtwórcą prozy młodzieżowej czy spowiedniczej. W jego wczesnych powieściach Звез­дный билет (1961) i Пора мой друг, пора... (1964) obok młodych bohaterów pojawia się jeszcze jeden obiekt opisu — jest nim stolica Estonii Tallin, a szczególnie jego średniowieczna dzielnica zwana Starym Tallinem. Tallin Aksionowa kojarzy się z miłością; wolnością, jazzem (który w Związku Radzieckim był niemal całkowicie zapomniany, podczas gdy w Estonii, „najsłabszym ogniwie łańcucha”б zorganizowano w roku 1967 festiwal jazzowy). Dla Aksionowa i zaprzyjaźnionych z nim jazzmanów ta muzyka reprezentowała szczególny styl życia lat 60. Napisał o tym w eseju Простак в мире джаза. Kontakty Aksionowa z Tallinem nie ustały także w kolejnych dziesięcioleciach. Odnajdziemy to miasto w jego wielu jego późnych utworach. W odróżnieniu od większości sowieckiсh turystów Aksionow rozumiał napięcia pomiędzy Estończykami i przedstawicielami innych sowieckich republik, lubił mieszkańców jego stolicy, którzy w ukryciu szczycili się w ZSRR swoją trójkolorową flagą i porównywał się z nimi jako pisarz „podejrzany”, istniejący niejako w podobny sposób jak owe bałtyckie republiki.

VASILY AKSENOV AND ESTONIA

Summary

This publication is an attempt to demonstrate the different reception of the Baltic countries/ кepublics by Ыoviet people. It is clear now that Estonia, Latvia and Lithuania were something different than other Soviet republics — they were a substitute of Europe (T. Venclova), an illusion of emigration (Aleksander Genis) and the space of freedom.Vasiliy Aksenov was the most popular representative of generation of the 60s, of so called youthful or confessionary prose. In his early novels ticket to the Stars (1961) and It’s time, My Friend, It’s time (1964) the capital of Estonia, Tallin, with its admirable medieval part, Old Tallin, plays the role of an important literary character. Aksenov’s Tallinn is associated with love, freedom, and jazz (which was almost forbidden in the Soviet Union while it was possible to arrange in 1967 jazz-fest in the “weakest link of chain”, Estonia). For Aksenov and his jazzmen friends and jazz-fans this music had been a lifestyle of the 60s. He wrote an essay Simpleton in the World of Jazz about  jazz and Tallinn.The connection with Tallinn Aksenov carried through all his life. We can find Tallinn in his late novels and essays. As opposed to majority Soviet tourists Aksenov understood the tension between locals and those who came from the remaining of Soviet Union, he felt sympathy for Estonians who secretly wore their tricolor flag at the Soviet time and he compared his own status in USSR as ‘suspicious’ writer existing to some point as those Baltic Republics. 

SINIAWSKI-TERC. LOS I DZIEŁO, CZYLI RODOWÓD INTELIGENTA

Streszczenie

W artykule poruszona została kwestia przynależności rosyjskiego pisarza, literaturoznawcy, krytyka literackiego, eseisty i myśliciela Andrieja Siniawskiego — Abrama Terca do pokolenia tzw. szestidiesiatników. Jednocześnie zwrócono uwagę na pewne aspekty inteligenckiego rodowodu pisarza, jakie można by uznać za pewną wspólną drogę pokolenia twórców tych lat (przełom lat 50. i 60.). Podkreślone zostały także zasługi i rola Siniawskiego w procesie historycznoliterackim Rosji Sowieckiej za sprawą jego prac krytycznych, a zwłaszcza traktatu Co to jest realizm socjalistyczny?, dekonstruującego socrealizm. Wyróżniającym kryterium poglądów pisarza jest jego szeroko pojmowana kategoria dysydentyzmu — jako aktu sprzeciwu i twórczej nieskrępowanej energii, prowadzącej do sztuki czystej i wolnej.

SINYAVSKY-TERTZ. FORTUNE AND WORK, i.e. THE INTELLECTUAL`S GENEALOGY

Summary

The present article addresses the question if the Andrei Sinavsky — Abram Tertz, a Russian writer, literary critic, essayist, and thinker belonged to the group of so-called “shestidiesiatniki” (sixties’ generation). At the same time it is emphasized that some aspects of writer’s intellectual genealogy could be considered within a pattern, common for all authors of that period (the breakthrough of the fifties and sixties). Special attention is paid to the role Siynavsky played in describing the literary process of Russian and Soviet literature, particularly to his work, What’s the Socialist Realism?, in which he deconstructed socialist realism. One of the most distinctive categories that describe Sinyavsky is the category of dissident attitude,  understood as an act of objection and creative, untamed energy, essential in the process of creation of pure and free art.

BORYS BAŁTER — ZAPOMNIANY «SZESTIDIESIATNIK»

Streszczenie

Wstępna część artykułu przedstawia główne fakty biografii Borysa Bałtera. Następnie omówiono zawartość problemową i aspekty formalne najważniejszego jego utworu — powieści Do widzenia, chłopcy! (1962). Podkreślono jej związek z nurtem prozy psychologicznej i autobiografizm oraz liryzm narracji.

BORIS BALTER — FORGOTTEN “SHESTIDIESATNIK»

Summary

The introductory part of this paper presents major facts from Boris Balter`s biography. Then were discussed problems of content and formal aspects of his most important literary work — novel Goodbye, boys! (1962).  There were stressed the relations to the psychological and autobiographical prose as well as the lyricism of narration.

The subject of this paper is the oeuvre of three writers, who debuted in the sixties of the
previous century. One of them is a prose writer, the author of books for children and teenagers
(Albert Likhanov), remaining two are poets.
The author of this paper discusses their oeuvre as well as their lives. Rimma Kazakova
died not so long time ago, Pietrochenkov has emigrated thirty years ago and now he lives in
Washington, while Likhanov organizes help for children on a large scale.
Rimma Kazakova continued the tradition of the Silver Age. Her poetics referred to the
impressionism. She cultivated the poetry of philosophy and love, judged by many as feminist.
Her works define, peculiar to the end of fifties, ethical quests as well as negation of pathos
and propaganda.
The author calls Albert Likhanov a man who always swam against the tide. Since the
sixties, as a journalist he wrote about children and education`s problems. Currently he
popularizes reading in Russia, writes scholarly works in the field of pedagogy, sets up
journals for children, and devotes to the youngest his novels and short stories (e.g. Nobody,
Broken Doll). Likhanov is the supporter of ethical values to a large extent shaped by the
Eastern Orthodox Church.
The poet Valery Pietrochenkov devotes his works to Russia and its culture, first of all
to the Petersburg – his home town. His poetry refers to traditional pictures of Russian and
world-wide culture and history. His heroes are strong people who stand against the evil
– „saint old men” of the Orthodox Church, and great literary authors.
The three of presented authors (less known “shestidiesatniki”) connect humanistic and
ethical dimension of their writing and Christian values to which they headed for many
years.

Monika Grącka — игорь Виноградов: Духовные искания русской ли­тературы. Москва: Русский путь 2005 

Iwona Krycka-Michnowska — Станислав Рассадин: Книга проща­ний. Воспоминания о друзьях и не только о них. Москва: текст 2004, 2009