Wstęp do tomu "Przekłady Literatur Słowiańskich" 12/2022

The primary purpose of this publication is to describe the last thirty years, comparing and organizing the phenomena in the reception of Czech literature for children and young adults in Poland after 1989. The mutual Polish-Czech relations and the reconstruction of the Polish publishing system had a significant impact on the nature and intensity of this reception. The relations from the end of World War II to 1989 were limited by specific political, economic, and cultural conditions and controlled by the state institutions established for that purpose.

Karol Chmel je najproduktívnejším prekladateľom poľskej literatúry na Slovensku po roku 1989. V 90. rokoch a začiatkom nového tisícročia stáli v centre jeho pozornosti poetické generácie Nová vlna a brulion, ktoré boli na Slovensku dovtedy celkom neznáme. Okrem poézie patrí do Chmelovho prekladateľského portfólia aj próza, esej a literárna reportáž. K. Chmel je výlučným prekladateľom diel Olgy Tokarczuk či Andrzeja Sapkowského. V článku je analyzovaný preklad mien slovanských démonov v knižnom cykle Zaklínač od A. Sapkowského.

The unequal import of (literary) translations of male and female authors from Bosnia, Croatia and Serbia in German will be critically examined in this article regarding the following three aspects: 1. The gender differences in the quantity of translations; 2. The selection strategies for the translation of female authors, especially in the period from 1992 to 2012 (which mostly covers the period of the Yugoslav wars); 3. The role of female actors in the translatory field. The answers to these questions will show whether in this period one could speak of the “gender translation gap”.

Celem niniejszego artykułu jest zbadanie, w jaki sposób zmiany, które na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat dokonały się na gruncie rynku książki dla dzieci w Polsce wpłynęły na wybór utworów dla dzieci chorwackich autorów, które poddano procesowi tłumaczenia i udostępniono polskim czytelnikom, a także ich funkcjonowanie i recepcję na gruncie kultury docelowej. Dzięki przeprowadzonym analizom będzie można oszacować rozmiar oraz kształt, jaki w badanym okresie chorwacka literatura dla dzieci przybrała w Polsce. W centrum mojego zainteresowania znajdą się przede wszystkim mechanizmy selekcji utworów – motywacje wydawców, podejmowane przez nich decyzje oraz konsekwencje ich wyborów. Analizy mechanizmów wyboru tekstów do tłumaczenia przez polskich wydawców oraz ich konsekwencji dokonam w oparciu o teorię pola literackiego Pierre’a Bourdieu.

This article shows the phenomenon of Croatian journalist and writer Marija Jurić Zagorka. Well-known in Croatia and recently very popular not only among her readers but also scholars (especially feminist-oriented), she remains almost completely absent in Poland today despite the fact that her first novel, The Slaves [Roblje], was translated at the very beginning of the 20th century and she herself was commemorated as the first female journalist from Central Europe in the 1930s.

This article deals with the Croatian and Serbian translation of the Silesian dialect, which appears in Wojciech Kuczok’s novel Gnój. The analysis includes the dialect stylization present in the source text, as well as the strategies and techniques used for its translations. The various translation solutions used by the translators also were compared and evaluated.

Przedmiotem artykułu są tłumaczenia literatury polskiej, które ukazały się w Bośni i Hercegowinie w latach 1990—2020 — zarówno w wydaniach książkowych, jak i w czasopismach. Przedstawiono repertuar tłumaczonych utworów i przybliżono sylwetki bośniackich tłumaczy z języka polskiego. Przegląd ten z jednej
strony ukazuje różnorodność tłumaczonych utworów, z drugiej — także luki i opóźnienia w przekładach współczesnej literatury polskiej.

The article provides an overview of Slovenian translations of Polish literature in the 2019’s and 2020’s and reviewers’ responses to these works. A total of 23 translations of books were published in 2019, including five literary works (three collections of poetry and two novels). Among the 13 published translations of the following year there were eight literary works (one drama, a collection of short stories, three novels and three collections of poetry). The publishing of e-books also increased significantly in 2020. The published translations give Slovenian readers access to familiar, mostly world-renowned authors such as O. Tokarczuk, Z. Herbert, W. Szymborska, C. Miłosz, I. Karpowicz, while works by I. Ostachowicz, B. Nowicka, A. Kulisiewicz, J. Małecki, R. Franczak, and K. Dąbrowska were translated into Slovenian for the first time. With the exception of J. Kochanowski’s drama, all of the literary works translated were from the second half of the 20th century or the 21st century.

This article presents the rise of translated Polish literature to the Macedonian language in the thirty years period since Macedonia gained independence from Yugoslavia and transformed from a socialist to a capitalist system. The rise of private publishing houses automatically meant the rise of translating from other languages; in addition, the rise of foreign funds and especially the financial support by the EU in culture was a relevant factor for developing literary translations from Polish to the Macedonian language. The main part of this article is about the works which have been translated, their importance and the methods used in making the choices on what to translate.

This article presents analyses and interpretations of the work of the Bulgarian poet Nikolay Kanchev (1936—2007), collected in the Polish-language volume Against the Absence (2020), translated by Wojciech Gałązka. It takes into account the critical context of the Polish and Bulgarian reception of Nikolay Kanchev’s poetry. The
presence of Nikolay Kanchev’s work in Poland since the 1980s is possible thanks to the long-standing efforts of his translator, Wojciech Gałązka. In his homeland, the poet experienced the censorship’s rejection of his first two volumes Presence (1965) and As a Mustard Seed (1968), many years of silence (1968—1980), and a successful but belated reception since the 1990s. A review of historical-literary studies makes it possible to
identify the ideological and aesthetic choices of Kanchev’s poetry — neoclassicism, metarealism, conceptualism, philosophical intellectualism, laconicism, and paradoxicality.

Artykuł poświęcony jest genezie bułgarskiego zbioru esejów pt. Europa Środkowa w trzech esejach, który zawiera utwory trzech wybitnych słowiańskich pisarzy: Andrzeja Stasiuka, Jurija Andruchowycza i Jáchyma Topola oraz przedmowę autorstwa Ani Burowej. W artykule zaprezentowano koncepcję zbioru, a także omówiono problemy edytorskie towarzyszące scalaniu tekstów (między innymi związane z ustaleniem kolejności esejów, ujednoliceniem tekstów pod względem technicznym, przekładem etc.).

Georgi Gospodinow to jeden z najczęściej tłumaczonych pisarzy bułgarskich po 1989 roku. Magda Pytlak wskazuje zmianę polskiej recepcji literatury bułgarskiej poprzez dwa ze wskaźników jego sukcesu - to nagrody literackie i renomowane wydawnictwo, w którym wychodzi „Fizyka smutku” w 2018 r. W artykule przedstawia się recepcję twórczości Georgiego Gospodinowa w Polsce w ujęciu chronologicznym i bierze pod uwagę różne gatunki twórczości Gospodinowa (publikowane w prasie, w antologiach i wydania książkowe), rolę tłumaczy, spotkania autorskie z pisarzem, ich odbicia w prasie. Jednym z elementów jego wizytówki w Polsce jest przyjaźń z Olgą Tokarczuk, komentowana jako pozycja do Literackiej Nagrody Nobla.

Since there are many differences between the standard Croatian language and the Croatian dialects (Čakavian, Kajkavian and Štokavian), Croatian literary works written in dialects usually include a glossary or otherwise try to bring their language closer to inodialect readers. This paper first reconstructs the models of translating
modern Croatian dialect literature into the standard Croatian language and then analyses the advantages and disadvantages of each model.

Większość przedstawicieli języków peryferyjnych tłumaczy swoje doświadczenia na język literacki dominujący w określonej społeczności, niemniej jednak nie wszyscy ich użytkownicy podporządkowują się tej zasadzie. Artykuł przedstawia trzy przypadki języków związanych ze światem iberyjskim: spanglish, judeo-hiszpańskiego oraz portuñol, w których twórcy literaccy pełnią funkcję swoistych douli towarzyszących przyjściu na świat lub wymieraniu języka. Idea douli wydaje się przeczyć możliwości przekładu tej literatury na języki należące do ich bazy. W artykule wysunięto również hipotezę, dlaczego odpowiedzialność za narodziny wersji literackich tych języków, wiążąca się z emocjonalnym obciążeniem w procesie ich legitymizacji, w sposób nieproporcjonalny spoczywa na barkach kobiet oraz przedstawicieli społeczności queer.

The Bibliograpy of Translations of Slovak Literature in Poland presents translations of Slovak literature that appeared in Poland in 2019-2020, including translations of books and literature in magazines.