W niniejszym artykule autor dowodzi, że mit należy do najpopularniejszych pojęć końca XX i początku XXI wieku. Jest on obecny nie tylko w etnologii, filozofii, kulturoznawstwie i religioznawstwie, ale także w socjologii, psychologii, pedagogice, literaturoznawstwie czy naukach politycznych. Opierając się na różnych teoriach kulturowych (np. teorii działania komunikacyjnego) oraz cechach społeczeństw tradycyjnych i współczesnych, artykuł analizuje związek między świadomością mityczną a racjonalną, rozróżniając mit od nauki. Aby osiągnąć ten cel, autor w początkowej części artykułu przedstawia funkcje idei mitycznych i aktów tworzenia mitów oraz omawia związek między mitem a prawdą i jej przeciwieństwami. W głównej części artykułu autor przedstawia skutki braku kategorycznego rozróżnienia w mitach między dwiema przykładowymi dyscyplinami: naturą i kulturą. Ostatnia część artykułu skupia się na współczesnych możliwościach zastosowania opowieści mitologicznych w procesie edukacji rozumianym jako działanie dydaktyczne (nauczanie), samokształcenie (uczenie się) oraz wychowanie i samowychowanie dzieci i młodzieży.

Niniejszy artykuł przedstawia dwa aspekty uczenia się w procesie edukacyjnym: uczenie się samodzielne i uczenie się kierowane przez nauczyciela. Opisano czynniki decydujące o przebiegu tych dwóch procesów. Założono, że czynniki sklasyfikowane jako naturalne (wrodzone, o charakterze wewnętrznym i występujące w naturze) istnieją niezależnie od człowieka i że proces uczenia się zależy od nich. Czynniki zależne od człowieka są natomiast elementem kultury. Od nich zależne są działania nauczyciela, a wśród nich kierowanie działaniami ucznia. Uznanie tych różnic (niezależnych od człowieka i zależnych od niego) ma zasadnicze znaczenie dla odpowiedzialnej realizacji procesu edukacyjnego. Wiąże się to z akceptacją niezmienności funkcjonowania poznawczego poszczególnych osób oraz możliwością modyfikowania modeli kulturowych.

Tekst opisuje poczęcie zgodnie z koncepcją mężczyzny i kobiety jako istotnego zróżnicowania w naturze i równej godności w kulturze. Artykuł stanowi próbę pokazania dwóch sposobów kształtowania relacji między mężczyznami i kobietami (tradycyjna polaryzacja płciowa i odwrotna polaryzacja płciowa) oraz konsekwencji dla rozwoju ich relacji.

Zagadnienia poruszone w niniejszym opracowaniu dotyczą obecności pewnych rozważań dotyczących relacji natura – kultura w treściach nauczania programów studiów socjologicznych (w tym poddziedzin socjologii), realizowanych w ramach studiów pedagogicznych. W szczególny sposób historia socjologii związana jest z procesem industrializacji XIX wieku – okresem, który bez wątpienia okazał się kluczowy dla narodzin współczesnego społeczeństwa, ponieważ radykalnie zmienił relacje między człowiekiem a naturą. Autor stara się pokazać centralne znaczenie relacji natura – kultura w dyskursie socjologicznym, ale z drugiej strony – różne konteksty socjologiczne tej samej relacji. Szczególny nacisk kładzie się na: spór między naturalizmem a antynaturalizmem, socjologiczne rozumienie kultury oraz istnienie współczesnych ruchów społecznych i kulturowych, które dyskredytują instrumentalne podejście współczesnej cywilizacji do natury.

Kwestia samokształcenia człowieka, czyli kształtowania własnej osobowości, jest obecnie przedmiotem dyskusji w różnych dyscyplinach naukowych, w tym w filozofii, pedagogice i psychologii. W zależności od podejścia przyjętego w danej dyscyplinie, podkreśla się różne aspekty tego procesu, w tym poznawcze, społeczne, moralne i kulturowe. Podobne pojęcia to: samorealizacja, autokreacja, autorealizacja, autokształcenie, praca nad sobą i samokształcenie, czyli tzw. „samostanie się”. Samokształcenie jest procesem rozwoju jaźni, całej osobowości człowieka i jest to twórczy proces poznawania i realizacji wartości osobistych i moralnych, będący świadomą pracą nad sobą we wszystkich możliwych formach i zakresach. Podczas gdy proces samokształcenia, czyli samodzielnego zdobywania wiedzy i umiejętności, jest czasami podkreślany we współczesnych programach nauczania i raportach edukacyjnych, kwestia samokształcenia osobowości, pracy nad sobą, procesu stawania się w aspekcie aksjologicznym – kwestia samokształcenia – jest odsuwana na bok. Proces kształtowania się struktury aksjologicznej w człowieku nie ma końca – nie ma takiego momentu w biografii człowieka, w którym jego osobowość byłaby w pełni zdefiniowana. Istnieje potrzeba dalszych badań nad różnymi czynnikami procesu samokształcenia i jego związkiem z pedagogiką ogólną.

Celem artykułu jest przedstawienie wzajemnych relacji pojęciowych między „naturą” a „kulturą”, z uwzględnieniem kontekstu definicyjnego i pojawienia się koncepcji równoważącej dualizm kulturowy i naturalistyczny, aby wykazać transgresyjny wymiar edukacji integracyjnej. Autor artykułu uznaje definicję wzajemnego kształtowania się ludzi i ich środowiska za definicję wiodącą, inspirowaną antropologią ekologiczną, którą przenosi na obszar edukacji i edukacji specjalnej, prowadząc dyskusje na temat systemu integracyjnego w Polsce.

W rozważaniach na temat „natura czy kultura” w odniesieniu do dzieci z chorobami przewlekłymi uwzględniono ich potrzeby i mechanizmy obronne przed chorobą. Artykuł przedstawia cele terapeutyczne, pedagogiczne i profilaktyczne, które powinni realizować nauczyciele w szkołach szpitalnych. Mają one na celu umożliwienie dziecku przebywającemu w szpitalu samorealizację pomimo trudności spowodowanych chorobą, z którą walczy. Można założyć, że kontakt nie tylko z rodzicami i innymi członkami rodziny, ale także z nauczycielami i rówieśnikami daje im pozory normalnego życia. To właśnie w nauczycielach dziecko często pokłada nadzieję na powrót do normalności, wznowienie nauki i zaakceptowanie życia takim, jakim jest. Podejście to uwzględnia biologię i naturę choroby na drodze do kultury życia społecznego.

Niniejszy artykuł skupia się na kwestii motywu natury obecnego w wybranych kompozycjach muzycznych. Ponadto omawia przykłady motywów związanych z naturą wyrażonych za pomocą różnych środków wyrazu muzycznego. Zrozumienie symbolicznego języka muzyki w edukacji pozwala odbiorcy interpretować naśladowanie natury w muzyce.

Artykuł zawiera refleksje na temat czynników determinujących skuteczne nauczanie i uczenie się dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Pierwszy etap edukacji to okres, w którym dzieci wraz z nauczycielami powinny poświęcić dużo czasu na naukę uczenia się, rozpoznawanie własnych możliwości oraz poszukiwanie skutecznych metod zapamiętywania, przechowywania i przywoływania informacji, a także rozwijania umiejętności. Ważne jest, aby poszukiwaniom tym towarzyszyła świadomość, że sukces zależy zarówno od czynników wrodzonych, jak i kulturowych, w szczególności od organizacji procesu nauczania z uwzględnieniem szerokiego spektrum dostępnych metod dydaktycznych.

Kontrola i ocena stanowią integralną część procesu edukacji szkolnej. Służą one celom edukacyjnym i dydaktycznym. Powstaje interesujące pytanie: czy możliwe jest opracowanie systemu oceny w wychowaniu fizycznym, który byłby uniwersalny i wspólny dla wszystkich poziomów, a także kompleksowy pod względem przedmiotu oceny i jej kryteriów? Model oceny zaproponowany w niniejszym artykule umożliwia uczniom nabycie umiejętności samooceny i uczy ich odpowiedzialności za swoje działania i samorozwój. Tego rodzaju ocena zachęca do kreatywności, zaangażowania i aktywności poznawczej. Rozwija również pewność siebie i wiarę we własne możliwości, zwiększając tym samym samoocenę. Takie podejście do oceny zmienia relacje między nauczycielem a uczniem – oboje stają się członkami tego samego zespołu, który ma jeden i ten sam cel: sprawić, by proces uczenia się zakończył się sukcesem.

Niniejszy artykuł stanowi próbę zwrócenia uwagi społeczeństwa na wartość i rolę dobrego wychowania w życiu codziennym. Uświadomienie sobie jego roli zarówno jako czynnika modelującego, jak i determinującego jakość zadań oraz zdolność do ich wykonywania, realizacji aspiracji i potrzeb wydaje się mieć kluczowe znaczenie dla procesu wychowania. Warto również zauważyć, że edukacja i wypracowanie dobrego modelu wychowania – w procesie edukacji i socjalizacji – zapewniają jednostce na każdym etapie życia korzyści, z których będzie mogła czerpać przez całe życie. Dobre wychowanie jest wartością autoteliczną i instrumentalną, która służy jednostce i całemu społeczeństwu. Biorąc pod uwagę społeczną użyteczność dobrego wychowania, warto podnosić świadomość we wszystkich środowiskach edukacyjnych odpowiedzialnych za wychowanie i edukację młodego pokolenia, aby stało się ono dojrzałe.

„Rzeczywistość” jest ważną kategorią myślenia pedagogicznego. Edukacja generuje dziś ogromne ilości symulacji. Jednak realizm jako stanowisko epistemologiczne – przynajmniej w niektórych przypadkach – nie jest w stanie sprostać tej kategorii. Tekst pokazuje dysfunkcjonalność sporów i recenzji w naukach humanistycznych (w tym w pedagogice), które są prowadzone zgodnie z dualistycznym podziałem podstaw epistemologicznych w filozofii między realizmem a idealizmem. Paradoksalnie może to zniechęcić do zainteresowania rzeczywistością jako kluczową kategorią dla edukacji i myśli pedagogicznej. Tradycja realizmu jest warta ponownego przeczytania i poszukiwania jej potencjału, ale nie może to oznaczać budowy muzeum pośród debat w naukach humanistycznych. Trzeba otworzyć realizm na dialog i doświadczenie.

Artykuł dotyczy analizy sytuacji osób skazanych na karę pozbawienia wolności i przebywających w zakładzie karnym. Skupia się on w szczególności na procesie resocjalizacji i jego wynikach w kontekście skutków izolacji oraz zmian w dojrzałości, odpowiedzialności i kompetencjach społecznych skazanych. W wyniku tych analiz zaproponowano nową metodę postępowania ze skazanymi, a także zadania i funkcje personelu zakładu karnego. Personel zakładu karnego zamiast edukować i opiekować się skazanymi powinien pełnić rolę doradcy, ewentualnie terapeuty, kuratora i kierownika placówki. W przeciwnym razie pobyt w więzieniu utrwala wymagające nastawienie, brak nawyku podejmowania jakiegokolwiek wysiłku, pracy lub samodyscypliny. „Nie ma resocjalizacji”, jak wielokrotnie twierdzą skazani, co rzeczywiście znajduje odzwierciedlenie w praktyce. Warto wspomnieć o przesłaniu Marii Grzegorzewskiej i odnieść je do skazanych: „nie ma przestępców – są ludzie”. Przestępcy traktowani jak osoby niedojrzałe, niezdolne do wzięcia odpowiedzialności za swoje życie i decyzje po kilku latach spędzonych w zakładzie karnym zachowują się raczej jak dzieci, a nie dorośli. Skazani są osobami dorosłymi i powinni być tak traktowani, aby mogli pełnić swoje dorosłe role.

Artykuł przedstawia fragment szerszego projektu badawczego, który został zrealizowany na Katedrze Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach we współpracy z Uniwersytetem w Limerick (Irlandia). Projekt miał na celu diagnozę realizacji promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej w szkołach. Przedstawione wyniki koncentrują się na koncepcji wdrażania programu „Szkoła promująca zdrowie” w Polsce. W badaniu wzięli udział koordynatorzy szkolnej promocji zdrowia w szkołach posiadających krajowy certyfikat „Szkoła promująca zdrowie”. Narzędziem badawczym był kwestionariusz przygotowany na Uniwersytecie w Limerick, a następnie dostosowany do warunków polskich.

Artykuł przedstawia wyniki badań diagnostycznych opinii szkolnych koordynatorów promocji zdrowia na temat pełnionej przez nich funkcji. Badania przeprowadzono przy użyciu polskiej wersji Krajowego Kwestionariusza SPHE i Szkół Promujących Zdrowie w 2015 r. w szkołach posiadających Krajowy Certyfikat Szkoły Promującej Zdrowie. Badania objęły proces wyboru nauczyciela do pełnienia funkcji koordynatora promocji zdrowia, jego kompetencje oraz subiektywne refleksje na temat pełnionej funkcji. Wnioski z badań zawierały zalecenia dotyczące wyboru odpowiednich osób do pełnienia tej funkcji oraz ich szkolenia.

Podróżowanie stało się niezwykle cennym „atutem” nauk pedagogicznych. Podróż postrzegana jest jako projekt edukacyjny. Jak pisze Olga Czerniakowska, podróż jest i może być projektem edukacyjnym, który powstaje, jest realizowany i trwa nawet po zakończeniu podróży (zostaje zachowany jako wspomnienie, doświadczenie i wiedza). Podróż rozumiana jako projekt edukacyjny zawiera w sobie przesłanie, przygotowanie, świadomość celu i doświadczenie, ale ma również znaczenie dla rozwoju jednostki. Zwolennikiem koncepcji podróży, która rozwija, kształci i nie jest tylko „wpadaniem” w różne miejsca, jest Marek Kamiński – podróżnik i badacz regionów polarnych. Moim zdaniem sam Marek Kamiński i jego pisma są bardzo reprezentatywne dla koncepcji podróży edukacyjnej. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wybranych aspektów twórczości Marka Kamińskiego i pokazanie znaczenia jego literatury podróżniczej w kontekście procesów edukacyjnych, a także wskazanie jej przydatności w inspirowaniu rozważań na temat dorastania, poszukiwania dorosłości i jej realizacji.

Biorąc pod uwagę znaczenie przedstawionego problemu, autorzy zwracają uwagę, że współczesny rozwój etyki zawodowej i podwyższone standardy ekonomiczne powodują wzrost zapotrzebowania na osoby punktualne w różnych aspektach życia społecznego. Autorzy wskazują również na niewystarczającą ilość materiałów badawczych w tej dziedzinie. Hermeneutyczne spojrzenie na naturę i znaczenie punktualności pozwoliło autorom zaproponować między innymi, że punktualność stanowi dyspozycję psychiczną ułatwiającą komunikację międzyludzką; punktualność można uznać za osobisty czynnik determinujący jakość współpracy w środowiskach zawodowych. Autorzy proponują, aby termin „punktualność” rozpatrywać przede wszystkim jako cechę charakteru lub osobowości, jako element kontroli wolicjonalnej, jako element osobistej zasady wychowania oraz jako element ideału wychowania. Autorzy dowodzą, że punktualność, bardzo ważna cecha ludzkiej natury, ma również swoje wyraźne podstawy kulturowe. Przedstawiają własny punkt widzenia dotyczący kształtowania sfery wolicjonalnej u dzieci i młodzieży, zwłaszcza w odniesieniu do punktualności.

Niniejsze opracowanie podejmuje kwestię uzasadnienia tekstów kulturowych jako ważnego źródła impulsów dla pedagogiki – omawiając podejście i jego granice przedstawione w książce Krzysztofa Maliszewskiego Ciemne iskry. Problem aktualizacji pedagogiki kultury (2013). Interesuje mnie debata metodologiczna dotycząca pedagogiki kultury. Moim zamiarem jest rozszerzenie punktu widzenia Maliszewskiego w ramach ogólnej relacji: pedagogika kontra kultura w poszukiwaniu nowych źródeł inspiracji. Istnieje pilna potrzeba legitymizacji w kategoriach metodologicznych tej rozszerzonej wizji wpływu pedagogicznego na dyskurs pedagogiczny, wykraczającej poza granice wąskiego scjentyzmu lub rygoru badań akademickich. Kluczowe sugestie wywodzą się z literaturoznawstwa i antropologii kulturowej. Podstawowe „iskry” zawarte w tytule należy wyciągnąć z kultury wraz z innymi metaforami opisującymi tę sytuację metodologiczną, takimi jak poetyka fragmentu i antropologia, które w moim podejściu stają się niezbędne dla postkonwencjonalnej integralności dyskursu. Fragment poetycki wydaje się bardziej odpowiedni do przedstawienia specyfiki poznania humanistycznego niż sama metafora iskry. Podobnie użyteczne wydają się: ślizganie się pojęć u K. Mannheim, migotanie zmysłów u J. Brach-Czaina, wyjaśnianie prawdy u M. Heideggera, eksplozje i linie semantycznego przecięcia analizowane u J. Lotmana. Do legitymizacji pedagogicznej wybrałem teksty prawdopodobnie odległe od statusu prawdy w pedagogice, ponieważ dotyczą one fikcji literackiej w ramach literackiej koncepcji światów możliwych. Główna idea mojego artykułu sugeruje, że jeśli uda nam się potwierdzić status możliwych światów dla pedagogiki, tj. uczynić literaturę stabilnym i uzasadnionym źródłem wiedzy pedagogicznej (doświadczenia), wówczas metafory iskier, punktów kondensacji, gęstości znaczeń, allotopii zyskają wartość poznawczą wzbogacającą i pogłębiającą dyskurs pedagogiczny jako taki. Chociaż K. Maliszewski wybrał fragmenty z kultury, zasugerował, że wystarczy je tylko przywrócić, ale wydaje mi się, że to nie wystarczy, aby doprowadzić do istotnej transformacji pedagogiki. Wskazuję na potrzebę aktualizacji ogólnego stosunku pedagogiki do kultury.